Kożuchów

Kożuchów (niem. Freystadt in Schlesien) – miasto w woj. lubuskim, w powiecie nowosolskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kożuchów. Według danych z 31 grudnia 2006 miasto miało 9598 mieszkańców.

Cosuchowia to XIII-wieczna nazwa miasta, inne nazwy jakie nosiło miasto na przestrzeni wieków to Wriegenstadt, Friegenstadt, Freinstadt, Freystadt.

W połowie XV wieku Kożuchów otrzymał prawo bicia własnej monety, co potwierdziło pozycję gospodarczą miasta.

Położenie

Kożuchów położony jest w południowej części województwa lubuskiego w powiecie nowosolskim. Gminę Kożuchów tworzą miasto Kożuchów i 22 wsie.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego.

Miasto leży na skrzyżowaniu dróg wojewódzkich:

• nr 297: Nowa Sól – Kożuchów
• nr 296: Kożuchów – Żagań
• nr 283: Zielona Góra – Bytom Odrzański

Zabytki

Zabytkową część miasta stanowi zespół architektoniczno-urbanistyczny z kamienicami na parcelach z XII w., kościołem, zamkiem i ratuszem oraz dość dobrze zachowanymi murami obronnymi otaczającymi starą część miasta. Założenie urbanistyczne miasta objęte jest ochroną Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Duża część miasta znajduje się także w tzw. "strefie ochrony konserwatorskiej", co znacznie utrudnia inwestycje w tej części miasta.

Ważniejsze zabytki:

• Ratusz – najstarszy kożuchowski ratusz, z XIV wieku był najprawdopodobniej budowlą drewnianą, która spłonęła podczas pożaru miasta w 1488 roku. Następny ratusz został wybudowany w stylu późnogotyckim w 1489 roku jako budowla piętrowa murowana z cegieł. Wielokrotnie przebudowywany w latach 1554, 1637, 1769 po kolejnych pożarach miasta. W XIX wieku uległ przebudowie nadającej mu neoklasycystyczny charakter. Podczas II wojny światowej ratusz ulega zniszczeniu. W latach 1963-1969 odbudowany na pozostałościach ściany gotyckiej od strony północnej i XIX-wiecznej neoklasycystycznej ściany wschodniej. Relikty te połączono z nowoczesną współczesną architekturą. Gotycka wieża ratuszowa została również odbudowana po tym jak się zawaliła w 1963 roku.

• Kościół parafialny pw. Oczyszczenia NMP – został on wybudowany w XIII wieku jako skromna, kamienna, jednonawowa budowla (wg legendy miał powstać z fundacji Bolesława Krzywoustego już w 1125 roku). Wielokrotne przebudowy, modernizacje, rozbudowy spowodowały że dzisiaj kościół jest trzynawową budowlą z kamienia i cegły. Główna bryła kościoła utrzymana jest w stylu gotyckim, wieża i jej dach prezentują styl barokowy natomiast sklepienie nawy oraz prezbiterium przebudowane zostało w epoce renesansu.

• Zamek – kożuchowska rezydencja powstała w XIV wieku i posiadała różne przeznaczenie tak jak i różnych właścicieli. Zamek był rezydencją książęcą, klasztorem zakonu karmelitów, zbrojownią i siedzibą najznakomitszych rodów. Dawna gotycka wieża została przebudowana i wkomponowana w zachodnie skrzydło a cały zamek uległ mocnej przebudowie przez ostatnich właścicieli zamku – zakon karmelitów. Obecnie czteroskrzydłowa budowla z kwadratowym dziedzińcem jest jednym z ciekawszych obiektów na terenie Kożuchowa a zarazem siedzibą Kożuchowskiego Centrum Kultury "Zamek".

• Kościół pw. Świętego Ducha – powstał z założeniem na kościół szpitalny w XIV wieku. Kościół jest budowlą z kamienia polnego i cegły utrzymaną w stylu późnogotyckim.

• Zespół pałacowo-dworski – po ostatniej pożodze wojennej niewiele się zachowało, jednak obejrzeć możemy park dworski, portal w stylu barokowym, kordegardę pałacową, zabudowania folwarczne z XIX wieku oraz bramę folwarczną.

• Lapidarium – założone w XVII wieku. Mieści się tu ponad 200 zabytkowych płyt nagrobnych z XVII, XVIII oraz XIX wieku. Lapidarium stanowiące cmentarz ewangelicki należy do najokazalszych w Polsce.

• Zabudowa mieszkalna – w starej części Kożuchowa jest wiele zabytkowych kamieniczek z okresów od XVI do początku XX wieku. Zespół zabytkowych domów liczy ponad 270 obiektów.

• Kamienice w Rynku – trzykondygnacyjne, na parcelach ze średniowiecznym rodowodem. Na niektórych elewacjach zachowały się portale z okresu renesansu.

• Dom przy ul. Klasztornej – na nim zachowała się zabytkowa fasada bogato zdobiona, przedstawiająca płaskorzeźby św. Piotra i Pawła. Fasada pochodzi z XVIII wieku. W roku 2006 przeprowadzono prace konserwatorskie.

• Mury obronne – pierwszy wieniec kamiennych murów powstał na przełomie XIII i XIV wieku i otaczała go szeroka na 20 m fosa. W XV wieku został wzniesiony cały pierścień fortyfikacji. Do miasta wjeżdżało się przez trzy bramy (Głogowską, Żagańską i Krośnieńską), a od II połowy XV wieku, przez 4 bramy, które zostały zburzone w 1819 roku. Jedynymi pamiątkami po bramach jest baszta bramy krośnieńskiej.

• "Baszta Krośnieńska" – w północno-zachodniej części miasta była bramą, przez którą prowadziła droga w kierunku Krosna Odrzańskiego. Jest to trzykondygnacyjna kamienna basteja, w której rozmieszczono otwory strzelnicze (przez miejscowych nazywana potocznie "basztą"). Obecnie część budynku przebudowano na mieszkanie, a w pozostałej części mieści się Izba Regionalna, gdzie zgromadzone są pamiątki i eksponaty nawiązujące tematyką do Kożuchowa.

• Wieża kościoła ewangelickiego – pozostałość jednego z sześciu "kościołów łaski", stojąca samotnie w pobliżu starówki. W latach 1709-1710 wzniesiono poza murami miasta kościół ewangelicki, który jednak zgodnie z założeniami (jak wszystkie inne kościoły protestanckie) nie posiadał wieży. Wieżę (zachowana do dzisiaj) zbudowano dopiero w 1826 roku. Wysoki koszt prawa do postawienia kościoła (95 tys. guldennów) spowodował, że nie mogła powstać budowla murowana. Pierwotnie był więc to budynek typu szachulcowego na planie krzyża greckiego, który dopiero w latach 1831 i 1857-1859 przemurowano. Po II wojnie światowej kościół służył jeszcze ewangelikom do 1950 r., jednakże w związku ze zmniejszeniem się liczebności zboru przekazano go parafii prawosławnej. W 1962 roku został przeznaczony na magazyn zbożowy. W 1968 roku świątynię rozebrano, natomiast wieża ocalała i stoi po dziś dzień.

• Wieża ciśnień – powstała w 1908 roku w najwyższym punkcie miasta (111,80 m n.p.m.) przy ul. Szprotawskiej. Jest to budowla z cegły klinkierowej o wysokości 38,90 m, nawiązująca w swym stylu do średniowiecznego budownictwa obronnego. Zwężający się ku górze trzon, wzniesiony na planie koła, podtrzymuje zbiornik typu Intze. Wieża nadal jest użytkowana zgodnie z pierwotnym założeniem.

• Figura Maryjna z 1736 roku, ufundowana przez radnego Königa i umieszczona na moście żagańskim, w zachodniej części miasta, na ulicy 1 Maja. Stoi on dokładnie na środku mostu, choć dzisiaj może nie być to takie oczywiste, gdyż część dawnej fosy została zasypana (łuki zamurowanego przęsła są dalej widoczne). Na ceglanym słupie sięgającym dna fosy, stoi piaskowcowy, trzyczęściowy cokół z gzymsem. Nad gzymsem widnieje napis: "Omnes in Adam peccaverumt / En Mater ad sum nom peccari" (w Adamie wszystko było grzeszne. Oto matka, która jest bez grzechu). Na cokole postać depcząca węża z jabłkiem w paszczy.

• Figura świętego Jana Nepomucena z 1715 roku stojąca dawniej na arkadowym moście zielonogórskim. Po jego rozbiórce na przełomie XIX i XX wieku figurę przeniesiono i obecnie znajduje się w pobliżu Baszty Krośnieńskiej, w północno-zachodniej części dawnych obwarowań miejskich. Na dwuczęściowym cokole postać świętego w kontrapoście w typowym stroju, z biretem na głowie i krucyfiksem opartym na lewym ramieniu. Z przodu cokołu medalion z napisem: "A / M.D.G / B.V.M / S.I.N / N.I.F.F / F.A.S / 1715"

• Krzyż pokutny – wzniesiony około XIV wieku, znajdujący się w lesie między Mirocinem Dolnym a Kożuchowem, o wymiarach 138 x 68 x 22/34 cm. Wykonany ze zlepieńca.

Gospodarka

Kożuchów jest ośrodkiem przemysłowo-usługowym.

Handel w Kożuchowie

W Kożuchowie mieszczą się punkty usługowe, sklepy i inne obiekty handlowe, są stacje benzynowe, stacje obsługi pojazdów, warsztaty mechaniczne i elektrotechniczne, liczne magazyny, oddziały banków, towarzystw ubezpieczeniowych i leasingowych. Istnieje poczta, komisariat policji, straż pożarna, ośrodek zdrowia, przychodnie, Dom Pomocy Społecznej i gabinety lekarskie, a także targowisko miejskie przy ul. Kolorowej.

Strefa przemysłowa

Od strony północnej miasta przy drodze wojewódzkiej nr 283 powstała nowa strefa przemysłowa o powierzchni 34 ha, czekająca na inwestorów. Na terenie strefy znajduje się nowo wybudowana oczyszczalnia ścieków.

Kultura

W mieście istnieje kilka instytucji które stanowią kulturalną bazę Kożuchowa. Są to:

• Kożuchowski Ośrodek Kultury i Sportu " Zamek " – który prowadzi i organizuje wiele imprez artystycznych i kulturalnych np. Dni Ziemi Kożuchowskiej, Turniej Rycerski, plenery artystyczne, liczne wystawy, bale sylwestrowe i okolicznościowe.

Sekcje i koła działające przy KOKiS "Zamek":

• Placówka Wychowania Pozaszkolnego Zespół Folklorystyczny " Lubuskie Słoneczko " – zespół występuje na wielu estradach krajowych i zagranicznych, ma w swoim dorobku występy w wielu krajach Europy, laureat wielu nagród.
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kożuchów
• Społeczne Ognisko Muzyczne
• Kino Uciecha

Sport

Na terenie miasta działają kluby, zrzeszenia i sekcje sportowe które skupiają wielu mieszkańców miasta i okolic. Do ważniejszych należą:

• Miejski Klub Sportowy "Korona" (do stycznia 2009 "Polmo") – reprezentujący piłkę nożną
• Ludowe Zrzeszenia Sportowe
• Sekcja Szachowa przy Spółdzielni Mieszkaniowej "Odrodzenie"
• Sekcja Strzelecka przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych

Rekreacja

Kożuchów posiada dość dobrze rozwiniętą bazę rekreacyjno-sportową. Przy ul. Zielonogórskiej skorzystać można z sauny, siłowni czy wypożyczalni sprzętu sportowego. Nieopodal znajduje się stadion miejski i boiska rekreacyjno-sportowe. Przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych znajduje się nowoczesna hala sportowa. Druga hala, należąca do Gimnazjum Samorządowego, położona jest na ulicy Anny Haller. 15 czerwca 2009 r. otwarto dwa nowe boiska, jedno przy stadionie miejskim (współfinansowane z programu "Moje Boisko - Orlik 2012"), oraz drugie przy Gimnazjum (współfinansowane z programu "Blisko Boisko - PZU").

Edukacja

Na terenie miasta i Gminy Kożuchów funkcjonuje 1 gimnazjum i 2 szkoły podstawowe, 2 przedszkola publiczne i 1 szkoła średnia.

Lista szkół w Kożuchowie:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Krzywoustego
• Szkoła Podstawowa nr 2
• Samorządowe Gimnazjum im. Jana Pawła II w Kożuchowie
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5

Przedszkola:

• Przedszkole Miejskie nr 1 w Kożuchowie
• Przedszkole Miejskie nr 3 w Kożuchowie
• Przedszkole " Ochronka " prowadzone przez Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety przy

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia pw. Matki Bożej Gromnicznej
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Filiał w Kożuchowie
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Kożuchowie
• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Wszystkich Świętych
    • Cerkiew pw. Wszystkich Świętych
• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa położona przy ulicy Stefana Żeromskiego

Współpraca międzynarodowa

• Castelmola

Kożuchowianie

Urodzeni w Kożuchowie

Lista osób urodzonych w Kożuchowie, których biogram znajduje się na stronach Wikipedii:

• Joachim Cureus, ur. 23 października 1532 r. - niemiecki pisarz-teolog, historyk i lekarz.
• Stanisław Sopuch, ur. 22 kwietnia 1869 r. – polski jezuita, kaznodzieja, rekolekcjonista, organizator katolickich stowarzyszeń robotniczych.

• Jerzy Buczak, ur. 10 stycznia 1954 r. - fizjoterapeuta reprezentacji Polski w piłce ręcznej mężczyzn
• Marek Haładuda, ur. w 1961 r. – malarz, wykładowca w poznańskiej ASP.
• Krzysztof Langer, ur. 14 października 1962 r. – aktor i lider kabaretowy (Kabaret Paka).
• Mariusz Niemycki, ur. 8 marca 1962 r. – autor powieści dla dzieci i młodzieży
• Dariusz Kubicki, ur. 6 czerwca 1963 r. – piłkarz, prawy ofensywny pomocnik, a w późniejszych latach trener.
• Zbigniew Spruch, ur. 13 grudnia 1965 r. – kolarz szosowy, wicemistrz świata.
• Artur Kolba, ur. w 1967 r. – malarz.
• Anna Kola, ur. w 1972 r. – artysta grafik, zajmuje się fotografią kreacyjną, witrażem, szkłem artystycznym.
• Andrzej Sawicki, ur. 19 września 1974 r. – piłkarz występujący na pozycji pomocnika, obecnie trener Korony Kożuchów.
• Paweł Piotrowski, ur. 19 stycznia 1975 r., zm. 23 lipca 2002 – piłkarz, środkowy pomocnik, wychowanek Polmo Kożuchów, grał w pierwszoligowym Zagłębiu Lubin.
• Dariusz Wójcik, ur. 14 sierpnia 1975 r. – rysownik satyryczny, designer, fotograf, właściciel agencji reklamowej.
• Paweł Jaracz, ur. 22 lipca 1975 r. – polski szachista, arcymistrz od roku 2000.
• Wojciech Medyński, ur. 18 lipca 1976 r., aktor serialowy, występujący również na scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi.
• Marcin Szulik, ur. 10 stycznia 1977 r. – piłkarz występujący na pozycji pomocnika, obecnie występuje w Lechii Gdańsk

Zmarli w Kożuchowie

Lista osób zmarłych w Kożuchowie, których biogram znajduje się na stronach Wikipedii:

• Katarzyna opolska, córka księcia opolskiego Władysława Opolczyka, żona Henryka VIII Wróbla

Mieszkający w Kożuchowie

• Johann Theodor Roemhildt (1684 -1756), niemiecki kompozytor barokowy, mieszkał w Kożuchowie w latach 1715 - 1731.
• Anna Haller, ur. w 1876 r., siostra generała Józefa Hallera, w latach 1948-1960 pracowała i mieszkała na terenie Kożuchowa. 3 czerwca 2006 roku poświęcono pamiątkową tablicę na domu katechetycznym, w którym mieszkała. Nazwisko jej nosi jedna z ulic, na terenie której znajduje się m.in. Samorządowe Gimnazjum.

Zobacz też

• Parafia Matki Bożej Gromnicznej w Kożuchowie
• powiat kożuchowski
• powiat nowosolski
• gmina Kożuchów