Bytom Odrzański

Bytom Odrzański (niem. Beuthen an der Oder) - miasto w województwie lubuskim w powiecie nowosolskim. Położone jest 22 km na zachód od Głogowa i 12 km na wschód od Nowej Soli.

Geografia

Miasto leży na lewym, silnie zanieczyszczonym na tym odcinku, brzegu Odry (Środkowe Nadodrze) w obrębie Pradoliny Barycko-Głogowskiej (na jej skraju). Ok. 6 km na południe od miasta znajdują się Wzgórza Dalkowskie.

Historia

Bytom Odrzański wzmiankowany był już w 1005 roku. Średniowieczny gród słowiański znany z obrony przed wojskami niemieckimi cesarza Henryka V w 1109 roku (idącego wówczas na Głogów) wymienia w swoich kronikach Gall Anonim.

W 1157 roku gród został spalony przez wycofujące się przed Niemcami wojska polskie. Prawa miejskie miasto uzyskało około połowy XIII wieku. W latach 1289-1504 Bytom należał do Piastów śląskich. Od 1331 roku znalazł się pod zwierzchnictwem Czech.

W 1469 roku miasto przeszło w ręce prywatnych właścicieli. Nabywcą był ród rycerski Glaubitzów. W latach 1526-1561 właścicielami miasta byli Rechenbergowie. Od 1561 roku miasto należało do rodziny Schönaichów. Pod rządami Habsburgów, od 1526 roku, następuje rozkwit miasta - największy w latach 1580-1618, za panowania Fabiana i Jerzego von Schönaichów. W latach 1601-1628 działało tutaj słynne w Europie kalwińskie gimnazjum akademickie z prawem nadawania tytułów bakałarza i magistra - tzw. "Schönaichianum". Jednym z absolwentów tegoż gimnazjum był wielki pisarz i poeta niemiecki - Martin Opitz.

Od 1742 roku miasto należało do Prus. W XIX wieku posiadało kanalizację i wodociągi.

13 lutego 1945 roku Bytom został zajęty przez wojska radzieckie. Poważnie zniszczone miasto przejęła wkrótce administracja polska. Dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec i zastąpieni polskimi osadnikami.

4 czerwca 1988 roku na przejeździe kolejowym pod Bytomiem miała miejsce tragiczna katastrofa drogowa z udziałem Ludowego Wojska Polskiego: wojskowa ciężarówka Star 66, wioząca trzynastu żołnierzy na prace melioracyjne na pobliskich łąkach - z winy kierowcy - wtargnęła pod pędzący 70 km/h pociąg. W wyniku zderzenia eksplodowało osiem kanistrów z benzyną. Na miejscu zginęło 5 osób, kolejnych pięć po przewiezieniu do szpitali (niektórzy mieli poparzenia 90% powierzchni ciała).

Obecnie mieszkańcy czerpią dochody z rolnictwa, głównie z uprawy ziemniaków i hodowli bydła. Poza tym w mieście są zakłady metalowe. Co roku odbywa się tu Festiwal Twórczości Muzycznej Niewidomych oraz Flis Odrzański.

Zabytki

• późnorenesansowy ratusz z XVII w. został wybudowany w latach 1602-1609 w zachodniej pierzei rynku, na dwóch połączonych, średniowiecznych działkach.
• odrestaurowany zespół architektoniczny zabytkowej starówki - późnorenesansowe, barokowe, klasycystyczne i eklektyczne kamieniczki wokół rynku
• gotycki kościół pw. świętego Hieronima z XIV wieku.
• pięć krzyży pokutnych wmurowanych w wieżę ww. kościoła.
• kościół ewangelicki z XVIII wieku. Wybudowany w latach 1741-1746 z wykorzystaniem murów dawnego późnorenesansowego protestanckiego gimnazjum Schönacha. Salowy, murowany z cegły, wewnątrz otoczony dwupiętrowymi, drewnianymi emporami. Obok kościoła neogotycka wieża dobudowana w 1846 roku. Obecnie pusty, nieużywany. W 2006 roku zakupiony został przez Fundację Archeologiczną z Zielonej Góry. Do roku 2012 zaplanowano ukończenie renowacji budynku i utworzenie w nim Archiwum Archeologicznego.
• kamienice z XVII-XIX wieku (m.in. barokowe elewacje)
• fontanna kolumnowa z końca XIX w.
• barokowa tablica pamiątkowa z napisem dotyczącym zniszczeń dokonanych w trakcie przejazdu lisowczyków 6 grudnia 1620 roku. Umiejscowiona na fasadzie budynku dawnej apteki w rynku.
• pozostałości fosy miejskiej
• domy mieszczańskie z XVIII i XIX wieku na ul. Głogowskiej

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia Świętego Hieronima
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Bytomiu Odrzańskim

Transport

• port rzeczny
• linia kolejowa Głogów - Nowa Sól (została doprowadzona do Bytomia już w 1871 roku i funkcjonuje do dziś jako tzw. magistrala odrzańska). Miasto ma bezpośrednie połączenie m.in. z Przemyślem, Krakowem, Wrocławiem, Rzepinem.
• w mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:
  • nr 292: Nowa Sól - Bytom Odrzański - Głogów
  • nr 293: Bytom Odrzański - Nowe Miasteczko
• możliwy transport łodzią na wschodni brzeg Odry, ale tylko dla pieszych i rowerzystów. Najbliższe mosty znajdują się w Nowej Soli i Głogowie.

Demografia

Sport

Od 1947 roku w Bytomiu Odrzańskim funkcjonuje klub piłkarski MKS Odra Bytom Odrzański. Klub obecnie rozgrywa mecze na Stadionie Gminnym.