Toporów (województwo lubuskie)

Toporów (Toporów Wielkopolski, niem. Topper) – wieś sołecka położona w gminie Łagów, w powiecie świebodzińskim, w województwie lubuskim, w Polsce.

W latach 1945-1954 siedziba gminy Toporów.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie zielonogórskim.

Informacje podstawowe

Położenie geograficzne

Toporów jest jedną z miejscowości Ziemi Lubuskiej na Pojezierzu Lubuskim. Leży na zachodnim krańcu Puszczy Rzepińskiej pomiędzy Łagowskim Parkiem Krajobrazowym na północy, a Gryżyńskim Parkiem Krajobrazowym na południu. Miejscowość leży 8,0 km na południe od Łagowa oraz 24,0 km na zachód od Świebodzina.

• Samochodem do Toporowa:

– można dojechać drogą E30 (A2), skręcając na południe na skrzyżowaniu w miejscowości Poźrzadło.

• Pociągiem do Toporowa:

– miejscowość znajduje się przy linii kolejowej nr 3: Warszawa Zachodnia – Poznań Główny – Zbąszynek (stacja kolejowa) – Toporów (stacja kolejowa) – Rzepin (stacja kolejowa) – Słubice (przystanek kolejowy) – Berlin Hauptbahnhof

– Toporów jest końcową stacją węzłową na nieczynnej linii kolejowej nr 375:

Toporów (stacja kolejowa) – Międzyrzecz (stacja kolejowa)

Ulice

Najbliższe miejscowości

• Pasałka (Toporek) – 1,0 km
• Kłodnica – 2,0 km
• Troszki – 2,0 km
• Zagórze – 2,5 km
• Czyste – 4,0 km
• Zamęt – 4,0 km
• Poźrzadło – 4,5 km
• Kosobudz – 5,0 km
• Niedźwiedź – 5,0 km
• Łagów – 8,0 km
• Świebodzin – 24,0 km

Okoliczne jeziora i stawy

• Stawy rybne w Kłodnicy i Troszkach (2,5 km).
• Jezioro Kosobudzkie (Małe) – Kosobudz (4 km)
• Jezioro Dziarg (Duże) – Kosobudz (5 km)
• Jezioro Łagowskie – Łagów (5 km)
• Jezioro Bobrze – Poźrzadło (5,5 km)
• Jezioro Złoty Potok – Przełazy (7 km)
• Jezioro Trześniowskie (Ciecz) – Łagów (8 km)
• Jezioro Niesłysz – Przełazy (8 km)
• Jezioro Linie – Jemiołów (10 km)
• Jezioro Malcz – Raków (12 km)

Demografia

Według niemieckich źródeł przed II wojną światową, kiedy Toporów leżał na terenie Niemiec, liczba mieszkańców wynosiła odpowiednio:

• 539 osób 1 grudnia 1910 r.
• 919 osób w roku 1933
• 956 osób w roku 1939

Demografia Toporowa w 2008 roku na podstawie załącznika do uchwały nr XX/113/08 z dnia 18 września 2008 r.

Historia

Toporów to miejscowość otoczona szachownicą lasów i pól. Znajdując się niegdyś w głębi Puszczy Rzepińskiej odgrywał znaczącą rolę w tej okolicy.

Za czasów "niemieckich" Topper był starą osadą Ziemi Lubuskiej, znajdującą się na głównym szlaku handlowym, łączącym kraje zachodnie z krajami wschodu.

Średniowiecze

Pierwsze dane w zapisach kronikarskich o Toporowie pochodzą z roku 1350, w którym to zamek łagowski wraz z okolicą przeszedł w posiadanie zakonu joannitów. Następna wzmianka dotycząca Toporowa podaje, że w 1467 roku został zbudowany drewniany kościół.

Historia nowożytna

W latach 1660-1668 właścicielem Toporowa był komtur łagowski zakonu joannitów – wolny pan Johan Franz Löben. W późniejszym okresie panami Toporowa byli Cobeltinowie. Przez pewien okres miejscowość ta była też własnością rodu Rissmanów, a od roku 1874 przeszła we władanie hrabiego rodu Manteuffel.

Wg źródeł historycznych już w drugiej połowie XVIII wieku zaznaczył się wyraźny rozwój miejscowości: znalazło tu zatrudnienie wielu rzemieślników m.in.: szewcy, ślusarze, kowale, tokarze etc.

• 

  Topper (koniec XIX w.)

• 

  Topper (koniec XIX w.)

• 

  Dom Towarowy Gustava Seifferta

• 

  Browar Roberta Knispela

Znaczący rozwój nastąpił w latach 1870-1880, kiedy to przez Toporów przeprowadzono linię kolejową: powstały nowe domy, wzrosła liczba zatrudnionych, poszerzyło się rzemiosło i sieć handlowa. W tym też okresie wybudowano murowany kościół (istniejący do dziś). Murowana kaplica obok pochodzi z okresu wcześniejszego – jest to grobowiec rodziny Rissmanów, w którego podziemiach pochowano właścicieli Pałacu w Toporowie.

Przed II wojną światową znajdowało się tu wiele zakładów rzemieślniczych i sklepów, np.: w zakładzie betoniarskim wyrabiano dachówki, cegły, słupy betonowe, pustaki. Był też zakład bednarski, kilka warsztatów szewskich, warsztat stolarski, malarski oraz 2 kuźnie. Wśród sklepów różnej branży były 4 spożywcze, 2 mięsne, rzeźnia, 2 piekarnie, punkt skupu płodów leśnych. Wspaniale prosperowały też: gorzelnia, hotel, gospoda, zakład przemysłowy przy majątku oraz browar prowadzony przez Roberta Knispela (Märkische Wirtenbrauerei – Robert Knispel). Dawniej znajdowała się tu także huta szkła. Otaczające pola stanowiły bogate zaplecze dla ogrodnictwa.

• 

  Mapa Messtischblatt nr 3757 z 1930 r. (fragment)

• 

  Piwo karmelowe

• 

  Piwo ciemne

• 

  Piwo słodowe

• 

  Piwo z Toporowa

• 

  Porcelanowy kapsel

• 

  Porcelanowa zatyczka

• 

  Pieczęć Robert Knispel Topper

Po 1945 r.

Po zakończeniu działań wojennych w Pałacu stacjonowali żołnierze radzieccy. Panowała tu zemsta, anarchia i przemoc. Pałac został rozgrabiony i zdewastowany.

W wyniku ofensywnych działań wojennych Toporów wraz z okolicami został zajęty 1 stycznia 1945 roku przez wojska frontu białoruskiego pod dowództwem marszałka Żukowa. Na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z czerwca 1945 roku Toporów i jego okolice zostały zajęte przez osadnictwo Wojska Polskiego. Techniczną stroną akcji zajmował się "Państwowy Urząd Repatriacyjny" (PUR). Placówka PUR-u udzielała dla przybywających osadników wszelkich informacji o warunkach osiedlania się oraz przydzielała środki transportu do nowego miejsca zamieszkania. Gdy zachodziła taka potrzeba, przydzielano też czasowe kwatery w Pałacu.

Zabytki

Kościół Matki Bożej Różańcowej

Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków architektury. Pierwsza wzmianka o kościele z pochodzi 1467 r. Wzniesiony w XIX w. na miejscu dawnego drewnianego kościoła. Do roku 1945 kościół wyznania protestanckiego, zbudowany w stylu neogotyckim. Poświęcony 22 września 1945 r. przez ks. dziekana Piotra Janika.

Pałac Myśliwski

Środkowa część została wykonana w stylu renesansowym, zaś południowe skrzydło w stylu gotyckim. Zakończenie od strony północnej zdobi potężna wieża niosąca znamiona potężnych zamków obronnych. O rodowodzie wieży mówi dokument znaleziony u szczytów jej wnętrza w roku 1992 (podczas prac dekarsko – renowacyjnych) – fragment zapisu: "Wieża pałacowa została zbudowana w roku 1884 przez ekscelencję feldmarszałka wolnego pana Edwina Manteuffla i nadburmistrza w Alzacji-Lotaryngii. (...) ...Kopułki i chorągiewki zostały zamontowane w dniu 12 listopada 1884 r."

Pomniki przyrody

W krótkim zarysie dziejów Toporowa na uwagę zasługują też 2 dęby przykościelne. Źródła historyczne podają, że jeden z tych dębów to Dąb Piotrowy. Nazwa ta łączy się z pamiętnym wydarzeniem, kiedy to car rosyjski Piotr I Wielki (1672-1725) podczas podróży do Holandii jadł pod tym dębem śniadanie. Jest to możliwe, ponieważ jego konary wznoszą się ku niebu już ponad 700 lat. Oba dęby szypułkowe są pomnikami przyrody. Większy z nich – Dąb Piotrowy ma w obwodzie 870 cm i mierzy ok. 20,0 m wysokości.

Mauzoleum

W zachodniej części miejscowości, kilkaset metrów za cmentarzem w lesie znajdują się ruiny grobowca jednego z pierwszych właścicieli Toporowa. Miejsce to zostało wybrane nieprzypadkowo, za względu na wspaniały krajobraz. Umiejscowione na wzgórzu, z którego widać było na kilka kilometrów malowniczą panoramę lasów, pól i łąk należących do Toporowa. Okrągłe mauzoleum zbudowane było z cegieł, wewnątrz w podłodze pod szklanym przykryciem znajdowała się trumna. W pobliżu były też dwa inne groby. Alejka prowadząca do tego miejsca, cała obsadzona została świerkami, a wzdłuż drogi postawione były ławeczki.

Obecnie krypta jest całkowicie zdewastowana, a cały teren porasta kilkudziesięcioletni las.

Instytucje i organizacje społeczne

Dom Pomocy Społecznej

Dom Pomocy Społecznej w Toporowie, razem z otaczającym go parkiem, zajmuje ponad 2 ha powierzchni, przeznaczony jest dla dzieci, młodzieży i dorosłych, kierowanych tu przez Centrum Pomocy Rodzinie. Obecnie (2008) przebywa w nim 77 osób z upośledzeniem umysłowym i problemami krążeniowymi, narządu ruchu i wzroku. Dom jest jednostką stałego lub okresowego pobytu przeznaczoną dla osób, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie. W miarę potrzeb i możliwości może świadczyć usługi pielęgnacyjne na rzecz społeczności lokalnej, w szczególności dla osób oczekujących na miejsce.

W latach 1987 – 1993 Pałac Myśliwski w Toporowie przeszedł gruntowny remont. Majątek wraz z parkiem przeznaczono na Dom Pomocy Społecznej (DPS Toporów) dla dzieci z upośledzeniem umysłowym. Zaistniała więc konieczność dostosowania pomieszczeń do wymogów i potrzeb przyszłych pensjonariuszy.

W skład Domu wchodzą dwa budynki główne tj. XIX-wieczny Pałac Myśliwski, w którym znajdują się pokoje mieszkalne dla 38 osób, pomieszczenia biurowe, sale rewalidacyjne, świetlica, stołówka i cały dział żywieniowy, magazyny, pomieszczenia socjalne i sanitarne.

Drugi budynek główny to Pawilony przeznaczone dla 38 mieszkańców, są to budynki nowe wybudowane w latach 1993 – 1996. Oprócz pokoi mieszkalnych znajdują się pomieszczenia terapii zajęciowej, kawiarnia, kaplica, sala gimnastyczna, magazyny, rehabilitacja, gabinet zabiegowy, kuchnia oraz pomieszczenia socjalne i sanitarne. W skład kompleksu budynków DPS wchodzi także budynek techniczny, w którym znajduje się mieszkanie usamodzielnień, pralnia, kotłownia, pomieszczenia terapii i zespołu terapeutyczno–wychowawczego, magazyny, warsztat. Ponadto DPS dysponuje hydrofornią, dwoma garażami, budynkiem gospodarczym.

DPS w Toporowie jako odrębna jednostka organizacyjna działa od 1 kwietnia 1991 r. i powołany został Zarządzeniem nr 60 Wojewody Zielonogórskiego z dnia 20 marca 1991 roku. Obecnie jest samodzielną jednostką organizacyjną prowadzoną przez Radę Powiatu Świebodzińskiego, działającą w oparciu o Statut Domu Pomocy Społecznej nadany Uchwałą Nr XXXVI/275/06 Rady Powiatu Świebodzińskiego z dnia 29 sierpnia 2006 roku.

Pięcioosobowa kadra instruktorska prowadzi zajęcia pod nazwą „Szkoła życia” z osobami o lekkim i umiarkowanym upośledzeniu, intensywną rehabilitację ruchową i terapię zajęciową. DPS w Toporowie ściśle współpracuje z nauczycielami ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Świebodzinie.

Szereg przeprowadzonych modernizacji i odbudowy fragmentów budynku spowodował, że Pałac stał się niejako wizytówką Toporowa. Zamek stojąc przy głównej drodze Toporowa, w zabytkowym parku wśród sędziwych drzew, wspaniale komponuje się z otaczającym go krajobrazem.

Ochotnicza Straż Pożarna w Toporowie

Klub Sportowy Błękitni Toporów

Toporów ma drużynę piłkarską "Błękitni Toporów" założoną w 1961 r. – w bieżącym sezonie 2009/2010 – IV liga lubuska. Trenerem drużyny od 2004 r. jest Marian Fiodorowicz (były wieloletni selekcjoner III-ligowej "Pogoni Świebodzin").

Tutejszą sekcję piłki nożnej reaktywowano w 1993 roku, głównie za sprawą nieżyjącego już wielkiego miłośnika tej najpopularniejszej w Polsce dyscypliny sportu – Andrzeja Graczyka. Dzięki jego inicjatywie i wielkiemu zaangażowaniu, w Toporowie po wielu latach, doszło do wznowienia rozgrywek. Drużyna w 1993 roku zaczęła z najniższego pułapu – C klasy i już po pierwszym sezonie zmagań awansowała o szczebel wyżej. Po kolejnych dwóch latach, Błękitni dostali się do grona drużyn rywalizujących w klasie A – tam piłkarze z Toporowa grali przez kolejne 4 lata. W roku 2001, dzięki wspaniałej postawie zawodników, udało się "wskoczyć" jeszcze wyżej do ligi okręgowej, gdzie piłkarze z Toporowa prowadzili zacięte rozgrywki przez następne 3 sezony, a w 2005 roku uzyskali historyczny awans do IV ligi, gdzie utrzymali się przez kolejnych 5 sezonów. W roku 2010 zespołowi "Błękitni Toporów" zabrakło 1 punktu, w rezultacie czego spadli do ligi okręgowej.

Mecze ligowe rozgrywane są na boisku obok Szkoły Podstawowej im. Janusza Korczaka przy ul. Szkolnej 11.

Szkoła Podstawowa im. J. Korczaka

W Toporowie przy ul. Szkolnej 11 mieści się publiczna Samorządowa Szkoła Podstawowa i Oddział Przedszkolny im. Janusza Korczaka. W szkole zatrudnionych jest 12 nauczycieli, którzy kształcą ok. 100 uczniów w klasach "0"-"VI".

Foto Toporów

• 

  Pawilony mieszkalne DPS
  Lubuski Mister Budowy 1996

• 

  Wieża wyburzona podczas przebudowy dworca
  1992 r.

• 

  Dworzec PKP przed modernizacją
  1992 r.

• 

  Budowa nowej stacji
  1999 r.

• 

  Cmentarz w Toporowie
  2006 r.

• 

  Dworzec PKP w Toporowie
  2004 r.

• 

  Oczyszczalnia ścieków – w tle widoczny Toporek