Rzezawa

Rzezawa – wieś gminna w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim, w gminie Rzezawa, w zachodnim krańcu Kotliny Sandomierskiej, na północny wschód od Bochni.

W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Rzezawa.

Przez miejscowość przebiega trasa europejska E40 oraz drogi krajowe DK4 i DK75, w przyszłości również autostrada A4.

Położenie

Rzezawa położona jest w południowej części gminy. Sąsiaduje z sołectwami:

• Borek - od północy
• Jodłówka - od wschodu
• Krzeczów - od zachodu
• Łazy - od południa
• Ostrów Królewski - od północy.

Pierwsza nazwa wsi to Zyrawa (prawdopodobnie od słowa żer – pastwisko).

Historia

Wieś założona w wyniku akcji kolonizacyjnej Kazimierza Wielkiego na prawie niemieckim. Przypuszcza się, że było to w połowie XIV w. (1350?), ponieważ 10 lutego tego samego roku został wydany akt lokacyjny wsi Borek.

W 1355 wybudowano we wsi kościół. Na początku kościół miał powstać na terenie Borku, ale król zmienił zdanie. Świątynia była wiele razy niszczona. Dzisiejszy budynek pochodzi z lat 1844 - 1851.

Rzezawa weszła pod panowanie Austrii już podczas I rozbioru. 23 sierpnia 1775 wrogie wojska zajęły dobra krzeczowskie, do których należała również Rzezawa. Była ona wtedy w posesji Ignacego Dydyńskiego.

Po zajęciu dóbr krzeczowskich sprzedano je w dwóch sekcjach. Rzezawę, razem z Jodłówką i Krzeczowem 30 lipca 1840 kupił podczas licytacji Henryk Bondi. Cena wywoławcza wynosiła 100 201 złr, nabywca zapłacił 110 500 złr (guldenów lub florenów).

W tym czasie istniała w Rzezawie niewielka wytwórnia serów szwajcarskich.

W 1873 od lipca do września panowała w parafii Rzezawa cholera. Zmarli z Rzezawy pochowani zostali obok dzisiejszego cmentarza.

Rzezawa dziś

Od 1996 wieś posiada nazwy ulic oraz nową numerację porządkową budynków. Rzezawa posiada dobrze rozbudowaną sieć kanalizacyjną. Ulice oświetla 131 lamp ulicznych.

Ostatnimi czasy Rzezawa zyskała niechlubną sławę jako miejsce tragicznej śmierci kierowcy rajdowego Janusza Kuliga (13 lutego 2004).

Sołtysem Rzezawy jest Józef Zych. Radnymi z okręgu Rzezawa są: Grzegorz Celary, Michał Góra, Bogdan Klęsk i Agnieszka Skoczek.

Toponima

W Rzezawie istnieje tradycyjny, acz nieoficjalny podział na małe dzielnice. Dziś powoli to nazewnictwo zanika. Miejscowość dzieli się na:

• Austriacki Gościniec - tereny przebiegające wzdłuż międzynarodowej trasy E40. Wzięło się to stąd, że pierwszą drogę (droga bita - gościniec) wybudowali podczas zaborów Austriacy.
• Bagna - tereny pól na podmokłych terenach.
• Bielany - obszary łąk na podmokłych bagiennych terenach.
• Budzenie - część wsi znajdująca się przy torach kolejowych, gdzie mieszkańców budziły pierwsze pociągi.
• Gaj - mały las w sąsiedztwie Kolonii.
• Glenik/Glinik - pola, na których wydobywano glinę.
• Górka Ostrowska - wzniesienie znajdujące się przy granicy z Ostrowem Królewskim.
• Granice - las przy granicy z Borkiem (nazwa ta funkcjonuje również w Borku dla lasu przy granicy z Rzezawą).
• Kąty - od kąt (zakątek, ustronie).
• Klasy - pola, które miały wysoką jakość przy parcelacji.
• Kolonia - od kolonizacji. Tereny, na których powstały i nadal powstają nowe domy.
• Krzyż - miejsce, gdzie wzniesiono krzyż na miejscu legendarnego kościoła. Zobacz: Podania i legendy).
• Kurów - prawdopodobnie od domowych kur.
• Na wsi - centralnie położona część wsi, gdzie znajduje się m.in. kościół i remiza OSP. Coraz częściej pojawia się również nowoczesna nazwa Centrum.
• Pacynkowa najbardziej na północ wysunięta część miejscowości. Nazwa pochodzi od wzgórza i ulicy o tej samej nazwie. Kiedyś wydobywano tam glinę (pacyna - gruda zeschniętej ziemi lub gliny).
• Plebańskie - część wsi, która była własnością kościelną.
• Podrzecze (lub Zarzecze) - obszar leżący nad rzeką.
• Sztreka - z niem. łąki porastające teren obok nasypu kolejowego.
• Za torem - część miejscowości leżąca za torami kolejowymi.

Oświata

W Rzezawie działają 4 placówki oświatowe:

• Publiczna Szkoła Podstawowa im. Świętej Jadwigi Królowej.
• Publiczne Gimnazjum obejmujące swym zasięgiem wsi: Rzezawa, część Borku, Jodłówka i Krzeczów.
• Publiczne Przedszkole.
• Ochronka Świętego Józefa prowadzona przez siostry zakonne.

W 1996 roku oddano do użytku budynek szkoły podstawowej, który później rozbudowano o gimnazjum. Od 2003 szkoła podstawowa i gimnazjum posiadają nowoczesną halę sportową.

Komunikacja

Kolej

W Rzezawie znajduje się stacja kolejowa, przez którą przebiega linia kolejowa 91 Kraków Główny - Medyka. Zatrzymują się tu tylko pociągi REGIO spółki Przewozy Regionalne.

Autobusy

We wsi znajdują się 2 przystanki autobusowe. Ponadto autobusy szkolne zatrzymują się pod gimnazjum. Przez Rzezawę przejeżdżają autobusy PKS i RPK Bochnia oraz mikrobusy jeżdżące na trasie Bochnia - Brzesko.

Transport samochodowy

Przez Rzezawę przebiegają trasy:

• europejska:
  • E40
• krajowe:
  • DK 4
  • DK 75
• powiatowe:
  • P 43104 - biegnąca od granicy z gminą Bochnia do granicy z gminą Szczurowa przez Krzeczów, Rzezawę i Borek.
  • P 43158 - przecinająca drogę krajową, łącząca Łazy z Rzezawą.
  • P 43125 – biegnąca równolegle do dróg krajowych, łącząca Krzeczów, Rzezawą i Jodłówkę.

Sport

W Rzezawie działają 2 kluby sportowe GOSiR Novi/Rzezawianka Rzezawa i UKS Magnus.

GOSiR Novi/Rzezawianka Rzezawa

Ludowy Klub Sportowy Rzezawianka Rzezawa powstał w 1946 roku. Posiada sekcję piłki nożnej. W 2006 połączył się z klubem Novi Jodłówka i od tej pory występuje pod nazwą Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji Novi/Rzezawianka Rezawa. Obecnie piłkarze grają w klasie okręgowej. Tradycyjne barwy to biało-niebiesko-czerwone. Największym osiągnięciem drużyny jest gra w sezonach 2001/2002, 2004/2005 i 2006/2007 w klasie okręgowej. Stadion klubowy mieści 250 osób w ławeczkach.

Skarb kibica Rzezawianki

UKS Magnus

Działa od grudnia 1995 przy szkole podstawowej i gimnazjum. Posiada sekcję szachów, tenisa stołowego i siatkówki. Największe sukcesy odnosi kadra szachowa. Zawodnicy Magnusa są jednymi z najlepszych w województwie. Występują w ogólnopolskiej III Lidze Juniorów.

Od kilku lat klub organizuje Turniej Szachowy Juniorów o Pierścień Królowej Jadwigi. Uczestniczą w nim wszyscy czołowi zawodnicy z Małopolski.

OSP Rzezawa

W Rzezawie istnieje pół-zawodowa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, która powstała w 1897 roku. Ma jedną z największych w województwie liczbę interwencji. Jako jedyna w gminie należy do Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczego.

Legendy i podania

Wzniesienie Pacynkowa - to najbardziej znana legenda związana z wsią. W początkach osady na Wzniesieniu Pacynkowa w Rzezawie Leliwici Melsztyńscy założyli karczmę i osadzili w niej Żyda. Przychodziło tam wielu chłopów. Gdy brakowało im pieniędzy, gospodarz udzielał kredytów. Kmiecie nie mieli środków na spłatę długów, więc Żyd sprzedawał ich gospodarstwa na licytacji. Pewnego razu wściekłe żony przyszły po pijaków. Zebrały się pod oberżą i zaczęły się modlić i złorzeczyć. W tym momencie wybuchła burza, a jeden z piorunów trafił w dach karczmy, która stanęła w płomieniach. Z pożaru uratowali się wszyscy oprócz gospodarza. Chcąc odpokutować winy, mieszkańcy postanowili w tamtym miejscu wznieść kościół, jednak zgromadzony budulec zniknął. Ludzie po zostawionych śladach doszli na miejsce, gdzie dziś stoi świątynia. Zastali tam materiały i konia, który prawdopodobnie je tu przywiózł. Po naradach uznano, że to wola boska i kościół wzniesiono w tamtym miejscu. Na Pacynkowej postawiono krzyż, który stoi tam do dziś.

Zobacz też

• Parafia Trójcy Przenajświętszej i św. Leopolda w Rzezawie

Bibliografia

• Gmina Rzezawa ISBN 83-85474-49-8

• Zofia Wiśniewska Zjawy i Dziwy w Okulicach i Gminie Rzezawa 2000 ISBN 83-86744-96-0

• Agata Nowak Nazwy terenowe gminy Rzezawa Kraków 2001