Gosprzydowa

Gosprzydowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Gnojnik.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Położenie

Gosprzydowa położona jest na Pogórzu Karpackim, w obrębie Pogórza Wiśnickiego. Zajmuje pagórkowatą, lesistą okolicę, w odległości 15 km na południe od Brzeska, przy drodze krajowej 75. Prawie przez środek wioski przepływa rzeka Uszwica (prawobrzeżny dopływ Wisły), dzieląc ją na dwie części.

Zabytki

W środku osady w sąsiedztwie rzeki stoi niewielki barokowy, drewniany kościół pw. św. Urszuli z Towarzyszkami. Położenie kościoła przy drodze Gnojnik - Lipnica Murowana czyni go łatwo dostępnym dla wszystkich pielgrzymów i zwiedzających. Należy zaznaczyć, że z tego miejsca już tylko 6 km do Lipnicy Murowanej - miasta królewskiego założonego w XIV wieku, gdzie urodził się Bł. Szymon.

Wzniesiony w 1697 r. gosprzydowski kościół oceniony jest przez znawców jako skromny, ale miły przybytek Boży, piękne, pełne prostoty i starannie obmyślane dzieło końca XVII w. W środku widoczne są pozorne sklepienia kolebkowe, a ściany i stropy zdobi figuralna polichromia z 1889 r. W ołtarzu głównym znajdują się dwa otoczone kultem obrazy Matki Bożej Gosprzydowskiej, z których jeden powstał w 2 połowie XVI w., drugi ok. 1700 r. O jednym z nich - cudownym, malowanym na płótnie obrazie Najświętszej Maryi Panny, Stanisław Wolski, akademik krakowski napisał wiersz łaciński, drukowany w 1698 r. Czytamy w nim, że obraz Najświętszej Panny cudownym sposobem płakał, że rozlicznych cudów tu wierni doznają w niebezpieczeństwach życia, że Matka Najświętsza w Gosprzydowej jest najlepszą lekarką na wszystkie choroby i cierpienia. Przez okolicznych mieszkańców jest czczona pod wymownym, choć dzisiaj zapomnianym tytułem "Pocieszycielki umierających" W zwieńczeniu ołtarza widnieje obraz św. Urszuli, osłaniającej płaszczem towarzyszki. Boczne, barokowe ołtarze pochodzą z XVII i XVIII w. Na gotyckiej, kamiennej chrzcielnicy z XV w. widnieje herb Starykoń i ornament z odwróconych lilii.

Kościół jest otoczony drewnianym ogrodzeniem z daszkiem gontowym. Poza ogrodzeniem w odległości ok. 20 m na północ od kościoła stoi dwukondygnacyjna drewniana dzwonnica, a kilka metrów dalej organistówka - budynek, w którym od roku 1877 mieściła się salka szkolna. Odrębny budynek dla potrzeb szkoły wzniesiono w 1910 r.

Domostwa mieszkańców rozrzucone są po okolicznych pagórkach, natomiast zauważyć można pewną prawidłowość - są usytuowane wzdłuż dróg, które w obecnym czasie w większości są drogami asfaltowymi.

Historia

Całą wieś można podzielić na kilka odrębnych przysiółków. Ich nazwy kształtowały się na przestrzeni dziejów i do dnia dzisiejszego funkcjonują w świadomości i języku mieszkańców.

Historia wioski sięga początków XIII wieku. Założył ją, według legendy, niemiecki rycerz Gotfryd. Najstarsza wzmianka o Gosprzydowej nosi datę 1215 r. Wtedy to, jak pisał Jan Długosz w Historii Polski, biskup krakowski Wincenty Kadłubek nadał katedrze krakowskiej dziesięcinę snopową na wsiach "około miasteczka Czchowa położonych, a do stołu biskupiego należących". Wśród tych kilkunastu wiosek znalazła się również Gosprzydowa.

Nazwa Gosprzydowej, źródła pisane są zgodne co do tego, pochodzi od nazwiska jej właściciela: Gotfryda de Volya. Wieś wymieniana bywa w nich pod nazwami: Libertas Gotfridi w "Monumenta Poloniae Vaticana" (Acta Camerae Apostolicae) pod rokiem 1325, Długosz wymienia ją jako Gothprzydowa lub Wolya Gotfridi, w dokumentach archiwalnych z roku 1440 figuruje pod nazwą Gotfrydowa.

Przyjmuje się, że w średniowieczu kolejnymi po Gotfrydzie właścicielami Gosprzydowej byli Wielogłowscy herbu Starykoń.

Ostatnią właścicielką posiadłości w Gosprzydowej pochodzącą z rodu Wielogłowskich, była Barbara Wielogłowska, która majątek swój sprzedała Janowi Komarowi w 1798 r., którego rodzina opiekowała się gosprzydowskim kościołem do 1876 r. W okresie późniejszym właściciele wioski zmieniali się co kilka lat. Ostatnim właścicielem wsi był Zygmunt Grabieński Christiani, który w roku 1912 rozparcelował obszar dworski pomiędzy mieszkańców wioski.