Ocena internautów powiatu chrzanowski
Średnia ocena: 4.5
liczba ocen: 2
Liczba gmin: 5
Liczba miejscowosci: 37
Liczba kodów pocztowych: 10
Tablice rejestracyjne: KCH
Gęstość zaludnienia: 343,54 osób/km²
Powierzchnia: 371,60 km²
Urbanizacja: 62,87%
Adres: ul. Partyzantów 2 32-500 Chrzanów
Powiat chrzanowski – powiat w Polsce w województwie małopolskim, odtworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Chrzanów. Powiat chrzanowski powstał po raz pierwszy w latach 1853/54 jako jeden z dwóch powiatów Wielkiego Księstwa Krakowskiego w Królestwie Galicji.
W skład powiatu wchodzą:
Sąsiednie powiaty
Powiat chrzanowski graniczy z powiatami: oświęcimskim, wadowickim, krakowskim, olkuskim oraz z miastem Jaworznem (położonym w województwie śląskim).
Powiat chrzanowski leży na południowo-zachodnim krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na pograniczu z Wyżyną Śląską. Obejmuje swoim obszarem:
Południową granicę powiatu wyznacza rzeka Wisła, a jej lewy dopływ Chechło jest największą z lokalnych rzek.
Teren powiatu chrzanowskiego w jego największej historycznej rozciągłości, należy do najstarszych ośrodków osadniczych w Polsce. Dzieje powiatu chrzanowskiego związane są z górnictwem rud cynku i ołowiu, z których uzyskiwano też spore ilości srebra.
Pierwsze wzmianki źródłowe na temat Chrzanowa pochodzą z XII wieku. Zapiski dotyczą handlowego, tranzytowego charakteru miasta na drodze ze Śląska do Małopolski i dalej na Ruś. W okresie I Rzeczypospolitej ziemie obecnego powiatu należały do powiatu krakowskiego od 1397 r. i podlegały staroście grodowemu w Krakowie. W 1795 r. zostały włączone do dystryktu olkuskiego w Galicji Zachodniej. W 1809 r. przeszły pod administrację Księstwa Warszawskiego i należały do departamentu krakowskiego. W latach 1815-1846 ziemie obecnego powiatu wchodziły w skład Wolnego Miasta Krakowa. Od 1846 r. należały do włączonego do Austrii Wielkiego Księstwa Krakowskiego.
Powiat chrzanowski powstał w latach 1853/54 w ramach reformy administracyjnej przeprowadzonej w Wielkim Księstwie Krakowskim i Królestwie Galicji, które zostały podzielone na powiaty. W 1860 r. do powiatu chrzanowskiego wcielono powiat jaworznicki. Od tego czasu, aż do roku 1939, granice powiatu pozostały niezmienne i na zachodzie biegły wzdłuż rzeki Przemszy, oddzielającej powiat od Górnego Śląska. Na południu granica powiatu opierała się na Wiśle, a na północy o granicę Austrii (Wielkiego Księstwa Krakowskiego) z Rosją (Królestwem Polskim), a po 1918 r. była to granica pomiędzy województwem krakowskim i kieleckim. Na wschodzie granica powiatu przebiegała na wschód od Poręby-Żegot i Rudawy, granicząc z powiatem krakowskim. Powierzchnia powiatu wynosiła 721 km2, a ludność w 1931 r. liczyła 138.960 mieszkańców.
Ostatnim starostą chrzanowskim przed wybuchem II wojny światowej był Antoni Basara. Jesienią 1939 r., po ataku i podboju, okupacji Polski przez III Rzeszę, powiat chrzanowski został po raz pierwszy w swej historii podzielony: zachodnia część z Chrzanowem, Jaworznem i Trzebinią została włączona bezpośrednio do Rzeszy Niemieckiej na prawach powiatu w Gau Oberschlesien. Wschodnia część z Krzeszowicami została włączona do Generalnego Gubernatorstwa. Taki podział utrzymał się do końca wojny. Od jesieni 1939 r. do stycznia 1940 r. obowiązki okupacyjnego starosty (landrata) pełnił dr Schutz, a od stycznia 1940 r. dr Cantner, który oficjalną nominację na starostę chrzanowskiego otrzymał dopiero 1 maja 1941 r.
Odrodzony po II wojnie światowej powiat chrzanowski powrócił do swych granic sprzed 1939 r. Należał do województwa krakowskiego i obejmował początkowo miasta: Chrzanów, Jaworzno,Szczakowa,Trzebinia i Krzeszowice oraz okoliczne obszary wiejskie. W 1953 r. od powiatu oderwano osiedle Jęzor i przyłączono do powiatu sosnowieckiego w woj. katowickim. Rok później powiat chrzanowski powiększył się o wieś Brzoskwinia scedowaną przez powiat krakowski. Jednocześnie od powiatu oderwano wieś Lgota, którą przyłączono do powiatu olkuskiego. W 1958 r. Lgota powróciła w granice powiatu chrzanowskiego.
W roku 1954 na mocy reformy administracyjnej na obszarach wiejskich powołano gromady, z których następnie w roku 1956 wyodrębniono osiedla: Chełmek i Libiąż Mały, a w roku 1958 kolejne osiedla Siersza i Jeleń. Miasto Jaworzno w roku 1956 zostało wyłączone z powiatu chrzanowskiego, stając się miastem na prawach powiatu. Do Jaworzna przyłączono okoliczne wsie.
Dziesięć lat później - w roku 1968 - ludność i powierzchnia utworzonych jednostek administracyjnych przedstawiała się następująco:
Jednostka | Ludność | Powierzchnia |
Powiat chrzanowski 3 miasta, 4 osiedla, 17 gromad | 151 000 | 648 km² |
Jaworzno 1 miasto na prawach powiatu | 62 000 | 79 km² |
W roku 1969 osiedla Chełmek i - po zmianie nazwy - Libiąż uzyskały prawa miejskie, a osiedle Siersza zostało połączone z Trzebinią w miasto Trzebinia-Siersza. W 1958 roku Jeleń otrzymał status osiedla, a w 1973 roku prawa miejskie W roku 1973, wraz z ustawowym zniesieniem statusu osiedli zniesiono gromady wiejskie, powołując w ich miejsce gminy w kształcie zbliżonym do obecnego.
Teren dotychczas istniejącego powiatu chrzanowskiego oraz Jaworzna został wskutek reformy administracyjnej z roku 1975 podzielony między województwa:
W roku 1977 miasto Jeleń przyłączono do Jaworzna jako kolejną dzielnicę, a nazwę miasta Trzebinia-Siersza zredukowano tylko do pierwszego członu. Dokonano korekt w podziale na gminy, likwidując m.in. gminę Myślachowice.
Wraz z powołaniem pomocniczych jednostek województwa katowickiego - tzw. rejonów - Chrzanów, Jaworzno, Trzebinia, Libiąż i Babice utworzyły rejon chrzanowski.
Wskutek reformy z lat 1991-1992 miasta Chrzanów, Trzebinia i Libiąż połączyły się z gminami wiejskimi mającymi w nich siedziby (miasto i gmina z siedzibą w mieście posiadały de facto wspólne urzędy), tworząc trzy gminy miejsko-wiejskie. W ten sposób liczba gmin w rejonie chrzanowskim zmniejszyła się z ośmiu do pięciu.
W roku 1993 Alwernia, pozostająca w województwie krakowskim, uzyskała prawa miejskie i stała się siedzibą gminy miejsko-wiejskiej.
Na etapie projektowania nowego podziału administracyjnego, uwzględniającego istnienie powiatów, władze gminy Krzeszowice zdecydowanie sprzeciwiały się przyłączeniu do powiatu chrzanowskiego, dążąc do powołania odrębnego powiatu krzeszowickiego. Wynikało to między innymi z obaw, że Chrzanów zdecyduje się pozostać w województwie śląskim. Jednak władze Chrzanowa, Libiąża, Trzebini i Babic opowiedziały się za powrotem do województwa małopolskiego. Władze Alwerni wyraziły chęć dołączenia do tych czterech gmin i utworzenia wspólnego powiatu, natomiast Jaworzno głównie z przyczyn ekonomicznych i infrastrukturalnych zdecydowało się pozostać w województwie śląskim. Nie doszło do utworzenia powiatu krzeszowickiego ze względu na niespełnienie kryteriów ludnościowych. Z kolei władze Chełmka zdecydowały o zachowaniu istniejącego powiązania administracyjnego z Oświęcimiem.
W rezultacie, istniejący w obecnym kształcie od 1999 roku powiat chrzanowski nie obejmuje już miast: Jaworzno (obecnie samodzielne miasto na prawach powiatu w województwie śląskim), Chełmek (obecnie w powiecie oświęcimskim, województwo małopolskie) oraz Krzeszowice (obecnie w powiecie krakowskim, także województwo małopolskie).
Starostowie chrzanowscy
Wicestarostowie chrzanowscy
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2008):
Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
osób | % | osób | % | osób | % | |
Ogółem | 127 660 | 100 | 65 868 | 51,6 | 61 792 | 48,4 |
Miasto | 80 254 | 100 | 41 546 | 51,8 | 38 708 | 48,2 |
Wieś | 47 406 | 100 | 24 322 | 51,3 | 23 084 | 48,7 |
Liczba ludności w poszczególnych gminach (dane z 2006, 2007 i 2008 źródło: GUS)
Gmina | Liczba mieszkańców (2008) | Liczba mieszkańców (2007) | Liczba mieszkańców (2006) | Udział w liczbie mieszkańców powiatu (2008) | Przyrost naturalny na 1000 ludności (2006/07) |
Alwernia | 12 717 | 12 732 | 12 726 | 9,96% | +0,47 |
Babice | 8 883 | 8 873 | 8 824 | 6,96% | +5,55 |
Chrzanów | 49 399 | 49 499 | 49 733 | 38,70% | -4,71 |
Libiąż | 22 685 | 22 757 | 22 846 | 17,77% | -3,90 |
Trzebinia | 33 976 | 33 998 | 33 964 | 26,61% | +1,00 |
Ogółem | 127 660 | 127 859 | 128 093 | 100,0% | -1,83 |
Mieszkańcy powiatu wybierają posłów na Sejm z okręgu wyborczego nr 12.
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 15:13:33