Płoki (województwo małopolskie)

Płoki – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Trzebinia o statusie sołectwa.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Historia

Płoki istnieją już od XIII wieku. W dokumencie Władysława, księcia oświęcimskiego, wystawionym przed r.1324 dla miasta Oświęcimia wzmiankowany jest Tyło z Płok, właściciel folwarku przed tym miastem. Nie jest to jedyna wiadomość o Płokach z tego czasu. W r.1326 w rachunku świętopietrza potwierdzone jest istnienie parafii w Płokach, należącej do dekanatu sławkowskiego, a oszacowanej na 6 grzywien. Wspomniany jest tam również jej pleban Jakub. W średniowieczu Płoki przynależały do ziemi krakowskiej, natomiast pod względem administracyjnym i sądowniczym wchodziły w skład kasztelanii krakowskiej. Przynależność Płok do Mikołaja z Balic potwierdzona jest w latach 1383 – 1402. Wtedy też doszło do podziału dóbr między Mikołajem a jego starszymi synami Henrykiem i Janem, w wyniku którego Mikołaj utrzymał się w posiadaniu Czyżówki, Płok, Lgoty i Karniowic. Po śmierci Mikołaja około r. 1411 wsie te przeszły w ręce jego młodszych synów Andrzeja i Mikołaja, co poświadczają zapiski sądowe z lat 1419, 1421 i 1429. Płoki zakupił od Mikołaja około r. 1441 za 600 grzywien jego brat Jan. Jeszcze w latach 1463 – 1469 pisali się w nich Paweł, Jan i Absalon z Babie. W 1469 roku Absalon z Babie odstąpił Płoki Janowi Burkartowi herbu Topór. Tenże Burkart trzymał część wsi tylko w zastawie za 196 grzywien od Jana Kosookiego z Kosocic herbu Rawa dziedzica Płok w latach 1476 – 1482, którą sam podzastawił w r. 1478 Andrzejowi z Tęczyna kasztelanowi sądeckiemu za tę samą sumę. Z kolei dziedzic drugiej części Płok Jan Kosocki w latach 1479 – 1480 wydzierżawił tę dziedzinę na 12 lat kilku mieszczanom krakowskim, ale jeszcze w r. 1480 zastawił ją za 150 grzywien rajcy olkuskiemu Tomaszowi Spyrce, po czym wziął od niego tę wieś w dzierżawę. Płoki pozostawały w posiadaniu Jana Kosockiego, następnie jego syna Mikołaja (1488) i drugiego syna Jana (1493), ale suma, za którą wieś zastawiono Spyrce dalej pozostawała nie spłacona, w związku z czym starosta krakowski Piotr Kurowski w r. 1493 wwiązał rajców olkuskich w tę część Płok, a ci ustąpili z tego zastawu w r. 1495 na rzecz sióstr Anny, żony Marcina Kraski mieszczanina z Chrzanowa i Katarzyny. Drugą część Płok należącą do Andrzeja z Tęczyna, posiadał w r. 1495 Stanisław z Regulic, również herbu Topór, a po nim w r. 1497 jego syn Grzegorz, pleban w Morawicy, wnuk Mikołaj, syn Macieja mieszczanina z Olkusza i córka Magdalena, żona Walentyna, rzeźnika z Kazimierza. W latach 1498 – 1499 sprzedawali oni kolejno swe dziedziny. Z pierwszej połowy XVI w. znanych jest kilku właścicieli części w Płokach: Stanisław, niegdyś wójt Nowej Góry, który w r. 1514 zapisał swą część bratankowi, Jan Regulski z Regulic i Lgoty, który swą część z 2 kmieciami, karczmą, młynem i sadzawką w Płokach zastawił w r. 1515 za 100 florenów Janowi Kizlinkowi z Bronowic, rajcy krakowskiemu, poświadczony w roku 1518."5 „Podstawowym zajęciem na folwarkach i w gospodarstwach chłopskich było rolnictwo. Uprawiano wszystkie rodzaje zbóż, a więc: żyto, owies, pszenicę i jęczmień oraz proso, grykę i tatarkę. Przerobu ziarna zbóż na mąkę, kaszę i inne produkty spożywcze dokonywano w młynie, który znajdował się w Płokach oraz w Trzebini, Karniowicach, Myślachowicach, Psarach i Młoszowej." Rozpowszechniona była również uprawa chmielu, używanego przy produkcji piwa w przykarczemnych słodowniach. Płoki miały kilka karczm w swoim rejonie. Rozwinięta była hodowla bydła i trzody chlewnej ze względu na bardzo dobre warunki środowiskowe, czyli obfitość łąk, pastwisk i lasów. Również bardzo dobrze rozwinięta była hodowla ryb. Płoki posiadały cztery stawy hodowlane. Dzięki znacznym zasobom leśnym rozwijała się również hodowla leśna pszczół, dostarczająca miodu i wosku. Lasy dostarczały podstawowego materiału budowlanego oraz do wyrobu mebli i narzędzi. Dużą rolę odgrywało w średniowieczu łowiectwo. Zachowana do XVI w. nazwa lasu Turzy Bór w Młoszowej i Karniowicach, świadczy, iż w przeszłości lasy wokół Trzebini i Płok były siedliskiem tura.

Po trzecim rozbiorze Polski Płoki należały do hrabstwa tęczyńskiego z siedzibą w Morawicy, a od r. 1826 z siedzibą w Krzeszowicach. „Płoki od r. 1850 były wsią szlachecką. Na przełomie XVIII i XIX w. ich właścicielem był Jerzy Lewartowski (1787 -1835) uczestnik wojen napoleońskich, po r. 1820 ożeniony z Józefą Rathówną – właścicielką Niegoszowic. Od r. 1820 władał nimi krewny żony Lewartowskiego Jan Sylwester Rath, sędzia pokoju obwodu chrzanowskiego oraz jego żona Agnieszka z Fróhlichów. W r. 1880 jako właściciel tabularny wsi Płoki figuruje Adolf Schiitz, który władał tylko częścią dóbr płockich. Prawdopodobnie w r. 1851 zostały one wykupione przez hrabiego Adama Potockiego. (...) W latach 1815 – 1846 Trzebinia i okolice stanowiły część składową Okręgu Wolnego Miasta Krakowa, tak zwanej Rzeczypospolitej Krakowskiej. Obszar Wolnego Miasta Krakowa i jego Okręgu w rozumieniu politycznym podzielony był na 26 gmin (w tym 17 gmin wiejskich). Płoki należały do XII (XXI) gminy w Młoszowej."

W pierwszych latach po I wojnie światowej zaczęły powstawać spółdzielcze organizacje zajmujące się głównie sprowadzaniem towarów i ich sprzedażą. We wrześniu 1919 roku w Płokach zostaje założone Chłopsko-Robotnicze Stowarzyszenie Spożywcze. 22 września 1922 roku Minister Spraw Wewnętrznych wydał Rozporządzenie (Dz.U. 1922 nr 86 póz. 770) w przedmiocie zmiany granic oraz rozwiązywania i tworzenia gmin wiejskich na obszarze byłych zaborów rosyjskiego i austriackiego. W parafii Płoki przez dłuższy czas stosunki z parafianami nie układały się najlepiej. Ks. A. Bodurkiewicz, współinicjator budowy szkół w Płokach, Psarach, Czyżówce i Lgocie, był także dobrym „gospodarzem", dbającym o parafię, jak również ok. 60 mg gospodarstwo (w tym 40 mg dzierżawionych od Potockich). Po pierwszej wojnie światowej doszło jednak do spięcia, gdyż gmina Płoki odmówiła ponoszenia kosztów utrzymania księdza kooperatora, który był niezbędny ze względu na podeszły wiek proboszcza. Pismo do zarządów gmin w tej sprawie Starostwo przesłało jeszcze w maju 1920 r. W maju 1923 r. rady gminne w Czyżówce i Płokach podjęły uchwały odmawiające przeznaczenia środków na ten cel. Rada w Płokach w przesłanym do Starostwa piśmie stwierdziła, że proboszcz „ma dość duży majątek (...)" i może utrzymywać ks. kooperatora. Jak się wydaje prócz wymienionych wyżej powodów odmowy pewną rolę odegrały w narodzinach konfliktu również starcia jakie miał na tle politycznym z parafianami wikary, ks. Józef Komendera. Do nasilenia konfliktu doszło po śmierci ks. Bodurkiewicza, kiedy to parafianie nie chcieli dopuścić do objęcia probostwa przez ks. W. Wojdyłę, żądając pozostawienia administrującego księdza Karola Jakubca.

Zmiana dokonała się w 1927 roku, kiedy to nowy Komitet Kościelny podjął uchwałę o restauracji kościoła i plebanii kosztem 12000 zł. Remont rozpoczęto w 1928 r. W 1938 roku rozpoczęto budowę dzwonnicy i sprowadzono nowe dzwony, które 8 września poświęcił bp Stanisław Sapieha. Ziemia chrzanowska została wyzwolona przez wojska I Frontu Ukraińskiego w ciągu sześciodniowych walk ( 19-24 stycznia 1945 r.). Po II wojnie światowej wracają granice z lat trzydziestych. Płoki wchodzą w skład gromady myślachowickiej razem z Czyżówką, Lgotą, Myślachowicami (bez przysiółka) i Gajem.

Sanktuarium Matki Bożej w Płokach

www.sanktuariumploki.diecezja.pl