Dąbrowa Tarnowska

Dąbrowa Tarnowska – miasto w województwie małopolskim, w powiecie dąbrowskim z kilkuwiekową historią, położone nad rzeką Breń, na pograniczu Pogórza Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej. Siedziba powiatu i gminy Dąbrowa Tarnowska. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 11 474 mieszkańców.

W mieście tym znajdują się ruiny barokowego pałacu Lubomirskich oraz XIX-wieczna synagoga.

Toponimia

Nazwę swą Dąbrowa Tarnowska wywodzi od porastających przed wiekami te okolice lasów i gajów dębowych, zwanych dąbrowami. Na kartach historii pojawiały się nazwy: Dambrawa Wielka (Dambrawa Magna) oraz Dobrowa aż do końca wieku XVII. W ostatnich czasach Dąbrowa, dla odróżnienia od innych miast o tej samej nazwie, otrzymała nazwę urzędową Dąbrowa Tarnowska.

Historia

Badania pradziejów regionu Dąbrowa Tarnowska potwierdzają istnienie zorganizowanej osady już pod koniec XIV wieku. Dąbrowa, jako wieś parafialna, wymieniona została po raz pierwszy w 1326 roku. Była własnością rodu Ligęzów, którzy lokowali wieś na prawie niemieckim w 1422 roku. Dąbrowa była wówczas rozwiniętą osadą. Już wówczas był tu duży młyn, duże gospodarstwo rybne, 60 gospodarstw kmiecych i folwark Feliksa Ligęzy. Mówiąc o rozwoju Dąbrowy i ich mieszkańcach trzeba wspomnieć, że dzisiejsze dzielnice Ruda i Podkościele stanowiły oddzielne miejscowości. Za czasów gdy właścicielem wsi był kasztelan sandomierski Mikołaj Spytek Ligęza stała się ona centrum produkcji, usług rzemieślniczych oraz wymiany handlowej dla okolicy. Mikołaj Spytek Ligęza był fundatorem kościoła parafialnego, który wybudowany został prawdopodobnie w 1614 roku. Zbudował także w latach 30. XVII w. otoczony rozlewiskami rzeki Bagienicy zamek w typie "palazzo in fortezza". Zamek był wybudowany na planie czworoboku z wałami i czterema narożnymi bastionami, otaczającymi rezydencję Ligęzów na terenie zwanym "Podzamcze". Zamek nie był użytkowany długo jako rezydencja, ponieważ w latach 1683-1693 na wzgórzu, na północ od zamku Michał Lubomirski zbudował nowy barokowy pałac, a stary zamek bastionowy zamieniono na browar. Najprawdopodobniej w 1693 r. doszło do nadania Dąbrowie praw miejskich i nowego rozplanowania założenia miejskiego na wschód od pałacu. W 1697 roku Dąbrowa dostała przywileje urządzania trzech jarmarków rocznie. Były to słynne jarmarki – targi końmi i wołami. W 1771 r. na miejscu dawnego kościoła został wybudowany nowy, na ówczesne czasy imponujący. W XVIII wieku Dąbrowa była miastem w pełni rozwiniętym gospodarczo. Były tu liczne cechy rzemieślników, szkoła, szpital. Imponujący rozwój miasta przerwał I rozbiór Polski. W roku 1846 pałac barokowy został zniszczony przez pożar, na jego miejscu został wzniesiony w latach 1948-1965 nowy kościół parafialny. Z okresu istnienia pałacu pozostała do dziś zabytkowa brama wjazdowa. W 1906 r. została oddana do użytku linia kolejowa, wkrótce sieć komunikacyjna, funkcjonowała też poczta. I i II wojna światowa poczyniły ogromne spustoszenie i przyniosły duże straty w ludziach. Lata powojenne to okres wzrostu gospodarczo – społecznego i kulturalnego miasta i powiatu dąbrowskiego.

Klimat

Klimat Dąbrowy Tarnowskiej zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

Zabytki i atrakcje turystyczne

• synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej,
• kościół Wszystkich Świętych,
• brama do nieistniejącego pałacu Lubomirskich,
• zegar na budynku dawnego ratusza (obecnie siedziba Sądu Rejonowego w Dąbrowie Tarnowskiej),
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej,
• synagoga przy ulicy Daszyńskiego, obecnie Muzeum Judaistyczne.

Pomniki

• pomnik w Danielniku,
• pomnik w Parku Miejskim "Poległym w imię honoru i niezłomnej służby Ojczyźnie. 1914-1920",
• pomnik wotywny,
• pomnik Jana Pawła II.

Edukacja

W Dąbrowie Tarnowskiej funkcjonują trzy przedszkola, dwie szkoły podstawowe, dwa gimnazja. W mieście istnieją 2 zespoły szkół średnich, w skład których wchodzą licea ogólnokształcące, technika, a także szkoły policealne.

Przedszkola:

• Publiczne Przedszkole nr 1
• Publiczne Przedszkole nr 2
• Przedszkole Niepubliczne – "Ochronka"

Szkoły podstawowe:

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika

Gimnazja:

• Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Jerzego Brauna
• Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Bohaterów Powiśla Dąbrowskiego

Szkoły ponadgimnazjalne:

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Tadeusza Kościuszki
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. K. K. Baczyńskiego

Sport

W mieście działa Miejsko–Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji, będący samorządową jednostką organizacyjną powołaną do prowadzenia działalności sportowo-rekreacyjnej. Do podstawowych zadań Ośrodka należy: organizowanie różnego rodzaju zawodów i imprez sportowych, współdziałanie z Klubem "Dąbrovia", organizacjami sportowymi, szkołami i innymi organizacjami społecznymi w dziedzinie rozwoju i popularyzacji różnych dyscyplin sportowych i rekreacyjnych.

Ośrodek na powierzchni 6 ha oferuje możliwość skorzystania z: hali sportowej, stadionu, bieżni 4 × 100, boiska do piłki nożnej, ścieżki zdrowia, otwartych torów łuczniczych, boiska do siatkówki plażowej i na trawie, basenu krytego, basenu odkrytego, brodzika dla dzieci, placu zabaw, lodowiska naturalnego, parkingu.

Ścieżki rowerowe

• Tarnów-Mościce – Dąbrowa Tarnowska (niebieski) – 29 km
• Tarnów-Rzędzin – Dąbrowa Tarnowska (zielony) – 35 km
• Dąbrowa Tarnowska – trasa miejska – 12 km
• Trasa-szlak "Rekreacyjna" – ok. 53 km
• Trasa "Zabytkowa-sakralna" – 70 km

Fauna i flora

Na terenie miasta najwięcej jest borów, są to drzewostany iglaste z przewagą sosny, później następują takie gatunki jak dąb, buk, olsza, brzoza. Występują obwody łowieckie polne i leśne. Można w niej spotkać zwierzynę grubą (czarną), tj. przechodzący łoś, przechodzący jeleń, dzik oraz zwierzynę płową – sarna, a także zwierzynę drobną, tj. zając, lis, jenot, borsuk, kuna domowa i leśna, bóbr oraz ptaki – kuropatwa, bażant, gołąb grzywacz, bocian i ptaki drapieżne.

Lasy:

• Księży Las
• Las Beleryt
• Las Danielnik

Kultura i media

Głównym organizatorem imprez kulturalnych na terenie gminy Dąbrowa Tarnowska jest Dąbrowski Dom Kultury. Są to m.in.:

• Wieczór Poetów Powiśla Dąbrowskiego,
• Przegląd Zespołów Teatralnych "Laur Melpomeny",
• Dni Dąbrowy Tarnowskiej (w ramach których wystąpili: Big Cyc, Grupa Operacyjna, zespół Łzy, Reni Jusis, Szymon Wydra & Carpe Diem, Monika Brodka, Ewelina Flinta, Brathanki oraz Kora),
• Powiatowy Bieg "Sokoła",
• Przegląd Dorobku Artystycznego Szkół "Płomień".

Muzea

• Izba Pamięci Żydów
• Muzeum Polonijne
• Muzeum Powiśla Dąbrowskiego
• Muzeum Agatów i Skamieniałych Drzew

Kino

• Kino Sokół 3D

Gazety

• "Nowy Kurier Dąbrowski"
• "Żyjmy Ewangelią" – czasopismo duszpasterskie
• "Prawdę mówiąc"

Administracja

Podział administracyjny

Dzielnice i osiedla:

• Bagienica
• Podkościele
• Czernia
• Ruda-Zazamcze
• Ulinów
• Zazamcze
• os. Kościuszki
• os. Westerplatte

Burmistrzowie Dąbrowy Tarnowskiej

• Franciszek Batorowicz
• Mieczysław Pyrcz (do 1994)
• Stanisław Początek (od 1994)

Osoby związane z Dąbrową Tarnowską

Demografia

Wykres liczby ludności miasta Dąbrowa Tarnowska na przestrzeni ostatnich 6 stuleci

Wspólnoty religijne

Miasto obejmuje parafia rzymskokatolicka Najświętszej Maryi Panny Szkaplerznej, która należy do dekanatu Dąbrowa Tarnowska. W mieście znajduje się zbór Świadków Jehowy.

Infrastruktura

Komunikacja

Przez Dąbrowę Tarnowską przebiega droga krajowa nr 73 (Kielce, Busko-Zdrój, Dąbrowa Tarnowska, Tarnów, Jasło) oraz droga wojewódzka nr 975 (Dąbrowa Tarnowska, Żabno, Wojnicz, Zakliczyn, Dąbrowa).

Przez Dąbrowę Tarnowską przechodzi zbudowana w 1906 linia kolejowa Tarnów-Szczucin czyli tzw. Szczucinka. Ruch pasażerski został zawieszony w 2000, od 2006 jest całkowicie zamknięta. Plany wydłużenia kolei ze Szczucina aż do Buska--Zdroju i jej zelektryfikowania, a tym samym stworzenia najkrótszego połączenia Tarnowa przez Kielce z Warszawą, nie zostały zrealizowane. Późniejsze plany inwestycyjne przewidywały połączenie Żabna, przez most w Nowym Korczynie, z Buskiem-Zdrojem (omijające Dąbrowę Tarnowską i Szczucin), jednak nie zostały one uwzględnione w dokumencie rządowym "Master Plan dla Transportu Kolejowego w Polsce do 2030 r.".

Miasta partnerskie

• Rejon wileński
• Rixheim

Zobacz też

• gmina Dąbrowa Tarnowska
• powiat dąbrowski
• Cmentarz żydowski w Dąbrowie Tarnowskiej
• Dąbrowa Tarnowska (stacja kolejowa)