Frywałd

Nazwę taką nosiła też dawniej miejscowość na Śląsku Czeskim o nazwie Jesenik.

Frywałd – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Krzeszowice.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Położenie

Frywałd położony jest w górnym odcinku Doliny Sanki, u zbiegu dwóch potoków źródłowych tej rzeki, w malowniczej kotlinie. W północnej części wsi, tuż za wiaduktem pod autostradą A4E40 istnieje leśniczówka Kopce. A od zachodniej strony rozciąga się teren kamieniołomu w Zalasie. Wschodnie zbocze wzgórza Zręby opada do części wsi o takiej samej nazwie. Miejscowi uczniowie uczęszczają do jednej z dwóch szkół: Szkoły Podstawowej im. Jana Brzechwy w Sance lub do Zespołu Szkół im. Tadeusza Kościuszki w Zalasie. Ok. 10 km na wschód od Frywałdu znajduje się Port lotniczy Kraków-Balice.

Historia

Frywałd powstał w 2. poł. XIV w. jako kolonia niemiecka. Podkomorzy Mikołaj Krzywosąd na swoim terenie osadził przybyłych ludzi, najprawdopodobniej z Brandenburgii. Dlatego też mieszkańców wsi nazywano dawniej Brandenborami. Sama nazwa nawiązuje do niemieckiego pochodzenia wsi - Frei Wald (wolny las) lub Früh Wald (wczesny las). Wieś ta wchodziła w skład dóbr tęczyńskich. Część wsi pod Lasem Zwierzynieckim nosi nazwę Tataruchy wcześniej zasiedlona według legendy przez jeńców tatarskich. Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 Andrzej Tenczyński na swoim terenie w pobliżu wsi osadził właśnie Tatarów i Rusinów. Mikołaj i Stanisław Nanajka sprzedali w 1460 Frywałd kasztelanowi krakowskiemu Janowi Tenczyńskiemu, który należał do dóbr Hrabstwa Tenczyńskiego. Kopce stały się punktem komunikacyjnym, skąd rozchodziło się kilka dróg, powstała tam karczma, która istniała do XIX w. W XVIII i XIX w. wielu mieszkańców było garncarzami. Od XVIII w. do końca XIX w. we Frywałdzie stały dwie karczmy. W 1820 w Frywałdzie były 34 domy zamieszkane przez około 200 osób. W 1870 liczba mieszkańców wzrosła do 250, a w 1910 do 269 osób. Po wojnie we Frywałdzie istniał zbór Badaczy Pisma Świętego, grupa ta w późniejszych czasach przestała istnieć, a niektórzy z ich członków zostali Świadkami Jehowy. Obecnie teren ten należy do zboru Świadków Jehowy Tenczynek z Salą Królestwa w pobliskim Rudnie. Koło Gospodyń Wiejskich we Frywałdzie zostało założone 25 października 2009. Obecnie Frywałd liczy 267 mieszkańców, którzy zamieszkują 98 domów. Mieszkańcy Frywałdu należą do rzymskokatolickiej parafii św. Jakuba Apostoła w pobliskiej Sance.

Części wsi: Kopce, Tataruchy, Karczma, Zręby.

Infrastruktura

Podstawowym źródłem wody pitnej dla miejscowości jest ujęcie wody głębinowej. Mieszkańcy zaopatrywani są w wodę z wodociągu Sanka – Frywałd – Baczyn, pracującego w oparciu o ujęcie Sanka o wydajności 260 m3/dobę. Długość tej sieci wodociągowej w miejscowości wynosi 4,5 km. Frywałd nie posiada sieci kanalizacyjnej, dlatego też mieszkańcy korzystają z przydomowych szamb. Istnieje natomiast sieć gazowa. W miejscowości znajduje się niewielka świetlica wiejska.

Zabytki

W miejscowości znajduje się kapliczka z 1863, w której niegdyś chrzczono dzieci a także dorosłych.

Turystyka

Frywałd jest jedną z piękniejszych wsi w okolicy Krakowa. Znajduje się tam źródełko, z którego mieszkańcy Frywałdu okazjonalnie czerpią wodę.

We Frywałdzie jest wiele szlaków i ścieżek dla rowerów. Frywałd graniczy z Sanką, Nawojową Górą, Zalasem oraz Baczynem. W dolinie Sanki, za wsią Baczyn, znajduje się Dolina Mnikowska.