Sąspów

Sąspów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Jerzmanowice-Przeginia, w górnej części Doliny Sąspowskiej.
Wieś znajduje się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Przez Sąspów płynie rzeczka Sąspówka, która ma 5 źródeł.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego. Części wsi: Bukowiec Mały, Bukowiec Duży, Słupianka, Sokolec, Skotnica, Podkalinów, Zabugaje (Pieronka), Lepianka, Gościniec, Strona Góralska, Strona Kościelna, Wymysłów, Sąspów Dół i Poręba.

Sołtysem od lutego 2011 jest Jan Krzystanek.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1326. Źródła notują, że znajdowała się ona w kluczu pieskoskalskim. Do XVII w. przetrwały działy, które należały do miejscowej szlachty zagrodowej: Jakuba i Stefana Załków oraz Krzysztofa Sąspowskiego. We wsi istniał folwark, 6 i 1/2 łanów kmiecych oraz 6 zagród, zamieszkałych przez 2 komorników. Stanisław Szafraniec, wojewoda, kasztelan, był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczeniem uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie m.in w Sąspowie. Kościół pozamieniał na zbór. Źródła z 1791 podają liczbę ludności: 436 osób. Na początku lat 60. XX w. we wsi odkryto neolityczne kopalnie i pracownie krzemieniarskie, pochodzące z ok. IV tys. lat p.n.e. Kopalnie były usytuowane na stoku, co w znacznej mierze pomagało w eksploatacji.

Odkrycia

W skalnym namulisku odkryto kości zwierząt z okresu ostatniego zlodowacenia m.in:

• niedźwiedzia jaskiniowego
• mamuta
• hieny jaskiniowej
• renifera

Zabytki

W Sąspowie znajduje się kościół usytuowany na wapiennej skale nad dwoma jaskiniami: Wschodnią i Zachodnią. W jednej z nich zachowała się sala z bogatą szatą naciekową.

Kościół pw. św. Katarzyny został wybudowany w 1760 w miejscu po wcześniejszym drewnianym kościele wzmiankowanym w 1314. Konsekrowany został w 1780 przez biskupa Andrzeja Gawrońskiego. Kościół ma kształt przedłużonego ośmiokąta, jest jednonawowy. Od południa znajduje się mała kruchta. Wewnątrz niej znajdują się oryginalne drzwi i drewniany portal, a od północy zakrystia z oddzielnym wejściem. Posadzka jest murowana, układana w szachownicę. Pod chórem wejście do podziemi, obecnie zamurowane. We wnętrzu kościoła znajduje się barokowy obraz Matki Boskiej Śnieżnej (XVIII w.).

Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica o charakterystycznym dachu z baniastą kopułą.

• Parafia św. Katarzyny w Sąspowie

• Legenda o kościele w Sąspowie

Pewnego dnia ludzie postanowili wybudować kościół naprzeciwko skały. Uważali, że to miejsce się nadaje, i że zbudują go w kręgu drzew, które tam stały. Zebrali potrzebne im materiały. Jednak kiedy przyszli tam następnego dnia zobaczyli, że nie ma tam wcześniej pozostawionych materiałów, ani drzew. Na skale zobaczyli wydeptaną wąską ścieżkę. Pewien człowiek w nocy widział coś świecącego, jakby niosącego to drzewo. Była to Maryja. Ludzie w końcu zbudowali kościół na skałce, ponieważ tak nakazała im Matka Boża. Kościół budowany był w sierpniu, ale mimo letniej pory, spadł śnieg. M.in. dlatego w Sąspowie czczony jest w kościele obraz Matki Boskiej Śnieżnej.

Innym wartym zobaczenia budynkiem w Sąspowie jest Willa Koziarnia. Jest to jedyny dwór ziemiański, który występuje w gminie. Budynek ma charakterystyczną formę dla XX-lecia międzywojennego, który nawiązuje do tz. stylu dworkowego i narodowego. Za willą znajduje się Jaskinia Koziarnia, w której znajduje się Obserwatorium Sejsmologiczne PAN.

Edukacja

Pierwsza wzmianka o szkole w Sąspowie pochodzi z 1518, była to szkoła parafialna.

Obecna szkoła podstawowa w Sąspowie została wybudowana w latach 50. XX w. Jest ona usytuowana pod skałą, na której znajduje się kościół pw. św Katarzyny.

Instytucje publiczne

W budynku remizy strażackiej OSP znajduje się biblioteka, która jest dostępna dla mieszkańców.

Szlak turystyczny

Przez Sąspów prowadzi szlak : – żółty z Wierzchowia przez Dolinę Prądnika i Dolinę Sąspowską do Pieskowej Skały.

Silne mrozy i powódź 2010

W styczniu 2010 w Sąspowie mieszkańcy pozbawieni byli prądu ok. 3 tygodnie. Co jakiś czas były również przerywane dostawy wody. Oszronione drzewa łamały się jak "zapałki", ponieważ pod naporem szronu nie wytrzymywały ciężaru. Drzewa uszkodziły m.in: dach wiejskiej remizy strażackiej.

Dnia 12 maja 2010 ok. godz. 16:00 lokalna rzeczka Sąspówka wystąpiła z brzegów wlewając się do piwnic, chlewików, zrywając asfalt z drogi, niszcząc uprawy.

Stosunki międzynarodowe

Koło Gospodyń Wiejskich (KGW) w 2007 została zaproszona przez władze niemieckiej miejscowości Chociebuż, ponieważ nazwy miejscowości są do siebie bliźniaczo podobne gdyż jedna z tamtejszych dzielnic nazywa się Saspow. Do dnia dzisiejszego są utrzymywane przyjazne stosunki pomiędzy miejscowościami.

• 

  Słynna sąspowska droga Dziadek zimą

• 

  Strona Góralska

• 

  Budynek szkoły wraz z placem zabaw

• 

  Sąspów - widok na ujście doliny w czasie zimy w 2010

• 

  Sąspów - przydrożny krzyż w czasie zimy w 2010

• 

  Sąspów - dom z 1898 w czasie zimy w 2010

Bibliografia

• Katalog Diecezji Sosnowieckiej 2008, Sosnowiec 2008