Lubomierz (powiat limanowski)

Lubomierz – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Położenie geograficzne

Miejscowość położona jest w dolinie rzeki Mszanka, w dwóch regionach geograficznych: w Beskidzie Wyspowym (prawe zbocza doliny Mszanki) i w Gorcach (lewe zbocza Mszanki). Od granicy z Mszaną Górną i Łętowym ciągnie się we wschodnim kierunku po przełęcz Przysłop (750 m), a także po drugiej stronie tej przełęczy aż po osiedle Rzeki znajdujące się już w dolinie Kamienicy.

Przez całą długość miejscowości prowadzi droga wojewódzka nr 968.

Nazwa

Istnieją w tradycji trzy sposoby wyjaśnienia pochodzenia nazwy Lubomierz:

• od nazwiska założyciela wsi Sebastiana Lubomirskiego;
• od imienia jego ukochanej (Luba);
• od słów Lubomirskiego: "Lubo mierz chłopom ziemię", które wypowiedzieć miał przy podziale gruntów po uwłaszczeniu chłopów.

Historia

Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że tereny m.in. Lubomierza zasiedlone były przez bliżej nieznane plemię myśliwych już w okresie 3500-1700 p.n.e.

Przełom XIV i XV wieku to okres migracji na te obszary pasterzy wołoskich, którzy osiedlali się tu i stopniowo zasymilowali z miejscową ludnością. Szukając miejsc do wypasu swoich owiec i kóz zmienili oni na trwałe krajobraz – wypalając lub wycinając na grzbietach gór liczne drzewa pod polany. O asymilacji Wołochów z ludnością miejscową świadczą niektóre nazwiska mieszkańców oraz nazwy szczytów, jak Beskid czy Kiczora.

Oficjalnie wieś zaistniała w 1600 roku, jako własność Sebastiana Lubomirskiego. , który osadził ją na prawie magdeburskim, a następnie zlikwidował pańszczyznę, uwłaszczając miejscowych chłopów. Wieś rozwijała się na tyle dynamicznie, że w okresie wojen szwedzkich zdecydowali się tu przeprowadzić na dwa lata zakonnicy z pobliskiego Szczyrzyca, którzy liczyli na schronienie w niedostępnej okolicy. Kolejni właściciele Lubomierza – Małachowscy i Wodziccy nie byli już tak postępowi i przywrócili układ feudalny a z nim obowiązek pańszczyźniany. Spowodowało to niezadowolenie chłopów i rozwój procederu określanego jako "zbójnictwo góralskie".

Na miejscu obecnej leśniczówki "Turbacz" stała w XVIII w. huta szkła, wymieniana jeszcze w 1884 r. jako czynna. Odlewała m.in. szklane dzwony, szyby okienne, wszelkie naczynia, a produkty wywożono stąd przy pomocy kolejki wąskotorowej do Szczawy i dalej za granicę i na polskie dwory. W II poł. XIX wieku w dolinie Kamienicy czynnych było kilka tartaków.

W trakcie I wojny światowej na terenie Lubomierza toczyły się walki wojsk austro-węgierskich z rosyjskimi. Tutejsze okolice bardzo silnie związane były z działalnością Legionów Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej w rejonie Gorca i Jaworzyny Kamienickiej swoją siedzibę miał 1 Pułk Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej oraz znajdowało się lądowisko cichociemnych.

Etnografia

Lubomierz zamieszkują górale zwani Zagórzanami, zachowała się dobrze gwara. Z dawnego budownictwa zobaczyć drewnianą kapliczkę z XVIII w. zbudowaną na zrąb, z prostokątnym dachem namiotowym. Poza tym we wsi zachowało się kilka dawnych drewnianych zagród.

Na pobliskim Przysłopie Władysław Orkan umieścił akcję powieści W Roztokach, w której opisuje ciężkie realia życia biednych galicyjskich wsi w okresach rozbiorowym. Powyżej tej przełęczy, na polanie Jaworzynka znajduje się zachowany w dobrym stanie szałas.

W Lubomierzu mieszkał najsłynniejszy baca gorczański Tomasz Chlipała zwany Bulandą.

Religia

Aż do erygowania samodzielnej parafii, Lubomierz należał do parafii św. Sebastiana Męczennika w Niedźwiedziu. Obecnie wieś należy do parafii pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, która administruje drewnianym kościołem parafialnym.

Turystyka i rekreacja

Lubomierz jest bazą wypadową do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarskiej. Wychodzą stąd liczne szlaki turystyczne, zarówno w Gorce, jak i w Beskid Wyspowy.

Na północnym stoku Jaworzynki (1026 m) działa stacja narciarska "Ski Lubomierz". Zainstalowane są dwa wyciągi narciarskie: podwójny orczyk o długości prawie 700 m i różnicy wzniesień ponad 200 m oraz mały wyciąg dla dzieci o długości 100 m.

W latach 50. przyjeżdżał tu Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, by móc wędrować po ulubionych Gorcach. W 1976 roku zawitał do Rzek po raz ostatni. Chatę leśników, w której mieszkał, i polanę nazwano na pamiątkę Papieżówką.

Szlaki turystyczne