Olszówka (województwo małopolskie)

Olszówka – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Położenie

Wieś położona na północnych stokach Gorców, na północ od Jaworzyny Ponickiej, w dolinie potoku Olszówka, który jest dopływem Raby. Sąsiaduje z: Rabą Niżną od północy, od wschodu z Porębą Wielką, Niedźwiedziem i Podobinem, od zachodu z miastem Rabka.

Miejscowość ma przysiółki: Jesionów, Zarębki.

Opis miejscowości

Etnograficznie Olszówka należy do regionu zamieszkiwanego przez Zagórzan, ale miejscowa gwara zbliża się do gwary podhalańskiej. Według niektórych źródeł gwara Olszówki jest już gwarą podhalańską (tak jest również napisane w artykule: Gwara zagórzańska).

Są tam organizowane przeglądy kolędnicze.

Historia

Pierwsze wzmianki o istnieniu osadnictwa na tych ziemiach pochodzą z 1254, w dokumencie potwierdzającym nadanie przez Bolesława Wstydliwego na rzecz Cystersów ze Szczyrzyca ziem w tej okolicy. Wieś została oficjalnie lokowana na prawie magdeburskim w akcie lokacyjnym wystawionym 14 maja 1388 przez króla Władysława Jagiełłę. Pierwszym zasadźcą został Filip Klimuntowicz. Ten sam dokument wspomina również erygowanie parafii i pierwszy kościół w Olszówce.

W XV wieku Olszówka należała do dóbr królewskich dzierżawionych najpierw przez Ratołdów a później przez Pieniążków, którzy w 1534 przypisali ją do tzw. klucza mszańskiego, w skład którego weszły również Mszana Dolna, Słonka, Raba Niżna i Kasinka Mała. W ramach dzierżawy mszańskiej wieś funkcjonowała aż do 1718, kiedy to została wyodrębniona jako samodzielna królewszczyzna. W 1776 została przejęta przez rząd austriacki, a w 1785 została przyłączona do starostwa nowotarskiego. Na początku XIX wieku wieś przeszła w ręce prywatne, kilkakrotnie zmieniając właścicieli.

3 września 1939 na terenie Olszówki naziści zastrzelili 5 osób, a w wyniku uduszenia dymem z podpalonych zabudowań zmarło kolejnych 8. Na cmentarzu parafialnym znajduje się pomnik ku czci ofiar tej zbrodni hitlerowskiej.

W latach 1982-1988 w Olszówce wybudowano nowy kościół. Zabytkowy kościół drewniany z 1732 spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 15 na 16 września 1993.

Turystyka

z Rabki do Poręby Wielkiej i dalej na Turbacz
z Poręby Górnej przez przysiółek Jesionów na Piątkową
na Maciejową i Stare Wierchy
z Rabki Zaryte na Stare Wierchy

• przysiółek Jasionów, na który składa się kilka osiedli z zachowanym stylowym budownictwem;
• przydrożne urokliwe kapliczki na osiedlach Jasionów, Krausy, Jagody i Zarębki;
• Izba Regionalna w szkole podstawowej;
• odkrywki geologiczne wzdłuż doliny potoku Olszówka;
• pomniki przyrody na osiedlach Krausy i Trybuty;
• polana Śmierdząca, położona nad przysiółkiem Jesionów na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, na której obserwować można bogatą florę gorczańską, m.in. łąkę mieczykowo-miętlicową.