Żmiąca

Żmiąca – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Laskowa. Wieś liczy ok. 700 mieszkańców.

W latach 1975-1998 miejscowość należała do byłego województwa nowosądeckiego.

Położenie

Wieś położona jest w dolinie Żmiąckiego Potoku oraz na północnych stokach gór Pasma Łososińskiego: Jaworzy (912 m n.p.m.) oraz Sałasza Wschodniego (904 m n.p.m.), co powoduje, że posiada duże walory krajobrazowe. W wyższych rejonach wsi można spotkać rzadkie okazy roślin.

Dojazd

Dojazd z Krakowa (przez Wieliczkę, Gdów, Łapanów, Trzcianę, Żegocinę) samochodem zajmuje ok. 1,2-2 godz., a komunikacją publiczną ok. 2-3 godz. z przesiadką w Laskowej (w kierunku Ujanowic należy wysiąść w Krosnej i podejść ok. 0,5 km). Z Limanowej ok. 20 min.

Historia

Pierwsza wzmianka o istnieniu wsi Żmiąca (wówczas jeszcze pod nazwą Swnocza) pochodzi z dnia 13 stycznia 1370. Tego dnia przełożona zakonu klarysek ze Starego Sącza nadała wieś celnikowi klasztornemu Klemensowi, jednocześnie dając wyraz swemu pragnieniu dotyczącemu powstania we wsi kościoła. Kolejna wzmianka pochodzi z 1470 - Jan Długosz w swoim dziele Liber Beneficiorum wymienia Żmiącą jako własność zakonu starosądeckiego, należącą do parafii w Ujanowicach.

Po konfiskacie dóbr zakonnych w 1782, Żmiąca stała się własnością rządu austriackiego, wchodząc w skład tzw. klucza strzeszycko-żbikowskiego. Wszystkie te ziemie nabył w 1833 baron Maurycy Brunicki z Pisarzowej i pozostawały jego własnością aż do uwłaszczenia.

Dla rozwoju wsi duże znaczenie miały młyny wodne na Żmiąckim Potoku. W latach 1785-1956 wybudowano ich aż 25. Młyny te służyły nie tylko do mielenia zboża, ale często stanowiły połączenie klasycznego młyna z foluszem, tartakiem i stolarnią. Kilka zachowało się do dziś.

W 1855 wzniesiono w Żmiącej pierwszą kaplicę, która została zastąpiona przez nowy, większy kościół, wzniesiony w 1958. W 1970 powstała tu samodzielna parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

Jednym z najbardziej znanych mieszkańców Żmiącej był rzeźbiarz, malarz i artysta Stanisław Augustyn. Jest on wykonawcą wielu elementów wyposażenia okolicznych kościołów, jak np. w Laskowej.

Początek XXI wieku przyniósł w Żmiącej proces zmian: założono kilka stawów rybnych (głównie z pstrągami), kilka rodzin prowadzi gospodarstwa agroturystyczne, wybudowano stadninę koni.

Fundacja Ruperta Mayera

W Żmiącej działa założona przez Jezuitów filia ośrodka opiekuńczo-wychowawczego i adopcyjnego Dzieło Pomocy Dzieciom Fundacji im. Ruperta Mayera, prowadząca działalność opiekuńczo-wychowawczą i rekreacyjną wśród dzieci z domów dziecka, pogotowi rodzinnych, rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, a także z rodzin patologicznych, ubogich i zaniedbanych. W okresie letnim w ośrodku pracują wolontariusze, głównie studenci krakowskich uczelni (m.in. AGH, UJ).

Historyczne i socjologiczne prace badawcze w Żmiącej

Według nakowców (patrz bibliografia) nowoczesna polska socjologia wsi rozpoczyna się w 1903 roku od pracy badawczej właśnie na temat Żmiącej.

Historia i socjologia miejscowości cieszy się zainteresowaniem polskich naukowców z racji dostępności dużej liczby profesjonalnie opracowanych, na przestrzeni ponad stu lat, materiałów i analiz dotyczących tejże miejscowości, co umożliwia wydawanie publikacji porównawczych. Do ważnych prac należy zaliczyć:

• "Pierwszą z prawdziwego zdarzenia monografię wsi w Polsce" – jak określana jest publikacja: "Żmiąca, wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne", wydana w roku 1903, autorstwa prof. Franciszka Bujaka.
• "Żmiąca w pół wieku później" – analiza zmian społecznych, które zaszły od początku XX wieku w lokalnej społeczności, autor prof. dr. hab. Zbigniew Tadeusz Wierzbicki, Ossolineum Wydawnictwo PAN, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Zakład Socjologii Wsi, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963
• W latach 2004-2005 w ramach grantu KBN socjolog, Michał Łuczewski prowadził pracę badawczą "Doświadczenie narodowe w życiu codziennym. Żmiąca sto lat później", zakończoną doktoratem:
• "Doświadczenie narodowe w życiu codziennym. Monografia problemowa społeczności lokalnej. Żmiąca: 1370-2007"