Skomielna Biała

Skomielna Biała – duża wieś letniskowa w (województwie małopolskim) w powiecie myślenickim, gminie Lubień (wraz z Krzeczowem, Tenczynem i Lubniem). W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Skomielna Biała (do XVII w. pisana bez przydomku "Biała") znajduje się w Kotlinie Rabczańskiej i na zachodnim stoku Lubonia Małego (896 m n.p.m.) w zachodniej części Beskidu Wyspowego. Przez miejscowość przepływa potok Skomielnianka uchodzący do Raby. W południowej części znajdują się góry: Birtałowa (626 m n.p.m.) i Zbójecka Góra (643 m n.p.m.).

Charakterystycznym punktem Skomielnej jest neoromański kościół, wybudowany na miejscu spalonego 3 września 1939 w trakcie kampanii wrześniowej kościoła modrzewiowego.

Jest kilka hipotez na temat nazwy miejscowości. Wg jednej z nich nazwa wzięła się od niejakiego Skomelna, który miał być zasadźcą lub jednym z pierwszych mieszkańców miejscowości. Wg innej od nazwy potoku, który stanowił granicę miejscowości (tu pojawia się pytanie o genezę nazwy tego potoku).

W miejscowości krzyżują się dwie ważne drogi krajowe:

• 28, tzw. trasa karpacka łącząca Zator i Wadowice z Nowym Sączem i Przemyślem.
• 7, (fragment międzynarodowej trasy E77), stanowiąca na tym odcinku część "Zakopianki".

Ze względu na liczne lasy miejscowość cechuje dogodny mikroklimat. Rozwinięta komunikacja i obecność gospodarstw agroturystycznych powodują, że Skomielna Biała stanowi bardzo dobrą bazę wypadową dla turystyki zarówno pieszej jaki i rowerowej. Przez Skomielną prowadzą szlaki turystyczne w kierunku Tatr, jak i na okoliczne szczyty:

• Gorców – Turbacz, Stare Wierchy
• Pasma Babiogórskiego – Babią Górę

niebieski szlak turystyczny z Jordanowa przez Luboń Mały na Luboń Wielki (1022 m n.p.m.) (Beskidu wyspowego).

W okresie wakacyjnym w budynku szkoły działa schronisko młodzieżowe kategorii III.

Dane historyczne na temat czasów najdawniejszych są bardzo skąpe. Przyjmuje się, że w latach 1200-400 r. p.n.e., okres łużycki, tereny te były zamieszkane. Świadczą o tym znalezione w dolinie Raby skorupy naczyń, krzesiwo i kamienny toporek, znajdujący się w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Z nieznanych powodów ok. 400 r. p.n.e tereny te opustoszały. W czasach piastowskich prowadzona była mniej lub bardziej intensywna kolonizacja w kierunku Tatr. W XIV wieku król Kazimierz Wielki przeprowadził zakrojoną na szeroką skalę akcję lokacyjną na prawie magdeburskim. Została wtedy przeprowadzona lokacja wsi Lubnia (1360 i Rabki (1364). Prawdopodobnie również wtedy (1364 rok) lokowano Skomielną). Nie można jednak wykluczyć, że początkowo stanowiła jedynie przysiółek dla Rabki i lokowana była dopiero na początku XVI wieku przez ród Jordanów z Zakliczyna, założycieli miasta Jordanowa (patrz Spytek Jordan). Za pierwsze znane udokumentowane użycie nazwy Skomielna przyjmuje się wzmiankę w dokumencie lokacyjnym wsi Rabka (prawo magdeburskie) wystawionym przez Mikołaja, dziedzica z Niewiarowa dla Andrzeja i Piotra, synów kmiecia Jakusza z Olszówki w dniu 16 marca 1446 roku. Znajduje się tam nazwa potoku granicznego miejscowości: usque ad verticem Skomylna,od nurtu Glynyasty, aż do nurtu Skomylna). W 1550 z fundacji Jana Spytka Jordana powstaje pierwszy kościół i "fara" (istniała do 1565). W 1565 roku dokonuje się przeniesienie Skomielnej z parafii Łętownia do parafii Rabka.

W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski miejscowość przechodzi pod władzę Austrii Habsburgów. W 1776 roku zakończono budowę kościoła modrzewiowego pod wezwaniem św. Sebastiana. W 1885 roku utworzono szkołę publiczną. W 1896 powstaje parafia Skomielna Biała (po odłączeniu się od Rabki). W 1911 założona zostaje Ochotnicza Straż Pożarna.

3 września 1939 roku wojska niemieckie palą część wsi i kościół w odwecie za czynny opór stawiany przez 10. Brygadę pancerno-motorową płk. Stanisława Maczka (jedna z bitew kampanii wrześniowej znana jako 'bitwa o Wysoką pod Jordanowem').

Po wojnie w 1953 roku następuje elektryfikacja wsi. W 1973 roku ginie trener polskich kolarzy Henryka Łasaka w wypadku samochodowym na 'zakręcie śmierci'. Lata 90. to okres telefonizacji, gazyfikacji i kanalizacji wsi. W latach 1973 – 1999 w ramach reformy administracyjnej Skomielna Biała wchodzi w skład województwa nowosądeckiego, w ramach gminy Lubień. W latach 1997-2003 dokonuje się gruntowna rozbudowa (nowe skrzydło i hala sportowa) szkoły. W 1999 – po zakończonych skutkiem pozytywnym zabiegach powstaje gimnazjum im. Henryka Łasaka. W 1999 w ramach reformy administracyjnej Skomielna Biała wchodzi w skład województwa małopolskiego, powiat Myślenice, gmina Lubień. W latach 2003-2005 dochodzi do rozbudowy przebiegającej przez miejscowość "Zakopianki" (m.in. instalacja sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu dróg krajowych).

• parafia św. Sebastiana w Skomielnej Białej
• Skomielna Czarna