Gaboń

Gaboń – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Stary Sącz. Wieś rozciąga się na wysokości od 340 do 1161 m n.p.m. (Skała), wzdłuż rzeki Dunajec. Charakteryzuje się malowniczym, górskim krajobrazem.

W 1983 roku Gaboń został wyodrębniony z parafii Gołkowice, znajduje się tu nowo wybudowany Kościół pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej.

Szkoła podstawowa funkcjonuje od 1889 roku, od 1972 roku w nowym budynku. Od 2001 roku nosi imię I Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej. Do 2004 roku w Gaboniu funkcjonowała druga szkoła – filialna. Szkoła posiada certyfikat "Szkoły z klasą". Od 2004 roku jej dyrektorem jest Elżbieta Kruczek.

Jednostka OSP istnieje od 1967 roku. Od 1994 roku posiada remizę.

Od 1974 roku we wsi funkcjonuje cegielnia.

Wieś graniczy z Gołkowicami Górnymi, Skrudziną, gminą Łącko, Kadcza, Łazami Brzyńskimi i Przehybą.

Wieś składa się z rozrzuconych po roztokach i zboczach doliny potoku Jaworzynka (zwanego też Gabońskim Potokiem) domostw. Części wsi: Ćwierci, Grabie, Jachlówka, Klin, Mołdałówka, Opalana I, Opalana II, Osada, Praczka, Przychód, Wilkówka i Wola.

Historia

Po raz pierwszy w dokumentach Gaboń występuje w 1276 r. jako „Gaban”, wieś rycerska należąca do komesa Mirosława. W 1293 r. komes Mściwój, w obecności wdowy po księciu krakowskim Leszku Czarnym Gryfiny, sprzedał wieś komesowi Mikołajowi. Z tą też chwilą Gryfina nadała Gaboniowi prawo teutońskie (niemieckie). W końcu XIV w. i przez cały XV w. wieś była własnością Wiernków herbu Janina, wywodzących się od Mikołaja Wierzynka.

W 1378 r. część Gabonia (Opalaną) zakupiła za 100 grzywien jedna z mniszek klasztoru klarysek w Starym Sączu – Agnieszka, córka księcia opolskiego, palatyna węgierskiego, wielkorządcy Rusi Halickiej i Polski oraz księcia dobrzyńsko-kujawskiego Władysława Opolczyka. W 1604 r. klasztor klarysek starosądeckich dokupił za 6 tys. zł resztę wsi.

W latach 1770–1918 w zaborze austriackim. Od 1782 w rękach austriackiego skarbu (tzw. Fundusz religijny). Wówczas też osadzono tutaj kolonistów niemieckich (Gaboń Niemiecki).

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Około roku 1880 wieś liczyła ok. 715 mieszkańców, w tym 55 pochodzenia niemieckiego. W 1925 roku Gaboń miał ok. 1020 mieszkańców, w tym 21 narodowości niemieckiej.

W czasie okupacji na Przehybie i w okalających ją lasach ukrywali się partyzanci.

Obecnie Gaboń liczy ok. 1000 mieszkańców, Gaboń Praczka ok. 250.