Marcinkowice (powiat nowosądecki)

Marcinkowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Wieś zajmuje 6,1% terenu gminy oraz liczy 8,5% ludności gminy (ok. 2160 mieszkańców).

Geografia

Marcinkowice leżą w Kotlinie Sądeckiej u podnóża Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, w pobliżu miejsca, gdzie potok Smolnik wpada do Dunajca. Wieś leży przy drodze powiatowej Limanowa – Chełmiec oraz przy linii kolejowej 104 Nowy Sącz – Chabówka.

Historia

Pierwsze ślady człowieka na terenie Marcinkowic związane są z kulturą łużycką (XV-V w. p.n.e.) - Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz na Białowodzkiej Górze (wzniesienie Zamczysko 608 m n.p.m.). Były to kawałki glinianych naczyń, broni itp.

Marcinkowice jako wieś powstały prawdopodobnie w XIV wieku, w 1390 r. notowane są w zbiorze dokumentów staropolskich. Nazwa wsi Marcinkowice pochodzi od imienia Marcinek, domniemanego rycerza założyciela.

Od XIV-XV wieku Marcinkowice były wsią rycerską, a od przełomu XV/XVI wieku — szlachecką, przez długi okres należały do rodziny Marcinkowskich, herbu Gryf. W czasie potopu szwedzkiego wieś doznała licznych szkód: Szwedzi i Arianie z Dąbrowy spalili dwór Marcinkowickich oraz inne zabudowania wiejskie.

W wyniku I rozbioru Polski Marcinkowice znalazły się w granicach Austrii. W 1864 roku właścicielami wsi zostali hrabiostwo Marasse z Jurkowa.

16 grudnia 1884 roku oddana została do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna, przechodząca przez wieś.

W 1886 wybudowano pierwszą szkołę powszechną. Kolejnym właścicielem dworu i majątku został w 1891 roku Albert Fauck, do którego należały kopalnie ropy naftowej w Klęczanach. Po jego śmierci w 1919 roku synowie Moritz i Albert wydzierżawili majątek Żydowi Gelbie, a potem w 1921 sprzedali go Stanisławowi Morawskiemu.

W dniach 5-6 grudnia 1914 roku - w czasie I wojny światowej - rozegrała się tu bitwa między wojskami rosyjskimi a legionami polskimi dowodzonymi przez Józefa Piłsudskiego i Władysława Belinę-Prażmowskiego. W czasie II wojny światowej w Marcinkowicach działały organizacje konspiracyjne. Wieś została wyzwolona przez Rosjan 19 stycznia 1945 roku.

W 1945 roku dobra dworskie zostały częściowo rozparcelowane między dawną służbę i małorolnych chłopów. We wrześniu 1946 w budynku podworskim rozpoczęła działalność Żeńska Szkoła Rolnicza - późniejsze liceum i technikum.

Zabytki

• Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz wzniesienie Zamczysko (Białowodzka Góra) związane z kulturą łużycką (XV-V w. p.n.e.)
• Dwór Morawskich pochodzący z XVII/XVIII wieku, przebudowany w końcu XIX wieku, w którym mieści się Muzeum Historyczne.
• Kaplica dworska z 1926 roku.
• Cmentarz legionistów z 1918 roku.

Parafia

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny.

W 1926 roku wybudowano kaplicę dworską. Budowę kościoła rozpoczęto w 1948 roku a ukończono i poświęcono w roku 1955. Parafię erygował biskup Tarnowski Jan Stepa w dniu 21 lipca 1955 roku.

W budynku kościoła zauważa się trzy nawy i jakby nawiązanie do dawnego stylu bazylik rzymskich. Na czołowej ścianie w prezbiterium znajduje się obraz Niepokalanego Serca NMP (patronki kościoła) na tle kościoła i krajobrazu Marcinkowic,.W ołtarzu bocznym znajduje się malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym, Matką Boska Bolesną i św. Janem Ewangelistą. Warto też zauważyć stary barokowo-ludowy krzyż z XVI wieku, jest to wartościowy zabytek widoczny obok ołtarza.

Uroczystość odpustowa ku czci patronki kościoła w Marcinkowicach obchodzona jest w niedzielę po wspomnieniu Niepokalanego Serca Maryi, a więc i po oktawie Bożego Ciała.

Pierwszym proboszczem był ks. prałat Józef Góra. Obecnie proboszczem parafii jest ks. prałat Józef Babicz, który cieszył się tytułem sądeczanina roku 2009.

Księża:

• ks. prałat Józef Babicz
• ks. Józef Dominik
• ks. Andrzej Kmiecik
• ks. Tomasz Kupiec

Przy parafii istnieje wiele organizacji takich jak:

• Grupy ministrantów i lektorów.
• Chór parafialny im. ks. Jerzego Popiełuszki.
• Akcja katolicka
• Parafialny oddział Caritas.
• Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży oraz Ruch Światło Życie
• Ognisko muzyczne

Parafia zaczęła remont kaplicy dworskiej oraz planuje kupno nowych organów piszczałkowych.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

(szkoła ma swoje początki w 1886 r. posiada stary przebudowany budynek oraz budynek główny z salą gimnastyczną)

• Zespół Szkół im. Władysława Orkana

(dawna szkoła rolnicza z zabytkowymi rolniczymi zabudowaniami, obecnie wydzierżawionymi, w szkole znajduje się gimnazjum, technikum: ekonomiczne i telekomunikacyjne oraz liceum z kursem walki wręcz: wojskowe, policyjne i pożarnicze)

Inne

• Zakłady produkujące stolarkę budowlaną oraz inne mniejsze firmy z tej branży.
• Dom Kultury, zagospodarowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.
• Dom parafialny
• Od 1954 roku działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy "Zamczysko" Marcinkowice.
• W 2009 roku została oddana do użytku stacja benzynowa "GRÓD" ze stacją diagnostyczną oraz restauracją.