Kacwin

Kacwin (słow. Kacvín, węg. Szentmindszent, niem. Katzwinkel – koci zakątek), wieś w Polsce położona na Spiszu w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Łapsze Niżne. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Znajduje się na Pogórzu Spiskim w etnograficznym regionie zwanym Zamagurzem. Miejscowość położona jest w dolinie potoku Kacwinianka i na zboczach otaczających je wzniesień: Tylki Hawiarskie (783 m), Kunia Góra (756 m), Serwoniec (787 m), Hajszyna (731 m), Majowa Góra 741 m). Przez granicę ze Słowacją sąsiaduje z Wielką Frankową. Do miejscowości dochodzi szosa z Niedzicy (4 km) i planowane jest przedłużenie jej przez granicę do Wielkiej Frankowej.

Historia

Jedna z najstarszych miejscowości Spiszu, wymieniana w dokumentach historycznych już w 1320 tu cytat z zachowanych dokumentów: W tym roku Magister Kokosz sprzedał bratu swemu Janowi i jego synowi Michałowi ziemie: Frydman, Niedzicę, Kacwin i Frankową. W dokumencie jest mowa o Niedzicy i Kacwinie jako wioskach już istniejących, natomiast Frydman i Frankowa są opisane jako miejsca przygotowane pod założenie osiedli. Jeszcze na początku XIV w. Ziemia położona na północny zachód od Magury pokryta była lasami. Wiadomość o tym czerpiemy z dokumentu odnoszącego się do Rużbach – W 1303 Henryk, sołtys z Podolinca, zawiera umowę z siostrą swoją Hildegundą i jej mężem Henrykiem w sprawie objęcia sołectwa w Rużbachach i rozciągnięcia kolonizacji na dalsze lasy naprzeciwko Czorsztyna. Sołtys podoliniecki nazywa lasy dziedzictwem swoim.

Zarys historyczny

Nazwa miejscowości Kacwin wywodzi się od niemieckiego Katzwinkel, co oznacza Koci Zakątek. Nieopodal wsi znajduje się wzgórze, które kacwinianie nazywają Koci Zomek, Udokumentowana historia 84-łano-wej wsi (dla porównania: Niedzica 60 łanów, Frydman 60 łanów) lokowanej na prawie niemieckim sięga I poł. XIV w. (1320 r.), kiedy to Kokosz Berzewiczy, właściciel obszaru Magury Spiskiej, dokonał sprzedaży wsi swemu bratu Janowi. Wieś dzieliła koleje losu Polskiego Spisza, znajdują­cego się w rękach możnych rodów węgierskich – Berzewiczych, Horwathów i Salamonów. Jednak po I wojnie światowej Kacwin pozostaje w granicach państwa polskiego. Natomiast w latach 1939-1945 wieś zostaje włączona do Słowacji, by na powrót być przywrócona Polsce po zakończeniu działań wojennych. Kacwin pozostawał przez bardzo długi czas własnością panów klucza dunajeckiego, którzy około 1400 r. ufundowali w miejscowości kościół p. w. Wszystkich Świętych. W 1431 r. świątynia została sprofanowana przez husytów, oblegających wówczas spiskie miejscowości. Natomiast w XVII w. wieś, uzależniona od religii wyznawanej przez panów na zamku Dunajec, znalazła się pod wpływem prądów protestanckich. Kościół kacwiński pozostawał w rękach luteranów prawdopodobnie do roku 1666, gdyż właśnie wtedy we wsi pojawił się katolicki kapłan Bartłomiej Rozmus. Zachowane z tego okresu księgi metrykalne (z 1679 r.) podają łacińską nazwę miejscowości: Kacvinensis lub Kaczvinkensis. Ostatni taki zapis pojawia się jeszcze w roku 1919 (wpisu dokonał ks. Pataky).

Atrakcje turystyczne

• zimą w Kacwinie funkcjonuje otwarty w 2006 wyciąg narciarski;
• dawne spichlerze, młyn sprzed dwustu lat;
• XV-wieczny zabytkowy kościół, zabytkowe kaplice;
• jedyne zachowane w Polsce "Sypańce" czyli miejsca do przechowywania zboża;
• wodospady;

Folklor

Region Spisza posiada wyraźnie wyodrębnioną autentyczną i żywą kulturę lokalną, na którą składa się folklor śpiski; m.in. gwara śpiska, będąca w ogóle nie rozpoznawalna w Polsce, a zazwyczaj uznawana za mowę podhalańską. Charakterystyka folkloru widoczna jest dodatkowo w kuchni, rękodziele ludowym, a także muzyce, tańcu i oryginalnym stroju śpiskim, w odmianie zwanej kacwińską.