Nowy Sącz

Nowy Sącz – miasto na prawach powiatu w województwie małopolskim, siedziba ziemskiego powiatu nowosądeckiego. Trzecie co do liczby mieszkańców i trzecie co do powierzchni miasto w województwie małopolskim. Węzeł komunikacyjny, główny ośrodek turystyczny Sądecczyzny. Jedno z najstarszych miast w Małopolsce – lokowane 8 listopada 1292 r.

Według danych z 30 czerwca 2010 roku miasto miało 84 594 mieszkańców.

Geografia

Położenie geograficzne

Nowy Sącz położony jest w płaskim dnie Kotliny Sądeckiej, w widłach rzek Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej na zróżnicowanej wysokości od 272 n.p.m.(Wielopole) do ok. 475 n.p.m. (wzgórze Majdan). Najstarsza część miasta leży na płaskim wyniesieniu pomiędzy korytami obu rzek, które posiada naturalne walory obronne, co zadecydowało o lokowaniu miasta przez króla Wacława II właśnie w tym miejscu. W dawnych czasach wzgórze miejskie było poprzecinane parowami (obecnie zasypanymi) pełniącymi role dodatkowych fos. Położenie w Kotlinie Sądeckiej powoduje pewną izolację Nowego Sącza od innych ośrodków osadniczych, jednak przebiegający tędy szlak komunikacyjny na południe Europy, spowodował, że miasto znalazło w średniowieczu dogodne warunki do rozwoju i wymiany handlowej – głównie z Węgrami.

Nowy Sącz położony jest u podnóża masywów górskich: na południu znajduję się Beskid Sądecki, na zachodzie Beskid Wyspowy, na wschodzie wcina się wąskim klinem Beskid Niski, a od północy przylega Pogórze Rożnowskie. W niewielkiej odległości znajduję się także Jezioro Rożnowskie, co podnosi walory turystyczne miasta.

Przed reformą administracyjną w 1998 r. stolica województwa nowosądeckiego. W latach 1973-1977 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Nowy Sącz.

W liczbach

• Powierzchnia miasta: 57,58 km²
• Najwyższy punkt: wzgórze Majdan - ok. 475 m n.p.m.
• Najniższy punkt: Wielopole - 272 m n.p.m.
• Obwód miasta: 42,3 km
• Długość wszystkich ulic: 230 km
• Długość rzek: 18 km

Klimat

Klimatogram dla Nowego Sącza
St	Lu	Ma	Kw	Ma	Cz	Li	Si	Wr	Pa	Li	Gr
33   8 -18	28   10 -16	35   18 -10	53   23 -3	78   26 0	109   29 4	108   31 7	95   30 5	56   28 1	39   26 -2	41   16 -8	41   11 -15
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: Weatherbase
Na jednostki imperialne St Lu Ma Kw Ma Cz Li Si Wr Pa Li Gr     1.3   46 -0     1.1   50 3     1.4   64 14     2.1   73 27     3.1   79 32     4.3   84 39     4.3   88 45     3.7   86 41     2.2   82 34     1.5   79 28     1.6   61 18     1.6   52 5 Temperatury w °F Opad całkowity w calach

Osiedla

Zgodnie z obowiązującym Statutem Nowego Sącza miasto dzieli się na 25 osiedli:

Barskie Biegonice Centrum Chruślice Dąbrówka Falkowa Gołąbkowice Gorzków Helena

Kaduk Kilińskiego Kochanowskiego Millenium Nawojowska Piątkowa Poręba Mała Przetakówka Przydworcowe

Stare Miasto Szujskiego Westerplatte Wojska Polskiego Wólki Zabełcze Zawada

Bar. Biegonice Cent. Chruślice Dąbrówka Falkowa Helena Gołąbkowice Gorzków Kaduk Kil. Kochanowskiego Mill. Nawojowska Piątkowa Poręba Mała Przetakówka P. SM Sz. W. WP Wólki Zabełcze Zawada

Toponimia

Początkowo, osada w miejscu dzisiejszego Nowego Sącza nosiła nazwę Kamienica. Nazwa miasta aktem lokacyjnym nadanym przez Wacława II, została przeniesiona z sąsiadującego Sandecz – Sącza (dzisiaj Starego Sącza). Aby odróżnić od poprzedniego miasta, dodano przymiotnik "Nowy", a miasto zaczęło nosić nazwę "Nova Sandecz".

">edytuj] Historia

Nowy Sącz został lokowany 8 listopada 1292 przez króla Wacława II. Miasto zawdzięczało szybki rozwój licznym przywilejom oraz położeniu na szlaku handlowym na Węgry. W XIV w., za panowania Kazimierza Wielkiego, wybudowany został zamek i mury obronne. W zamku sądeckim odbywały się liczne spotkania polskich władców z władcami innych narodów. W 1409 król Władysław Jagiełło oraz książę litewski Witold układali tutaj plany wojny z zakonem krzyżackim. W średniowieczu miasto kilkakrotnie nawiedzały powodzie, pożary oraz epidemie, co częściowo zahamowało jego rozwój.

W XVI i XVII w. w okolicach Nowego Sącza rozwijali działalność arianie (m.in. Jonasz i Wespazjan Schlichtyngowie). W mieście w latach 1556-1616 funkcjonowała tu szkoła i zbór ariański ukierunkowane na dyteizm.

13 grudnia 1655 mieszczanie sądeccy pod dowództwem braci Wąsowiczów, przy wsparciu oddziałami Gabriela Wojniłłowicza, uwolnili miasto (jako jedno z pierwszych w Rzeczypospolitej) od najeźdźców szwedzkich. Tym samym rozpoczął się zryw narodu polskiego przeciwko najeźdźcy z północy. Odwrót Szwedów spod Jasnej Góry rozpoczął się 13 dni po tym fakcie. 3 stycznia 1656 Król Jan Kazimierz przebywający w Krośnie, datował list z podziękowaniem dla ludności Nowego Sącza za obronę Polski. W 1683 miasto odwiedził powracający do kraju po zwycięskiej bitwie pod Wiedniem Jan III Sobieski.

W 1770 a więc jeszcze przed I rozbiorem Polski Austria zaanektowała powiaty spiski, nowotarski i sądecki, w wyniku czego Nowy Sącz znalazł się w granicach Austrii w Galicji – urzędowa niemiecka nazwa miasta brzmiała Neu Sandez. W 1876 utworzono C.K. Warsztaty Kolejowe, a rok później oddano do użytku sądecki odcinek kolei tarnowsko-leluchowskiej. 3 lipca 1893 w Nowym Sączu powstał Związek Stronnictwa Chłopskiego (ZSCh) – pierwsza w Europie polityczna organizacja chłopska. Utworzona została przez Jana i Stanisława Potoczków.

W 1889 Nowy Sącz stał się gminą miejską. W 1912 jako w jednym z pierwszych miast w Polsce wybudowano w rekordowym tempie własną elektrownię. 11 marca po raz pierwszy zapaliły się lampy elektryczne.

Podczas I wojny światowej, w latach 1914-1915, miasto przejściowo okupowali Rosjanie, następnie ponownie zajęte zostało przez wojska państw centralnych. Wyzwolony w 1918 powrócił do odrodzonej Rzeczypospolitej. 31 października 1918 w Nowym Sączu (3 dni po powołaniu Polskiej Komisji Likwidacyjnej), po raz pierwszy w niepodległej Polsce, orkiestra oficjalnie odegrała Mazurka Dąbrowskiego, który później stał się hymnem państwowym.

21 grudnia 1918 został wcielony do nowo powstałej Rusińskiej Ludowej Republiki Łemków. 12 marca 1920, gdy to republika ta została zlikwidowana przez wojska polskie stał się częścią II Rzeczypospolitej.

21 czerwca 1934 na "Starym Cmentarzu" został pochowany minister spraw wewnętrznych gen. Bronisław Pieracki. W tym dniu Polskie Radio przeprowadziło pierwszą w historii bezpośrednią transmisję wydarzenia spoza Warszawy.

6 września 1939 Nowy Sącz został zajęty przez wojska niemieckie. W latach okupacji niemieckiej przez Nowy Sącz prowadziły szlaki przerzutu żołnierzy na Węgry do organizowanej we Francji a potem Anglii armii polskiej. 20 stycznia 1945, po trzydniowych walkach, do miasta wkroczyły jednostki 38 Armii gen. płk. Kiryła Moskalenki. Za bohaterską postawę w czasie wojny w 1946 miasto odznaczone zostało Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy.

W 1951 Nowy Sącz został uznany za miasto na prawach powiatu. W latach 1958-1975 miał miejsce tzw. „eksperyment sądecki”. W latach 1975-1998 był stolicą województwa nowosądeckiego. W wyniku reformy administracyjnej od 1 stycznia 1999 Nowy Sącz jest powiatem grodzkim, będąc jednocześnie siedzibą powiatu nowosądeckiego ziemskiego.

Demografia

Wykres liczby ludności Nowego Sącza na przestrzeni ostatnich 6 stuleci.

Największą populację Nowy Sącz odnotował w 2005 r. – wg danych GUS 84 729 mieszkańców.

Zabytki

• Ratusz – budynek stanowiący serce miasta, siedziba władz Nowego Sącza. Obecny kształt ratusz uzyskał podczas odbudowy po pożarze w końcu XIX wieku. Stoi pośrodku rynku – centralnego placu miasta, który ma powierzchnię 19 200 m²
• Bazylika kolegiacka
• Układ urbanistyczny Starego Miasta
• Mury obronne miasta Nowego Sącza
• Zamek Królewski w Nowym Sączu (XIV, XVII w.) – ruiny, z zachowanym fragmentem fortyfikacji miejskich
• Dom Gotycki – siedziba Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu
• Renesansowa kamienica Lubomirskich – dzisiaj Biblioteka Publiczna
• Kościół pw. św. Rocha – parafia istniała za czasów księdza Jana Długosza, przed 1513 r.
• Kościół pw. św. Heleny – nieznany rok budowy, wymieniany w archiwach Kapituły Katedry Wawelsklej już w 1596 r.
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
• Kościół pw. św. Ducha i Klasztor OO Jezuitów – z fundacji Władysława Jagiełły wzniesiony w 1410
• Zespół Poklasztorny OO Franciszkanów – powstał w 1297 r. z upoważnienia Wacława II
• Kościół pw. św. Kazimierza
• Klasztor i Kościół Popijarski – budowa z inicjatywy starosądeckich klarysek przed 1610 r.
• "Biały Klasztor" - Klasztor Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
• Synagoga – wybudowana w 1746 roku
• Chasydzka bożnica Bajs Nusn z przełomu XIX i XX wieku
• Sądecki Park Etnograficzny – jest skansenem regionalnym, który prezentuje kulturę ludową Sądecczyzny
• Secesyjny Dworzec PKP
• Stara Kolonia - jedno z najstarszych osiedli robotniczych w kraju
• Dom Robotniczy - neogotycki ośrodek kulturalny z 1907 r.
• Willa Marya
• XIX-wieczny budynek Szkoły Podstawowej im. Władysława Jagiełły
• XIX-wieczny budynek Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza
• Budynek Szkoły Podstawowej im. Obrońców Pokoju
• Dawny gmach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół"
• Cmentarz Komunalny – na którym znajdują się m.in.: symboliczny pomnik powstańców (1831), Grób Nieznanego Żołnierza z 1920, Groby powstańców z 1863 r., monumentalny pomnik – obelisk z kwaterami grobów żołnierzy (polskich, austriackich i niemieckich z czasów I wojny światowej), pomnik legionistów z I wojny światowej, nagrobny pomnik gen. Józefa Kustronia, symboliczny grób "Oświęcimiaków" (kwatery ofiar terroru hitlerowskiego), pomnik i groby żołnierzy radzieckich z lat II wojny światowej, pomnik Bronisława Pierackiego (ministra i polityka II Rzeczypospolitej), symboliczny grób "Sybiraków" Ziemi Sądeckiej
• Nowy cmentarz żydowski – kirkut, w latach 1940-1945 był miejscem egzekucji, także masowych dokonywanych przez hitlerowców na ludności żydowskiej miasta i okolicy, również na Polakach
• Stary Cmentarz ("Cmentarz Zasłużonych") – W cokole pomnika złożone są urny z prochami z miejsc straceń, obozów koncentracyjnych, z pól bitewnych. Przed pomnikiem Sądeckiej Piety znajduje się płyta Nieznanego Żołnierza II wojny światowej. Cmentarz symbolizuje: kaźń w więzieniu w Nowym Sączu, rozstrzelanych przy moście kolejowym nad Dunajcem, przy moście na Kamienicy, na Cmentarzu Żydowskim, rozstrzelanych dwóch partyzantów w Dąbrówce, rozstrzelanych w Biegonicach, w Rdziostowie, Młodowie, Starym Sączu, Wysokim, Chomranicach, Łomnicy
• Kapliczka "Szwedzka" pw. św. Marka z 1771 r.
• Kapliczka pw. św. Jana Nepomucena z przełomu XIX i XX wieku (przyczółek mostu nad Kamienicą)
• Kapliczka pw. św. Anny z XVII wieku (przy ul. Lwowskiej)
• Pomniki martyrologii

Gospodarka

Lista przedsiębiorstw w mieście zatrudniających ponad 500 osób:

• w branży budownictwa: Fakro
• w branży kolejowej: Newag
• w branży spożywczej: Konspol
• w branży górniczej: Nowosądecka Fabryka Urządzeń Górniczych "Nowomag" S.A. - członek Grupy Famur
• w branży przemysłowej: Wiśniowski (z siedzibą w Wielogłowach)
• w branży produktów węglowych i technicznych : SGL CARBON SA

Dla zgromadzenia nowych inwestycji, stworzenia nowych miejsc pracy, 19 września 2007 roku powstała w mieście "Podstrefa Nowy Sącz Krakowskiego Parku Technologicznego".

Miasto jest gospodarzem Targów Budownictwa oraz Targów Stolarki Budowlanej. W roku 2011 odbędzie się już 15 edycji Sądeckich Targów "Dom i Otoczenie", które skupiają branże: budownictwo, instalacje i wyposażenie wnęrz. Dodatkowo od kilku już lat z powodzeniem imprezie towarzyszy Wystawa Motoryzacyjna.

Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University i miasto Nowy Sącz są corocznym organizatorem Światowego Forum Ekonomicznego dla Młodzieży (równoległego do Forum Ekonomicznego w ).

Centra Handlowe i Galerie w Nowym Sączu

• Centrum Handlowe EUROPA Plaza II
• Centrum Handlowe Gołąbkowice
• Centrum Handlowe Arkadia
• Centrum Handlowe Węgierska
• Galeria Szubryt
• Galeria Sandecja
• Galeria Trzy Korony (planowe otwarcie w 2012 roku)

Edukacja i nauka

Na terenie Nowego Sącza działa: 19 szkół podstawowych, 15 gimnazjów, 13 techników (wraz ze szkołami artystycznymi), 18 liceów, 10 zasadniczych szkół zawodowych, 13 liceów dla dorosłych, 7 techników dla dorosłych oraz 28 szkół pomaturalnych. Swoją siedzibę mają tu również uczelnie wyższe:

• Wyższa Szkoła Biznesu - National-Louis University,
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu,
• Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości w Nowym Sączu

oraz ośrodki zamiejscowe uczelni:

• Politechniki Krakowskiej,
• Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie,
• Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
• Wydział Nauk Społecznych Wschód-Zachód Szkoły Wyższej w Łodzi.

W 2007 r. Wyższa Szkoła Biznesu - National-Louis University została pierwszym (i jest obecnie jedynym) partnerem firmy Google w Europie Środkowej. Szeroka współpraca ze światowym potentatem w wyszukiwaniu będzie polegać m.in. na rozwijaniu nowoczesnych systemów komunikacji w WSB-NLU. Uczelniami współpracującymi z Google w Europie Zachodniej są m.in. uniwersytety Oksfordzki i Cambridge.

Na terenie miasta znajduje się jedna z dwóch w Polsce szkół należących do jezuitów. Nazywa się: Jezuickie Centrum Edukacji i znajduje sie w niej gimnazjum akademickie i liceum akademickie.

Kultura

Nowy Sącz jest ośrodkiem kulturalnym ziemi sądeckiej i w Małopolsce.

Instytucje kulturalne

W Nowym Sączu znajduje się szereg instytucji i placówek, mających istotny wpływ dla życia kulturalnego regionu.

Muzea i galerie sztuki:

• Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu:
  • Dom Gotycki
  • Galeria Dawna Synagoga
  • Galeria Marii Ritter
  • Sądecki Park Etnograficzny
• Nowosądecka Mała Galeria
• Galeria "Sokół"
• Małopolskie Biuro Wystaw Artystycznych Nowy Sącz
• Galeria Sądeckiej Biblioteki Publicznej "Piwnica"
• Galeria Klubu Twórczego TPSP
• Galeria Miejskiego Ośrodka Kultury

Biblioteki:

• Biblioteka Publiczna im. J. Szujskiego
• Biblioteka WSB-NLU
• Biblioteka PWSZ Nowy Sącz
• Biblioteka Pedagogiczna
• Biblioteka Lekarska
• Biblioteka Specjalistyczna przy Muzeum Okręgowym

Kina:

• Kino Sokół
• Kino 5D Extreme
• Kino Helios (otwarcie IV kwartał 2012)
• Kino Kolejarz 2000 (zamknięte)

Wybrane zespoły teatralne i kabarety:

• Teatr Robotniczy im. Bolesława Barbackiego
• Teatr NSA
• Teatr Dziecięcy "Cudoki Szuroki"
• Kabaret "Ergo" na czele z Leszkiem Bolanowskim
• Teatr dziecięcy i młodzieżowy "Iskiereczka"

Wybrane kluby literackie i stowarzyszenia:

• Klub Literacki "Sądecczyzna" przy Katolickim Stowarzyszeniu "Civitas Christiana"
• Stowarzyszenie Animatorów Kultury
• Stowarzyszenie Przyjaciół Sztuk Pięknych
• Stowarzyszenie Pastelistów Polskich

W Nowym Sączu działa również wiele zespołów muzycznych, orkiestr, chórów, zespołów folklorystycznych, zespołów tanecznych.

Sądecki Park Etnograficzny

Sądecki Park Etnograficzny jest jednym z oddziałów Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Jest to skansen regionalny o powierzchni ok. 20 hektarów, posiadający 68 obiektów tradycyjnego budownictwa wiejskiego i mieszczańskiego (prezentujących kulturę ludową historycznej Sądecczyzny) oraz amfiteatr leśny. Na terenie parku znajdują się m.in.: zagrody chłopskie, dwór szlachecki, folwark dworski, kościół rzymskokatolicki, cerkiew greckokatolicka, zbór protestancki oraz wiele innych.

Media

Prasa:

• Dziennik Polski oddział w Nowym Sączu
• Gazeta Krakowska oddział w Nowym Sączu Gazeta Nowosądecka
• Sądeczanin – miesięcznik niezależny wydawany przez Fundację Sądecką
• Miasto – tygodnik nowosądecki
• Dobry Tygodnik Sądecki – tygodnik regionalny
• Nasz Beskid – niezależny miesięcznik regionalny
• Informacje Nowosądeckie
• Promyczek Dobra – miesięcznik katolicki
• Nasze Spotkania – miesięcznik parafilany parafii św. Małgorzaty

Radio:

• RMF MAXXX Nowy Sącz
• RNS FM – Radio Nowy Sącz
• Radio eN
• Radio Echo Złote Przeboje
• Polskie Radio Kraków – studio Nowy Sącz
• RDN Małopolska Nowy Sącz
• Radio Eska Małopolska
• Twoje Radio Nowy Sącz

Telewizja:

• Regionalna Telewizja Kablowa
• Telewizja Kablowa INSAT
• TVP Kraków redakcja w Nowym Sączu
• Sądecka Telewizja Internetowa

Sport

Większe kluby sportowe

• MKS Sandecja – piłka nożna, siatkówka, szachy, brydż
• MKS Beskid – piłka ręczna
• KS Dunajec – piłka nożna, siatkówka
• SKS Start – piłka nożna, kajakarstwo górskie, tenis stołowy
• LKS Zawada – piłka nożna
• LKS Biegoniczanka – piłka nożna
• KS Helena – piłka nożna
• KS Jedność Nowy Sącz – piłka nożna, narciarstwo biegowe
• KS Galicja Nowy Sącz - piłka nożna
• RC Biało-Czarni – rugby
• Nowosądecki Klub Sportowy Karate Kyokushin
• KS Chruślice - piłka nożna, kolarstwo górskie
• KS Halny Nowy Sącz - kick-boxing, boks tajski, K-1, sporty walki

Obiekty sportowe

• Stadion Ojca Władysława Augustynka – piłka nożna
• Hala Widowiskowo Sportowa – przystosowana do uprawiania dyscyplin sportowych: piłka ręczna, futsal, koszykówka, siatkówka, badminton, tenis ziemny i stołowy, unihokej
• Basen MOSiR
• Basen przy Instytucie Sportowym
• Basen sezonowy (odkryty)
• Boiska piłkarskie: Dunajec, Start, Helena, Jedność (Piątkowa), Biegoniczanka (Biegonice), Zabełcze, Zawada
• Stadion im. Romana Stramki – bieżnia okólna 330 m, urządzenia lekkoatletyczne, boiska asfaltowe do piłki ręcznej i koszykówki
• Sala gimnastyczna – Sądeckie Towarzystwo Siatkarskie "Sandecja"
• Biegoniczanka – kort-boisko do siatkówki
• Strzelnica – Rejonowy Ośrodek Szkolenia LOK
• Tory modelarskie – tor asfaltowy do modelarstwa samochodowego z podium
• Lodowisko - otwierane zimą przy hali basenu
• Skatepark - niezadaszony, drewniane przeszkody
• Boisko przy Jezuckim Cenrtrum Edukacji

Wspólnoty religijne

Na terenie Nowego Sącza działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół rzymskokatolicki, diecezja tarnowska, 10 parafii w 4 dekanatach: dekanat Nowy Sącz Centrum, dekanat Nowy Sącz Wschód, dekanat Nowy Sącz Zachód, dekanat Stary Sącz.
• Kościół rzymskokatolicki, Ordynariat Polowy Wojska Polskiego, 1 parafia w dekanacie Straży Granicznej:
  • Parafia wojskowa Miłosierdzia Bożego w Nowym Sączu

• Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-ukraińskiego (greckokatolicki), Metropolia przemysko-warszawska, Archieparchia przemysko-warszawska, Dekanat krakowsko-krynicki:
  • Parafia św. Dymitra w Nowym Sączu

• Kościoły protestanckie
  • Kościół ewangelicko-augsburski, 1 parafia
  • Kościół Zielonoświątkowy w RP, 1 zbór
  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, 1 zbór
  • Kościół Wolnych Chrześcijan, 1 placówka
• Świadkowie Jehowy:
  • Nowy Sącz - Centrum (ok. 65 członków)
  • Nowy Sącz - Wschód (ok. 75 członków)
  • Nowy Sącz - Południe (ok. 60 członków)

Korzystają one wspólnie z jednej Sali Królestwa (ul. Węgierska 213).

Historyczne obiekty sakralne:

• Synagogi:
  • Stara Synagoga w Nowym Sączu
  • Najstarsza Synagoga w Nowym Sączu
  • Synagoga Bajs Nusn w Nowym Sączu
  • Synagoga w Nowym Sączu
• Kościoły:
  • Kościół MB Niepokalanej
  • Bazylika św. Małgorzaty
  • Kościół św. Ducha (Jezuitów)
  • Kościół pw. Św. Rocha
  • Kościół św. Kazimierza
  • Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (Kolejowy)
  • Cerkiew św. Dymitra w Nowym Sączu

Transport

Tranzyt

Przez Nowy Sącz przechodzą drogi krajowe nr:

Drogi przechodzące przez Nowy Sącz

Droga	Trasa	Ulica
28	Zator, Wadowice, Sucha Beskidzka, Jordanów, Rabka-Zdrój, Limanowa, Nowy Sącz, Gorlice, Jasło, Przemyśl	ul. Krakowska, ul. Legionów, ul. Bulwar Narwiku, ul. Kilińskiego, al. Prażmowskiego, ul. Lwowska
75	Cło (Kraków), Brzesko, Nowy Sącz, Mochnaczka Niżna, Muszynka, Granica PL-SK	ul. Tarnowska, ul. Witosa, ul. Pieczkowskiego, ul. Nowochruślicka, al. Prażmowskiego, al. Piłsudzkiego, ul. Nawojowska
87	Nowy Sącz, Stary Sącz, Rytro, Piwniczna-Zdrój, Granica PL-SK	ul. Królowej Jadwigi, ul. Limanowskiego, ul. Zygmuntowska, ul. św. Kunegudny, ul. Węgierska

Komunikacja miejska

Komunikację miejską stanowią autobusy Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego (MPK Nowy Sącz).

Początki organizowania komunikacji na terenie miasta sięgają Uchwały Miejskiej Rady Narodowej z 17.07.1947 roku, w której Miejski Zakład Komunikacyjny przystąpił do MRN. W roku 1948 pojawił się pierwszy autobus, obsługujący linię Rynek – Dworzec PKP. Po licznych reorganizacjach, ostatecznie w 1995 roku MZK przekształciło się w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne, którego jedynym właścicielem jest miasto Nowy Sącz.

Obecnie MPK obsługuje linie o numerach: od 1 do 44, będące zarówno trasami na terenie miasta, jak również pobliskich miejscowości.

Kolej

Przez Nowy Sącz przechodzą 2 szlaki kolejowe:

• linia kolejowa 96 Tarnów–Leluchów (długość 145,5 km; uruchomiona 18 sierpnia 1878, 2-torowa na odcinku Stróże–Nowy Sącz, zelektryfikowana w latach 1984–1987)
• linia kolejowa 104 Chabówka–Nowy Sącz (długość 76,5 km; uruchomiona 16 grudnia 1884, 1-torowa, 10 km odcinek do stacji Marcinkowice zelektryfikowano w 1986, obecnie czynny tylko 30 km odcinek Nowy Sącz–Marcinkowice–Limanowa jedynie dla ruchu towarowego)

W mieście znajdują się 3 czynne stacje i przystanki kolejowe dla ruchu pasażerskiego:

• Nowy Sącz
• Nowy Sącz Jamnica
• Nowy Sącz Biegonice

Oraz dwie nieczynne dla ruchu pasażerskiego:

• Nowy Sącz Miasto
• Nowy Sącz Chełmiec

Bezpośrednie połączenia z Nowego Sącza: Kraków, Krynica, Stróże, Tarnów, Warszawa, Malbork, Gdańsk, Sopot, Gdynia.

Lotnictwo

W miejscowości Łososina Dolna niedaleko miasta znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Podhalańskiego.

Administracja

Władze miasta

Prezydentem miasta jest Ryszard Nowak.

Służby mundurowe i instytucje publiczne

Nowy Sącz jest siedzibą sądu okręgowego oraz prokuratury okręgowej. W mieście znajduje się także urząd celny.

W Nowym Sączu mieści się Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej, w której strukturach działają dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze PSP. Działania pożarnicze wspomaga także OSP Biegonice.

Bezpieczeństwa publicznego i prawa strzeże Komenda Miejska Policji w Nowym Sączu. Działania te wspomaga straż miejska, a także znajdujący się tutaj Karpacki Oddział Straży Granicznej.

Na terenie miasta znajduje się zakład karny.

Miasto ma 2 szpitale Szpital Specjalistyczny im. Jędrzeja Śniadeckiego oraz Wojewódzki Szpital Ginekologiczno-Położniczy.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Avsallar
• Columbia County
• Elbląg
• Gabrowo
• Guadalajara
• Isernia
• Kiskunhalas
• La Baule-Escoublac
• Liévin
• Narwik
• Natanja
• Preszów
• Region Molise
• Schwerte
• Stara Lubowla
• Suzhou
• Stryj
• Tarnów
• Tinley Park
• Troki

Zobacz też

• Stary cmentarz żydowski w Nowym Sączu