Bukowno

Bukowno (do 1962 Bukowno-Osiedle) – miasto i gmina w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim.

Do roku 1975 miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego, a w latach 1975-1998 do katowickiego. W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Bukowno.

Bukowno administracyjnie położone jest w zachodniej części województwa małopolskiego, między Krakowem a Katowicami, w jednakowej odległości (około 40 km) od obu miast.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 10 574 mieszkańców.

Dane ogólne

Miasto leży nad rzeką Sztołą i Babą. Znajdują się w nim Zakłady Górniczo-Hutnicze cynku i ołowiu Bolesław. Należy do Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego. Jedenastotysięczne miasteczko położone na granicy Wyżyn: Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej, nad rzeką Sztołą i rzeką Babą, wśród lasów liściasto-iglastych.

Bukowno jako wieś było znane już w XV wieku. Prawa miejskie uzyskało w 1962 roku. Miasto było kilkakrotnie laureatem konkursu organizowanego przez NFZ. Posiada Zespół Szkół nr 2 oraz Zespół Szkół nr 1 w Bukownie im. 1000-lecia państwa polskiego.

W mieście znajduje się baza sportowo-rekreacyjna z halą sportową i stadionem Stadion MOSiR Bukowno.

W południowo-wschodniej części miasta znajduje się sztucznie zarybiony zalew, a okoliczne lasy to teren znakomity dla grzybiarzy.

Według danych z roku 2006 Bukowno ma obszar 63,42 km², w tym:

• użytki rolne: 16%
• użytki leśne: 73%

Miasto stanowi 10,19% powierzchni powiatu.

Transport

Przez miasto przebiegają dwutorowe linie kolejowe PKP, ze stacją osobowo-towarową Bukowno i przystankiem Bukowno Przymiarki. Trasy wyglądają w następujący sposób: w kierunku wschodnim do Olkusza i Kielc, w kierunku zachodnim do Katowic i Jaworzna. Miasto to jest ważnym w tej części regionu węzłem kolejowym (zaraz po stacji Łazy) W Bukownie wciąż istnieje tor szeroki, tj. LHS – Linia Hutnicza Szerokotorowa. Jest ona zbudowana według norm rosyjskich, z mijanką w zachodniej części miasta. Na terenie gminy Bukowno jest 60,2 km dróg, w tym 27,2 km dróg wojewódzkich (zarządzanych przez Wojewódzką Dyrekcję Dróg Miejskich w Katowicach) i 33 km dróg lokalnych miejskich (zarządzanych przez Urząd Miasta).

Na północ od Bukowna, w odległości 5 km przebiega droga krajowa nr 94.

Historia

Obszar gdzie obecnie leży Bukowno, leżący przy pograniczu z Krakowem stanowił od dawna ważny rejon gospodarczy. Od średniowiecza (pierwsza wzmianka w 1402 r.) do 1790 r. miejscowość była własnością biskupów krakowskich i przynależała do klucza sławkowskiego. W 1795 r. dostała się pod zabór austriacki. Po Kongresie wiedeńskim została oddzielona od Krakowa wchodząc w granice ziemi olkuskiej w Królestwie Kongresowym (1815). W latach późniejszych rozpoczął się proces rozluźniania związków z Krakowem na rzecz powstającego Zagłębia Dąbrowskiego. Choć w latach 1945-1975 Bukowno przynależało administracyjnie do woj. krakowskiego to silny rozwój sieci komunikacyjnej i więzi społecznych wpłynął na pogłębienie wpływów GOP-u, co zostało utrwalone w 1975 r. administracyjną przynależnością do województwa katowickiego. W 1999 r. miasto weszło jednak w skład nowo utworzonego powiatu olkuskiego i podporządkowane tym samym zostało władzy wojewódzkiej w Krakowie.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Religia

Oprócz Kościoła Rzymskokatolickiego (3 parafie), działa tu również parafia Kościoła Polskokatolickiego (posiadająca w mieście kościół i kaplicę) oraz trzy zbory Świadków Jehowy spotykające się w Sali Królestwa w Krążku.

Kościół rzymskokatolicki

Metropolia częstochowska; Diecezja sosnowiecka; Dekanat sławkowski:

• Parafia Świętego Andrzeja Boboli. Erygowana w 1938.
• Bukowno Stare – Parafia Świętego Jana Chrzciciela. Erygowana w 1981.
• Bukowno - Bór Biskupi – Parafia NMP Wspomożycielki Wiernych. Erygowana w 1996.

Kościół polskokatolicki

• Diecezja krakowsko-częstochowska, Dekanat śląski:
  • Parafia Najświętszego Serca Jezusowego w Bukownie - erygowania 17 marca 1984 przez ówczesnego zwierzchnika Kościoła Polskokatolickiego bp. Tadeusza Ryszarda Majewskiego. 20 października 1985 otworzono nowy budynek probostwa. 29 września 2002 dodatkowo otworzono przy ul. Nowej, kaplicę pw. NMP Królowej Polski. Od 2011 roku proboszcz parafii jest administratorem diecezji krakowsko-częstochowskiej.

Świadkowie Jehowy

Ok. 220 aktywnych wyznawców (głosicieli) w 3 zborach: Bukowno: Centrum, Miasto, Wschód. Sale Królestwa: Krążek.

Historia. W latach 30 XX w. pojawili się pierwsi wyznawcy. W roku 1935 władze francuskie zarządziły deportację górników polskiego pochodzenia, wskutek czego kilku współwyznawców z Francji, a potem również z Belgii powróciło w okolice Bukowna. W czasie II wojnie światowej wielu wyznawców zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych; wśród pierwszych osadzonych byli m.in.: Bolesław Cebo ze Starego Bukowna, Roman Dąbek, Mieczysław Kaleciński, Jan Kasperkiewicz, Antoni Trzcionkowski - wszyscy z Bukowna-Starczynowa. M. Kaleciński został aresztowany wraz z kilkoma innymi współwyznawcami na początku wojny w Bukownie, za odmowę pracy na rzecz Trzeciej Rzeszy, wspomina: "Niemcy zamierzali wcielić nas do straży ogniowej, która wówczas była służbą paramilitarną. Kazali podpisać oświadczenie, że nie jesteśmy Żydami i że będziemy sumiennie wykonywali wszelkie zadania na rzecz hitlerowskiego państwa. Nie mogliśmy na to przystać, zgodnie bowiem z regułami naszej wiary, nie możemy być żołnierzami ani pracować na rzecz wojska." Za karę Kaleciński wraz z Cebą trafili do obozu przejściowego w Mysłowicach. Tam próbowano wcielić ich do grupy zajmującej się łapaniem zbiegłych więźniów. Odmówili, choć sam landrat straszył ich, że "pójdą do nieba przez komin". Czekał ich wieloletni koszmarny szlak: Jaworzno II, Birkenau, w końcu obóz śmierci w Mauthausen-Gusen. Tam próbowano zatrudnić ich w fabryce uzbrojenia. Odmówili. "Gestapowcy bili nas dwójkami, jakby zabawiali się w jakąś potworną grę. W ruch szły pięści, pałki i obcasy. To cud, że niektórzy z nas przeżyli - wspomina Cebo.

Po zakończeniu wojny - już w czasie zakazu działalności - powstały nowe zbory w Bukownie. Organizowano tzw. konwencje leśne. Wyznawcy za działalność religijną oraz za odmowę służby wojskowej zostawali skazywani na kary więzienia. Od roku 1982 rozpoczęto wynajmować ponownie hale sportowe, a w następnych również stadiony na zgromadzenia (Kraków, Sosnowiec, Katowice). Na pocz. XXI w. powstała Sala Królestwa i kolejne zbory. W latach 90 XX w. zgromadzenia obwodowe i specjalne odbyły się w halach sportowych w Jaworznie. Od 1999 roku tutejsi wyznawcy korzystają z Centrum Kongresowego w Sosnowcu. Kongres w 2011 odbył się na krakowskim stadionie Cracovii. 21 stycznia 2004 roku w Centrum Kultury Żydowskiej w Krakowie odbyła się polska premiera filmu Niezłomni w obliczu prześladowań - Świadkowie Jehowy a hitleryzm z udziałem przedstawicieli Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau oraz żyjących wówczas 3 wyznawców - więźniów tego byłego obozu - wśród nich M. Kalecińskiego z Bukowna.

Szkoła

W Bukownie znajduje się:

• Zespół Szkół nr 1
• Zespół Szkół nr 2 im. Wł. St. Reymonta
• Zespół Szkół Skałka

Sąsiednie gminy

Bolesław, Jaworzno, Olkusz, Sławków, Trzebinia

Miasta partnerskie

• Rudnany
• Čapljina