Powiat proszowicki

Powiat proszowicki – powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Proszowice.

Położenie

Powiat proszowicki graniczy z powiatami: krakowskim, miechowskim, wielickim, bocheńskim, brzeskim, tarnowskim, kazimierskim (województwo świętokrzyskie) oraz miastem Kraków.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Proszowice, Nowe Brzesko
• gminy wiejskie: Koniusza, Koszyce, Pałecznica, Radziemice
• miasta: Proszowice, Nowe Brzesko

Historia

1954-1972
Powiat proszowicki został powołany dnia 1 października 1954 roku w województwie krakowskim, jako jeden z pierwszych powiatów utworzonych tuż po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat proszowicki złożyły się 1 miasto i 24 gromady, które wyłączono z trzech ościennych powiatów (w praktyce gromady te należały do tych powiatów przez zaledwie dwa dni):

• z powiatu miechowskiego (woj. krakowskie):
  • miasto Proszowice
  • gromady Biórków Wielki, Brzesko Nowe, Dobranowice, Glewiec, Igołomia, Karwin, Klimontów, Koniusza, Kowala, Makocice, Mniszów, Niegardów, Ostrów, Pałecznica, Pieczonogi, Radziemice, Smoniowice, Śmiłowice, Wawrzeńczyce i Wierzbno
• z powiatu krakowskiego (woj. krakowskie):
  • gromady Czulice i Wyciąże
• z powiatu pińczowskiego (woj. kieleckie):
  • gromady Bobin i Kościelec (zmiana przynależności wojewódzkiej)

1 stycznia 1956 roku gromady Czulice i Wyciąże powróciły do powiatu krakowskiego, natomiast do powiatu proszowickiego przyłączono gromady Łętkowice i Waganowice z powiatu miechowskiego. 31 grudnia 1961 roku zniesiono gromady Dobranowice (włączono do gromad Wawrzeńczyce, Brzesko Nowe i Kowala) i Mniszów (do gromad Brzesko Nowe i Kowala). 1 stycznia 1969 roku zniesiono gromadę Śmiłowice a jej obszar włączono do gromady Nowe Brzesko.

1973-1975
Po zniesieniu gromad i reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat proszowicki podzielono na 1 miasto i 8 gmin :

• miasto Proszowice
• gminy Igołomia-Wawrzeńczyce, Kościelec, Niegardów, Nowe Brzesko, Pałecznica, Proszowice, Radziemice i Wierzbno

1975-1998
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu proszowickiego zostało włączono do nowego województwa miejskiego krakowskiego; jedynie gmina Pałacznica znalazła się w nowym (mniejszym) województwie kieleckim.

W 1976 roku zniesiono cztery gminy:

• 15 stycznia – gminę Kościelec
• 1 lipca – gminę Pałecznica (weszła w skład dychotomicznej gminy Racławice-Pałecznica)
• 2 lipca – gminy Niegardów i Wierzbno

1999 do dziś
Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku przywrócono w województwie małopolskim powiat proszowicki, lecz o innym kształcie w porównaniu z tym z 1975 roku:

• gminę Igołomia-Wawrzeńczyce przyłączono do powiatu krakowskiego
• gmin Kościelec, Niegardów i Wierzbno nie reaktywowano, natomiast gminę Pałecznica odtworzono 2 kwietnia 1991 roku
• miasto i gminę Proszowice połączono 1 stycznia 1992 roku we wspólną gminę miejsko-wiejską Proszowice
• powiat proszowicki zwiększył się natomiast o:
  • gminę Koszyce (do 1954 roku w powiecie pińczowskim w woj. kieleckim, w latach 1973-1975 w powiecie kazimierskim w tymże województwie, a następnie w "małym" woj. kieleckim do końca 1998 roku)
  • gminę Koniusza (do 1954 roku w powiecie miechowskim w woj. krakowskim, odtworzonej dopiero 2 lipca 1976 roku w woj. miejskim krakowskim – tamże do 1998 roku)

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Religia

• Kościół rzymskokatolicki 17 parafii.
• Świadkowie Jehowy zbory w Proszowicach i Majkowicach (gm. Nowe Brzesko).

Użytkowanie terenu

Powiat o charakterze rolniczym, w okolicy żyzne gleby:

• użytki rolne stanowią 88,8% powierzchni powiatu
• lasy i tereny leśne stanowią zaledwie l,6% powierzchni powiatu (stopień zalesienia waha się w poszczególnych gminach od 0,4% (Gmina Pałecznica) do 3,8% (Gmina Koszyce).