Hebdów

Hebdów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

Miejscowy klasztor powstał prawdopodobnie w pierwszej połowie XII w. Jeden z kościelnych dzwonów nosił datę 1108 r. Według publikacji Antoniego Kraszowskiego z 1752 r. do połowy XVIII w. kroniki klasztorne liczyły 38 opatów. Pośród nich byli: Melchior Olszewski, sekretarz króla Zygmunta Augusta; Jordan z Zakliczyna; Gotard Tyzenhauzen, późniejszy biskup smoleński; Ludwik Stępkowski, powołany na biskupstwo kamienieckie; Erazm Kretkowski; Aleksander Trzebiński, podkanclerzy koronny Władysława IV; Tomasz Leżeński, późniejszy biskup płocki oraz Michał Wilkowski.

Opatem klasztoru był także Józef Andrzej Załuski założyciel słynnej biblioteki w Warszawie. Od 1748 r. opatem był Józef Łaszcz, a zaraz po nim Franciszek Zborowski. W latach 1753-1760 Krzysztof Dobiński, sufragan łowicki. Po nim od 1771 r. opatem był kanclerz Młodziejowski. W latach 1780-1791 ostatnim komendatoryjnym opatem był eksjezuita Karol Wyrwicz. Po nim byli jeszcze mianowani: Ignacy Pokubiato, Grzegorz Zacharjaszewicz i ksiądz Bystrznowski.

W hebdowskim klasztorze znajdowała się niegdyś jedna z najbogatszych bibliotek zakonnych w Polsce. W 1819 r. opactwo zostało skasowane przez zaborców rosyjskich. W 1859 r. miał miejsce pożar kościoła, po którym na pewien czas nabożeństwa zostały przeniesione do Nowego Brzeska. Po odbudowaniu kościoła stał się on na nowo siedzibą parafii.

Spis z 1827 r. wykazał tu 38 domów i 295 mieszkańców. Według kolejnego z 1838 r. wieś należała do dóbr rządowych. W ich skład wchodziły folwarki Hebdów i Nękanowice, miasto Brzesko Nowe oraz wsie Bugaj, Nękanowice, Gruszów i Wilków. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w latach 80. XIX w. Hebdów znajdował się w gminie Gruszów w powiecie miechowskim. Wieś miała 569 mieszkańców (w tym 291 mężczyzn i 278 kobiet). W Hebdowie znajdował się klasztor i folwark, a także jeden dom murowany i 67 drewnianych. Funkcjonowała tu szkoła elementarna.

Zabytki

Zespół klasztorny oo. pijarów (dawniej norbertanów), ufundowany przed 1149 r. przez rycerzy Strzeżysława i Wrocisława. W 1819 r. opactwo uległo kasacie. Od 1949 r. rezydują tu ojcowie pijarzy. W skład zespołu wchodzą:

• Kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w XIII w. Pierwotnie w stylu wczesnogotyckim, został gruntownie przebudowany na przełomie XVII i XVIII w. Przed 1664 r. wzniesiono wieże, które nadbudowano w 1859 r. Ze świątyni gotyckiej zachowało się prezbiterium. W latach 1692-1727 dobudowano do niego barokową kaplicę. Na ołtarzu głównym świątyni znajduje się gotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem zwanej Hebdowską. Pozostałe wyposażenie barokowe i klasycystyczne.
• Klasztor, wniesiony w połowie XVII w. Trzy skrzydła klasztoru otaczające prostokątny wirydarz zostały dobudowane do kościoła od strony południowej. Mogły one powstać na miejscu starszych budowli.
• Ogród
• Spichrz klasztorny

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1885, Tom III, s. 45
• Atlas okolic Krakowa, wydawnictwo Compass, Kraków 2005
• Małopolski rejestr zabytków: obiekty nieruchome