Żębocin

Żębocin – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Proszowice.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Historia

• 1050 – według tradycji w tym roku powstał kościół. Plebanem został Stanisław Szczepanowski, późniejszy biskup krakowski. Miał on sadzić lipy wokoło kościoła.
• Pocz. XII wieku – legenda o błogosławionej Małgorzacie, żonie dziedzica Żębocina, Mikołaja. Miała ona mieszkać w wieży kościelnej, odcięta od świata, aby nie narażać czci niewieściej w czasie wojennej wyprawy męża na Ruś. Pożywienie podawano jej na sznurze. Jeszcze w XVIII wieku pokazywano izdebkę bogobojnej Małgorzaty, a w niej pień lipy sadzonej przez św. Stanisława.
• Poł. XIII wieku – budowa obecnego gotyckiego kościoła.
• 1326 – parafia należy do dekanatu pleszewskiego.
• 1475 – Jan Długosz wymienia "Zamboczin" z kościołem i parafią, która pobiera dziesięcinę z folwarku w pobliskiej Kowali.
• 1595 – Żębocin w dekanacie proszowickim. Wizytacja biskupia odnotowuje murowany kościół parafialny pw. św. Stanisława i św. Małgorzaty. Plebanem jest Stanisław z Proszowic. Wikary ma osobny dom z ogrodem. Jest też szkoła, której rektor także ma dom z ogrodem. Wymieniono pola plebańskie i czynsze z pól m.in. w Żerkowicach, Więckowicach i Żębocinie. Do parafii należą Żębocin, Kowala, Więckowice, Żerkowice, Grębocin i Dobranowice. Opisano wyposażenie kościoła, m.in. księgi i srebrne naczynia liturgiczne.
• XVII wiek – Żębocin w rękach Szembeków. W sąsiedniej Kowali pałac biskupi.
• 1614 – 14 grudnia ponowna konsekracja kościoła, dokonana przez Waleriana Lubienieckiego z upoważnienia Piotra Tylickiego, biskupa krakowskiego.
• 1728 – kościół posiada drewniane wyposażenie i organy, z zewnątrz spękany (być może po trzęsieniu ziemi). Dzwonnica drewniana, mieści trzy dzwony. Plebania z sadem i ogrodem, szpital i szkoła. Parafia liczy 500 dusz.
• 1757-1783 – przebudowa kościoła i wprowadzenie barokowego wystroju wnętrza. Z 1783 roku zachował się obszerny opis kościoła i otoczenia w języku polskim.
• 1776 – powstaje nowa dzwonnica barokowa.
• 1827 – było tu 193 mieszkańców i 43 domy.
• 1925 – budowa nowej plebanii.

Zabytki

Zespół kościelno-plebański w Żębocinie

nr rej. A-287 z 05.IX.1961

Czas powstania: XIII wiek, XVIII wiek.

Styl: gotyk, barok.

Parafia w Żębocinie należy do najstarszych na ziemi krakowskiej. Według tradycji kościół istniał tu już w 1050 roku, a jego plebanem miał być Stanisław ze Szczepanowa, późniejszy biskup krakowski – męczennik (nie wiadomo, czy w tym czasie stał tu kościół murowany, obronny romański, czy tylko mały kościółek drewniany). W połowie XIII wieku wybudowany został istniejący do dnia dzisiejszego murowany gotycki kościół. orientowany, jednonawowy, o kwadratowym prezbiterium i szerszej prostokątnej nawie. Mur otaczający kościół (pierwotnie i cmentarz przykościelny, zlikwidowany w II poł. XIX wieku) o charakterze obronnym z XIII wieku, przebudowany w XVIII wieku, później częściowo rozebrany dla udostępnienia budowli. Świątynie remontowano i przebudowano pomiędzy 1757 a 1783, z tego okresu pochodzi obecna fasada, barokowy hełm wieży oraz wystrój wnętrza kościoła. Ołtarz główny, dwa boczne i ambona późnobarokowe z II poł. XVIII wieku. Wyposażenie kościoła jest bardzo bogate, m.in. gotycka figura św. Anny Samotrzeciej z około 1380 roku, drzwi gotyckie w kruchcie XV wiek (?), krucyfiks gotycki z końca XV wieku, chrzcielnica z XVI wieku, obrazy z wizerunkami świętych z XVI-XVIII wieku, monstrancje i kielichy barokowe, ornaty z XVII-XVIII wieku. Kościół otoczony starymi lipami, niektóre przypuszczalnie posadzono w końcu XVIII wieku, tradycja sadzenia lip wokoło kościoła jest bardzo stara, pierwsze lipy sadził pierwszy pleban Stanisław – późniejszy biskup krakowski. Od końca XVI wieku zapisywane są teksty wizytacji biskupich w parafii, w nich znajdują się szczegółowe opisy kościoła i poprzednich plebanii.

Liczba wiernych w parafii ok. 1300. Do parafii należą: Żębocin, Grębocin, Kowala, Więckowice, Żerkowice.

Zbudowana w stylu barokowym w 1776 roku, murowana, na miejscu wcześniejszej drewnianej, mieści trzy dzwony.

nr rej. A-701 z 26.X.1995

Wzniesiona została w latach 1925-1930 z inicjatywy ówczesnego proboszcza, ks. Jana Wójcika, w tzw. "stylu dworskim". Od samego początku istnienia parafii przy kościele istniał zespół plebański z bogato uposażonym folwarkiem, ogrodem, stawem i gruntami rolnymi. Od końca XVI wieku zapisywane są teksty wizytacji biskupich w parafii żębocińskiej. W wizytacjach tych można znaleźć szczegółowe opisy kościoła i poprzednich plebanii, które usytuowane były kilkanaście metrów na południe od obecnie istniejącej. Obecnie przy plebanii znajduje się kilka budynków gospodarczych, stodoła, budynki inwentarskie i obiekt gospodarczy.

Położony ok. 100 m od kościoła pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława. Powstał w II poł. XIX wieku po zlikwidowaniu przykościelnego cmentarza. Otoczony zabytkowym ceglanym ogrodzeniem z bramą główną z II poł. XIX wieku. Liczne zabytkowe nagrobki z końca XIX i pocz. XX wieku. Na cmentarzu rosną stare lipy.

Murowana z początku XX wieku, przebudowana w 1980 roku.

Kapliczka

Drewniana z początków XX wieku, własność parafii Rzym.-Kat. w Żębocinie.

Dawna szkoła

Budynek dawnej szkoły, murowany, z początku XX wieku.

Parafia

Parafia rzymsko-katolicka pod wezwaniem Św. Stanisława BM znajduje się na terenie województwa małopolskiego w powiecie proszowickim. Należy do diecezji kieleckiej i podlega biskupowi kieleckiemu, którym jest obecnie ks. bp Kazimierz Ryczan.

Proboszczowie

• Św. Stanisław BM 1054 - 1061
  
• ks. Stanisław Skrzeszowski 1663 - 1685
  
• ks. Jan Jarzębiński 1767 - 1818
  
• ks. Norbert Ludzimirski 1818 - 1826
  
• ks. Edmund Zajączkiewicz 1828 - 1840
  
• ks. Józef Grysiński 1840 - 1842
  
• ks. Jakub Abromecki 1843 - 1857
  
• ks. Marcin Kolski 1857 - 1860
  
• ks. Marcin Nieszporski 1860 - 1882
  
• ks. Stanisław Podolski 1882 - 1894
  
• ks. Aleksander Słowikowski 1894 - 1914
  
• ks. Jan Duda 1914 - 1917
  
• ks. Stefan Kupczyński 1917 - 1920
  
• ks. Andrzej Bożek 1920 - 1927
  
• ks. Jan Wójcik 1929 - 1947
  
• ks. Wojciech Wielgus 1947 - 1978
  
• ks. Jan Olesiński 1979 - 1986
  
• ks. Andrzej Boksiński 1986 - 2002
  
• ks. Krzysztof Olszewski 2002 - ?

Galeria

• 

  Kościół pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława, wnętrze ołtarz główny i boczne późnobarokowe z II poł. XVIII wieku.

• 

  Kościół pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława, po prawej stronie widać zamurowany portal gotycki.

• 

  Kościół pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława, ogrójec z krucyfiksem.

• 

  Kościół pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława z XIII-XVIII wieku, dzwonnica z 1776 roku, mur XIII-XVIII wieku.

• 

  Plebania z lat 1925-1930 przy kościele pw. św. Małgorzaty i św. Stanisława.

• 

  Ogrodzenie cmentarza z brama, II poł. XIX wieku.

• 

  Cmentarz parafialny.

• 

  Cmentarz parafialny, grób z końca XIX wieku.

Położenie

Wieś położona jest na skraju Małopolski, blisko województwa Świętokrzyskiego.

Wieś (w linii prostej) położona jest w odległości:

• 3 km od Proszowic
• 15 km od Niepołomic
• 25 km od Wieliczki
• 30 km od Krakowa
• 53 km od Tarnowa
• 75 km od Kielc

Zobacz też

• Proszowice
• Dobranowice