Jordanów
Jordanów – miasto i gmina w województwie małopolskim, w powiecie suskim. Położone jest nad rzeką Skawą w Kotlinie Rabczańskiej u południowych podnóży Beskidu Makowskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 5234 mieszkańców.
Jordanów tworzy odrębną gminą miejską, ale jest także siedzibą gminy wiejskiej Jordanów.
Sąsiednie gminy: Bystra-Sidzina, Jordanów, Raba Wyżna
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.
Zabytki
- dwór drewniany z 2. poł. XVIII w. (Jordanów-Chrobacze).
- kościół z początku XX w. z wyposażeniem z XVI i XVII wieku; w ołtarzu obraz Matki Bożej Trudnego Zawierzenia koronowany w 1994 r.
- Budynek "Poczekaj" przy ulicy Kolejowej 10, pochodzący z początku XVIII wieku. Na parterze budynku znajdował się zajazd, bowiem tędy prowadził "szlak solny" z Wieliczki na Węgry i tu na posiłek i wypoczynek zatrzymywali się kupcy. W piętrowej części budynku były pokoje (hotel).
- Dąb Wolności na jordanowskich plantach "szubertowskich", posadzony zgodnie z uchwałą Rady Miasta w dniu 21 maja 1919 roku w celu upamiętnienia odzyskania przez Polskę niepodległości.
- Figura św. Jana Nepomucena, znajdująca się na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych w centrum jordanowskiego rynku, pochodząca z XVIII wieku. Św. Jan Nepomucen był czczony jako Patron "dobrej sławy" oraz jako opiekun dróg i mostów, a także orędownik w czasie powodzi. Do dnia dzisiejszego zachował się orzeł w koronie wykuty w cokole kamiennej figury, mimo zaborów i wojen, jakimi dotknięta była Polska.
- Ratusz Miejski zlokalizowany na środku jordanowskiego rynku, wybudowany z cegły, oddany do użytku w 1911. W budynku tym mają siedzibę władze samorządowe miasta oraz Urząd Miasta.
Historia
Miasto zostało lokowane w 1564 r. przez Wawrzyńca Spytka Jordana z Zakliczyna na terenie wsi Malejowa. Nazwa miasta wywodzi się właśnie od nazwiska jego założyciela. Osada położona była przy skrzyżowaniu szlaków: z Krakowa i Wieliczki (trakt solny) przez Myślenice na Orawę i Węgry oraz szlaku doliną Skawy aż na Śląsk. W 1581 Jordanów uzyskał prawo dorocznych jarmarków, które w XVII w. stały się bardzo znane w południowej części Korony. Sprzedawano tu bydło, płótno oraz sól.
W XIX w. miasto trochę podupadło i miało charakter raczej rolniczy. Ludność Jordanowa ledwie przekraczała tysiąc mieszkańców. W latach 20. XX w. do miasta przyłączono sąsiednią wieś Malejową oraz przysiółki Chrobacze i Mąkacz. Tym samym liczba ludności przekroczyła trzy tysiące.
W 1939 r. okolice Jordanowa były miejscem walk 10. Brygady Kawalerii oraz miejscowej ludności z wojskami niemieckimi. Miasto zostało silnie zniszczone w czasie II wojny światowej.
Kalendarium
- 7 listopada 1564 – Wawrzyniec Spytek Jordan otrzymał od króla Zygmunta Augusta przywilej na założenie miasta Jordanowa.
- 1576 – został wzniesiony drewniany kościółek, którego fundatorką była żona zmarłego Spytka Jordana – Anna Jordanowa z Sieniawskich.
- 1588 – utworzono pierwszą szkołę parafialną obok Skotnicy (dzisiejsza ulica Batalionów Chłopskich).
- 1618 – pierwsza wzmianka historyczna o obrazie Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, czczonej jako Pani Jordanowska.
- 1772 – w wyniku rozbioru Polski dobra jordanowskie, których właścicielem był Józef Sierakowski, przeszły pod panowanie Austrii, tak jak inne tereny południowej Polski.
- 1858 – wizytacja w Jordanowie Jego Cesarskiej Mości Franciszka Józefa.
- 1885 – została założona Ochotnicza Straż Pożarna Miasta Jordanowa.
- 1896 – zostało założone Towarzystwo Gimnastyczne pod nazwą "Sokół".
- 1900 – powstało Towarzystwo Zaliczkowe pod nazwą "Praca i Oszczędność".
- 1912 – w ramach Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" powstał paramilitarny oddział Polowych Drużyn Sokolich.
- 1913 – wybudowano kościół parafialny wg projektu dr. Jana Sas-Zubrzyckiego. Również ten sam architekt zaprojektował budynek Ratusza Miejskiego (1911) oraz budynek Sądu Grodzkiego (1908).
- 1919 – posadzono na zachodniej stronie jordanowskiego Rynku "Dąb Wolności" na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości.
- 1926 – założenie Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego im. św. Stanisława ze Szczepanowa.
- 1929 – przyłączono do miasta Jordanowa gminę Malejowa oraz przysiółki: Chrobacze, Przykrzec i Mąkacz.
- 1930 – miasto Jordanów zostaje zelektryfikowane.
- 1932 – miasto wizytował ks. kardynał Adam Stefan Sapieha – metropolita krakowski, i uczestniczył w uroczystym posiedzeniu Rady Miasta.
- 1933 – powstał organ lewicy chłopskiej pod tytułem "Wieś i Jej Pieśń".
- 1 września 1939 – od strony słowackiej Orawy Niemcy hitlerowskie napadły ziemię jordanowską.
- 1939 – wprowadzono w Jordanowie tajne nauczanie dla klas od V do VII, a następnie w zakresie szkoły średniej.
- 1939–1945 – miasto zostało dwukrotnie spalone, a straty w wyniku zniszczeń wyniosły 72%.
- 1939–1945 – na terenie ziemi jordanowskiej działają między innymi takie ugrupowania partyzanckie jak: Bocian, Chełm, Harnasie, Walka, Związek Walki Zbrojnej oraz Koła: Rocha i Bataliony Chłopskie.
- 1942 – rozstrzelanie przez okupanta hitlerowskiego 67 Żydów jordanowskich.
- 29 stycznia 1945 – wyzwolenie Jordanowa spod okupacji hitlerowskiej.
- 1951 – miasto otrzymało wodę z wodociągów miejskich z ujęciem źródeł na górze Przykrzec oraz zostały uruchomione 22 hydranty przeciwpożarowe.
- 1967 – groźny pożar kościoła parafialnego, powstały w wyniku wyładowań atmosferycznych. Dzięki sprawnej akcji gaśniczej straży pożarnych udało się uratować świątynię. Spłonął tylko dach kościoła.
- Na przełomie lat 60. i 70. powstał największy zakład produkcyjny Krakowskiej Fabryki Armatur – Zakład nr 3 w Jordanowie.
- 1975 – Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę w formie wniosku pod adresem Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie o utworzeniu wspólnej Rady dla: Miasta Jordanowa, Gminy w Jordanowie oraz Gminy Bystra-Sidzina.
- 13 grudnia 1975 – na stację kolejową w Jordanowie wjechał pierwszy specjalny pociąg elektryczny relacji Kraków – Zakopane.
- 4 marca 1977 – w sali widowiskowej Domu Strażaka odbył się I Wojewódzki Zjazd Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu województwa nowosądeckiego.
- 15 maja 1978 – powołano Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej.
- 3 czerwca 1979 – miasto Jordanów było organizatorem "Wojewódzkiego Święta Ludowego".
- 9 września 1984 – miasto Jordanów zostało odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu III kl. Złotą odznaką "Zasłużone dla Województwa Nowosądeckiego, odznaczenie honorowe Związku Bojowników o Wolność i Demokrację – Zarząd Główny.
- 1981–1985 – oddano do użytku bloki mieszkalne z budownictwa spółdzielczego na osiedlu "Wrzosy" oraz oczyszczalnię ścieków typu "bioblok".
- 1983 – wybudowano nowe ujęcie wody dla Jordanowa na rzece Skawa.
- 25 września 1994 – koronacja obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia – Pani Jordanowskiej. Koronacji dokonał kardynał Franciszek Macharski – metropolita krakowski.
- 13 czerwca 1999 – beatyfikacja sług bożych wywodzących się z parafii jordanowskiej – ks. Piotra Dańkowskiego i ks. Stanisława Pyrtka.
- 9 września 2001 – na jordanowskich plantach posadzono "Dęby – Pomniki Historii" dla upamiętnienia: papieża Jana Pawła II, księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego – prymasa 1000-lecia, księdza błogosławionego Piotra Dańkowskiego, księdza błogosławionego Stanisława Pyrtka. Otwarto wystawę ekumeniczną w Izbie Historii Miasta Jordanowa pod tytułem "Przyjaźń bez granic". Organizatorem wystawy były władze szwedzkiego miasta Karlskoga i Towarzystwo Miłośników Ziemi Jordanowskiej.
- 9 października 2010 – koronacja papieskimi koronami obrazu Matki Bożej Trudnego Zawierzenia w parafii Przenajświętszej Trójcy Świętej w Jordanowie. Korony, które zostały nałożone na skronie Dzieciątka Jezus i Matki Bożej, zostały pobłogosławione przez papieża Benedykta XVI dnia l września 2010 r. w Castel Gandolfo. Korony wykonano wg wzoru koron częstochowskich pobłogosławionych przez Jana Pawła II tuż przed jego śmiercią. W koronie Matki Bożej umieszczono pierścień Sługi Bożego Jana Pawła, ofiarowany jordanowskiemu sanktuarium przez ks. kardynała Stanisława Dziwisza.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Jordanów ma obszar 20,92 km², w tym:
- użytki rolne: 57%
- użytki leśne: 34%
Miasto stanowi 3,05% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 5118 | 100 | 2662 | 52 | 2456 | 48 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 244,6 | 127,2 | 117,4 |
Rozwój ludności
- 1857 – 1040 mieszk.
- 1870 – 1140
- 1880 – 1236
- 1890 – 1262
- 1900 – 1345
- 1910 – 1511
- 1921 – 1486
- 1931 – 3115
- 1939 – 3300
- 1946 – 2638
- 1950 – 2515
- 1960 – 3091
- 1986 – 4400
- 2002 – 5063
- 2004 – 5118
Sport
W mieście działają: Ludowy Klub Sportowy "Jordan", Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale oraz Koło Polskiego Związku Wędkarskiego.
Ludowy Klub Sportowy "Jordan"
Sekcja piłkarska skupia wokół siebie młodzież w czterech drużynach (ok. 90 zawodników): trampkarze, juniorzy młodsi, juniorzy i seniorzy. Klub dysponuje zmodernizowanym i odwodnionym boiskiem sportowym z dobrze rozbudowanym zapleczem socjalnym.
W sezonie 2001/2002 drużyna trampkarzy zajęła V miejsce w lidze okręgowej, natomiast drużyna juniorów I miejsce w tej samej lidze. Drużyna seniorów grająca w klasie A zajęła w sezonie 2001/2002 VI miejsce. W sezonie 2008/2009 drużyna seniorów zajęła I miejsce w klasie A Podhale i niniejszym dokonała historycznego awansu (po raz pierwszy w historii klubu i piłki nożnej w miasteczku) do Ligi Okręgowej okręgu Nowy Sącz.
Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale
Uczniowski Klub Sportowy Taekwondo Olimpijskie – Podhale skupia dzieci i młodzież oraz dorosłych z terenu Podhala. Klub powstał w 2001 r. Obecnie trenuje w nim ok. 60 zawodników. Klub promuje zdrowy styl życia poprzez trening dyscypliny olimpijskiej. W sezonie 2010/2011 zawodnicy klubu startowali w międzynarodowych i krajowych zawodach sportowych. Najwyższe osiągnięcia minionego sezonu to:
- 2 srebrne i 2 brązowe medale na Międzynarodowych Zawodach Taekwondo "Ilyo Cup 2010" na Słowacji *miejsca 7 i 10 w kategorii mężczyzn oraz 8 i 9 w kategorii kobiet na III Technicznych Mistrzostwach Polski Poomsae dzieci i młodzików w 2011
- brązowy medal w konkurencji walk kobiet na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży – Podlaskie 2011
- złoty medal w konkurencji walk kobiet na Międzynarodowych Mistrzostwach Bydgoszcz CUP'2011.
W 2010 klub był również organizatorem seminarium treningowego z koreańskim Mistrzem Choel In Kang 6 dan.
UKS Taekwondo Olimpijskie – Podhale organizuje też bezpłatne zajęcia w hali sportowej dla dzieci i młodzieży z Jordanowa i powiatu suskiego. Zajęcia prowadzi Artur Skwirut – trener II klasy sportowej, posiadacz czarnego pasa III Dan, kilkukrotny medalista Mistrzostw Polski oraz medalista I Olimpiady Młodzieży w 1995 r.
Turystyka
Z uwagi na swoje położenie wśród gór i lasów Jordanów posiada charakter miejscowości wczasowo-turystycznej. Miasto stanowi dogodny punkt wyjściowy w otaczające pasma górskie. Z centrum prowadzi pięć szlaków turystycznych m.in. na Luboń Wielki i Babią Górę.
Piesze szlaki turystyczne
(Główny Szlak Beskidzki)
Rabka-Zdrój – Skawa st. PKP –
Jordanów – Bystra – Okrąglica – Przełęcz Kucałowa (Schronisko PTTK na Hali Krupowej) – Polica – Przełęcz Krowiarki – Babia Góra
Lanckorona – Przełęcz Sanguszki – Bieńkówka – Koskowa Góra – Przełęcz Jabconiówka – Groń –
Osielec Górny –
Jordanów – Naprawa Dolna – Luboń Mały – Luboń Wielki – Rabka Zaryte
Lubień – Klimas – Zembalowa – Krzeczów Masztelowo – Naprawa Górna –
Jordanów Jordanów dw. PKP – Wysoka
W najbliższych okolicach Jordanowa leżą miejscowości: Naprawa, rodzinna wieś Jalu Kurka, autora głośnej powieści "Grypa szaleje w Naprawie", Łętownia z zabytkowym drewnianym kościołem z XVIII wieku oraz wieś Wysoka z zabytkowym dworem z XVI wieku.
W niewielkiej odległości znajduje się Babiogórski Park Narodowy. Cennym zespołem krajobrazowo – przyrodniczym jest góra Przykrzec z atrakcyjnymi punktami widokowymi na dolinę Skawy, Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry i Pasmo Babiogórskie.
Komunikacja
Komunikację w okolicach i z Krakowem, Zakopanem czy Rabką zapewniają busy, a na trasie Kraków – Zakopane i Sucha Beskidzka – Nowy Sącz także linia kolejowa wraz ze stacją PKP w Jordanowie. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 28, dzięki temu przez Jordanów przejeżdżają przelotowe autobusy PKS ze Śląska w kierunku Zakopanego, Rzeszowa, Przemyśla.
Struktury wyznaniowe
Miasta partnerskie
Zobacz też