Grzechynia

Grzechynia – wieś w Polsce położona w Beskidzie Żywieckim w województwie małopolskim, w powiecie suskim, w gminie Maków Podhalański w odległości około 18km od granicy ze Słowacją. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Wieś położona jest w dolinie potoku Grzechynka (dopływ Skawy) na wysokości od 350 do 872 m n.p.m. średnia wysokość wynosi 565 m n.p.m. Najwyższym punktem wsi jest szczyt Magurka wchodząca w skład pasma Jałowieckiego o wysokości bezwzględnej 872m. Wśród pozostałych punktów wysokościowych można wyróżnić Górę Dział, Witkowską Górę i Malikowski Groń. Wieś usytuowana jest w dolinie pomiędzy dwoma górskimi pasmami. Największy kompleks leśny na terenie wsi stanowi las Gronik znajdujący się przy granicy z Białką

Historia

Grzechynia wzmiankowana jest na przełomie XVI i XVII wieku przez starostów lanckorońskich. Po rozbiorach, przejęta przez rząd austriacki, weszła w skład klucza makowskiego. Różne źródła podają o istnieniu na tym terenie osady o innej nazwie we wcześniejszych latach, jednak nie zostały przeprowadzone żadne badania mające potwierdzać tę tezę i wynika to bardziej z ludowych podań. Najczęściej spotykaną wersją pochodzenia nazwy jest legenda o przybyciu na tereny wsi króla Jana Kazimierza, który w zamian za oferowaną mu przez mieszkańców pomoc przekazał im ziemie na własność (były one częścią folwarku suskiego). Jednakże w wyniku intrygi możnowładców i proboszcza makowskiego, słusznie walczących o swoją własność, przywileje nie zostały uznane, a buntujących się chłopów wyklęto i zakazano chowania na cmentarzu przy makowskiej parafii, do której wieś należała. Według przekazów trwało to 20 lat a w tym czasie umarła tylko jedna osoba. Po śmierci proboszcza i przyjściu na jego miejsce nowego zakaz został zniesiony. Jest to najbardziej znana wersja pochodzenia nazwy wsi. Inna mówi o zamieszkujących na tych terenach uciekinierach pańszczyźnianych i dezerterach.

Jako ciekawostkę można podać że znajdujące się dwa największe dzwony w Grzechyni na szczytach dwóch pasm noszą nazwy Jan i Kazimierz. Pewne jest, że na Polach Grzechyńskich stoczono bitwę w których śmierć poniosło ok. 300 konfederatów barskich. Te i inne walki Konfederacji na tych terenach upamiętnia kapliczka Konfederatów Barskich w Suchej Beskidzkiej. Z Grzechyni pochodzi znany kapelan krakowskiej Solidarności Kazimierz Jancarz, który został pochowany na cmentarzu parafialnym w Makowie Podhalańskim (Grzechynia należy do parafii Maków Podhalański).

Gospodarka

Wieś ma charakter typowo turystyczny, obecnie występują nieliczne uprawy rolnicze, głównie ziemniaków, pszenicy, żyta na potrzeby własne gospodarstw rolnych. Co ma związek z dużym rozdrobnieniem areału ziemskiego i trudnymi warunkami uprawy. Spotykana jest jednak hodowla koni głównie hucułów. Porośnięta jest w około 52% lasem z przewagą buków i świerków. Na terenie wsi znajdują się liczne zakłady produkujące dekoracje drewniane, meble i asortyment z drewna, a także pracownia rzeźbiarska. Do najciekawszych miejsc należą zabytkowa kapliczka przy dziękczynnej powojennej kaplicy na os. Mędralowa z figurą Chrystusa upadającego pod krzyżem oraz pozostałości bunkrów z okresu II wony światowej. Na terenie wsi znajdują się dwa ośrodki wypoczynkowe związane głównie z oazami katolickimi Jasna Polana Ojca Pio i Niepokalanów można także przenocować w Pensjonacie Drwalówka lub na nieuprawianych obecnie polach lub polanach pod namiotem.

Topologia wsi i transport

Wieś nie pasuje topologią do żadnego z powszechnie spotykanych modeli. Wynika to z faktu że w XX wieku została gruntownie przemeblowana. Wcześniej miała postać osad połączonych ze sobą leśnymi drogami. Pola w systemie tarasowym ułożone są równolegle do drogi głównej ale nie jest wykluczone że pierwotnie miało to postać topologi łańcuchowej, lecz tylko do momentu pojawienia się parceli ziemskich i tarasów, co musiało nastąpić ze względu na pochylenie terenu i możliwość spływów błotnych i śnieżnych do doliny w stronę osad mieszkalnych. Obecnie występująca droga główna asfaltowa powstała po drugiej wojnie światowej w miejsce... kolejki wąskotorowej. Kolejka miała zapewniać dostawy materiału z/do znajdującego się w Grzechynia tartaku oraz dostawy z/do trzech znajdujących się we wsi młynów. Po drugiej wojnie światowej władza ludowa zaopiekowała się jednak kolejką i obecnie nie pozostały po niej nawet podkłady. Nie pozostał też ani jeden młyn a ostatni z istniejących został zlikwidowany w latach 80. XX wieku. Ciekawostką są złudzenia optyczne wywołane nachyleniem stoków Witkowskiej Góry sprawiające że nie jesteśmy w stanie poprawnie ocenić nachylenia stoków na które wchodzimy a także złudzenia że butelki wtaczają się pod górę. Droga przez Grzechynię jest także skrótem do Zawoi i przejścia turystycznego ze Słowacją ale korzystać z niego można tylko w lecie z powodu problemów z podjazdem na strome stoki w zimie. Z tego też powodu trasa komunikacji autobusowej na terenie wsi jest w zimie ucinana.

Obiekty charakterystyczne

• Filia Biblioteki Publicznej w Makowie Podhalańskim
• Zespół Szkół im. Mikołaja Reja
• Posterunek Ochotniczej Straży Pożarnej
• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej
• Kapliczka z św. Figurą Chrystusa Upadającego Pod Krzyżem z XVIII wieku
• Dzwon Kazimierz
• Jasna Polana Ojca Pio
• Niepokalanów
• Boisko sportowe klubu WKS GROM GRZECHYNIA

Znane osoby pochodzące z Grzechyni

• Ludwik Bałos
• Kazimierz Jancarz
• Piotr Natanek

Zobacz też

• Babiogórcy