Biskupice Radłowskie

Biskupice Radłowskie – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów w zakolu Dunajca. Obszar wsi Biskupice Radłowskie obejmuje także przysiółki Wólka i Zawodzie oraz Chruścisko, Ścieżki, Kujaczów, Zaogrodzie, Niedrożne. Leży na styku dróg wojewódzkich:

• 975 – z Dąbrowy Tarnowskiej przez Wierzchosławice, Wojnicz, Zakliczyn do Nowego Sącza,
• 964 – przez Szczurową i Niepołomice do Wieliczki i Krakowa.

Wieś jest położona około 6 km od Radłowa, 15 km od Tarnowa i 67 km od Krakowa.

Historia

Początki i rozwój wsi

Wieś Biskupice Radłowskie, należąca obecnie do diecezji tarnowskiej, figuruje w spisie biskupstwa krakowskiego już w XIII w. Wspomina o tym kronikarz Jan Długosz – oraz zapiski parafialne w Radłowie.

Biskupice były wsią kościelną, z której synowie chłopscy trafiali do szkół parafialnych i katedralnych. Długosz wspominał o Biskupicach przy Radłowie, podkreślając że jest to wieś "dobrze prosperująca, licząca 17 łanów, 3 karczmy, najlepszy dwór biskupi w kluczu radłowskim". Kilku chłopów z Biskupic walczyło w Bitwie pod Grunwaldem (Długosz). Najstarsze nazwiska mieszkańców Biskupic to wywodzące się od profesji właściciela: Tracz, Kluza, Mierzwa, Lira, Pęcak, Mączka, Cholewa. Nieco później pojawiły się nazwiska szlacheckie: Radłowski, Marcinkowski, Szumlański. Jeszcze później nazwiska cudzoziemskie: Kosman, Wenc, Sznicl, Zacharka oraz nazwiska żydowskie.

Od XIX wieku do współczesności

Miejscowość doświadczyła licznych klęsk związanych z najazdem szwedzkim, przemarszem wojsk kwarcianych idących na Kraków, wojsk Rakoczego, a także działań wojennych związanych rozbiorami Polski oraz I i II wojny światowej.

W 1882 roku w Biskupicach Radłowskich, staraniem Rady Gminy, powstała Szkoła Podstawowa.

W okresie międzywojennym we wsi działały liczne organizacje społeczne, polityczne i gospodarcze: Koło SL, Koło Młodzieży Wici, Koło Rolnicze, Straż Pożarna, Kasa Stefczyka, Filia Mleczarni oraz sklep spożywczy. Obok murowanej szkoły wybudowana została remiza strażacka.

8 września 1939 roku, podczas Bitwy o Biskupice Radłowskie, wieś została w 80% spalona. Zniszczony został również most na Dunajcu. Dla upamiętnienia żołnierzy poległych w tej bitwie został wybudowany pomnik.

Podczas II wojny światowej we wsi działały tajne organizacje Ruchu Ludowego oraz Batalionów Chłopskich.

W uznaniu zasług wieś została odznaczona w 1983 roku Krzyżem Walecznych.

16 czerwca 1991 wieś obchodziła 600-lecie istnienia.

Ważne postacie

• Jan Dąb-Kocioł
• Stanisław Mierzwa
• Henryk Błażej
• Józef Marcinkowski
• ks. Jan Lizak

Plan zabudowy

Plan zabudowy Biskupic Radłowskich przypomina miasteczko z głównym placem – Rynkiem oraz siecią krzyżujących się ulic. Obecnie w rynku znajdują się: filia Gminnej Biblioteki Publicznej, przychodnia zdrowia, remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, zabytkowa figura Św. Jana, oraz kościół pod wezwaniem NMP Częstochowskiej. Obok kościoła znajduje się zabytkowa kapliczka z 1876 roku. Opodal wsi, na przeciwległym brzegu Dunajca, działa odkrywkowa kopalnia kruszywa.

Nazwy ulic Biskupic Radłowkich: Batalionów Chłopskich, Bohaterów Września, Jasna, Kościelna, Krótka, Nowa, Polna, Sportowa, Stanisława Mierzwy, Szkolna, Wincentego Witosa, Wólka, Zagumnie, Zawodzie.

Ważne obiekty i zabytki

• Słup graniczny z 1450 roku zbudowany przez Zbigniewa Oleśnickiego (jest to najstarszy i najlepiej zachowany tego rodzaju zabytek w Polsce),
• Kaplica przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku
• Trzy cmentarze wojskowe z lat 1914–1916 (pochowani żołnierze austro-węgierscy, rosyjscy i niemieccy),
• Pomnik ku czci żołnierzy 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz 20 PP, 21 Dywizji Armii "Kraków", poległych 7 i 8 września 1939 r. w obronie przeprawy na rzece Dunajec (wzniesiony w 1969 roku).
• Kościół parafialny NMP Częstochowskiej (ziemię pod budowę kościoła przekazały siostry Kuklewicz, 2 października 1983 ks. biskup Jerzy Ablewicz położył kamień węgielny pod budowę; poświęcenie odbyło się 30 czerwca 1991 przez ks. biskupa ordynariusza Józefa Życińskiego),
• Biblioteka publiczna (wyróżniona w 1984 Dyplomem dyr. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Tarnowie),
• Zespół Szkolno-Przedszkolny im. St. Mierzwy
• Remiza strażacka
• Boisko sportowe