Ciężkowice

Ciężkowice – miasto w woj. małopolskim, w powiecie tarnowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ciężkowice. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.

W 1934 roku pozbawione zostały praw miejskich; odzyskały je w 1998 roku.

Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 977 oraz linia kolejowa nr 96 ze stacją Bogoniowice-Ciężkowice.

Położenie

Położone na Pogórzu Ciężkowickim nad rzeką Biała.

Charakter rolniczo-turystyczny.

Według danych z 31 października 2010 miasto ma 4322 mieszkańców.

Historia

Legendy głoszą, że założycielem Ciężkowic był Cieszko, stryj Mieszka I, wędrujący wraz ze swą drużyną przez Małopolskę. Zabłądziwszy kiedyś na polowaniu, woje natknęli się na uroczą krainę. Wielu z nich ziemie te spodobały się tak bardzo, że osiedlili się tam, na cześć wodza nazywając swą osadę Cieszkowicami.

Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1125 roku, kiedy po raz pierwszy umieszczono ją w akcie legata Idziego z Tuskulum, z którego wynika, że wieś ta była własnością benedyktynów tynieckich. Osada założona w 1288 r. Zezwolenie na lokację miasta wydał 29 lutego 1348 Kazimierz III Wielki. Zasadzenia miasta dokonali dwaj mieszczanie ze Starego Sącza – bracia Minard i Mikołaj. W okresie polokacyjnym funkcjonowała przejściowo również nazwa niem. Hardenberg.

Przez Ciężkowice przebiegało wiele szlaków handlowych, prowadzących z Czech i Węgier do Krakowa. Miasto posiadało prawo do organizacji cotygodniowych targów. Handlowano głównie wyrobami tkackimi i rzemieślniczymi, solą oraz produktami rolniczymi, szczególnie szeroko znanym ciężkowickim nabiałem. Sprowadzano węgierskie wina oraz konie. Do dziś co środę na rynku ciężkowickim organizowany jest targ.

W 1358 roku w Ciężkowicach wybudowano kościół pod wezwaniem św. Andrzeja i założono parafię. Już wcześniej jednak istniał tam kościół pod wezwaniem św. Krzyża, założony przez benedyktynów, który potem wyburzono. Dzisiejszy kościół pochodzi z początku XX wieku.

Ciężkowice bardzo podupadły i straciły znaczenie podczas zaborów. Znalazły się w zaborze austriackim, więc językiem urzędowym stał się niemiecki. Językiem niemieckim posługiwano się również w szkołach. Wprowadzono wtedy trzy klasy nauczania.

Do klasy elementarnej uczęszczali uczniowie w wieku 6-12 lat. Uczyli się poznawania liter niemieckich, głoskowania i czytania oraz tłumaczenia poszczególnych wyrazów z języka niemieckiego na polski.

W klasie pierwszej (8-14 lat) obowiązywał mały katechizm w języku niemieckim i polskim, czytanie niemieckie i polskie, pisanie, rachowanie, ortografia, znajomość głównych części mowy, praktyczna nauka języka niemieckiego.

Do klasy drugiej uczęszczały dzieci w wieku 10-16 lat. Uczyły się religii, ewangelii, czytania niemieckiego i polskiego, kaligrafii, ortografii i gramatyki niemieckiej.

Podczas II wojny światowej w okolicach Ciężkowic stacjonowały oddziały Armii Krajowej. W okolicy znajduje się wiele austriackich, pruskich i rosyjskich cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej.

Ciężkowice pozbawione zostały praw miejskich w 1934 roku (odzyskały je po 64 latach).

Na drugim brzegu rzeki Białej, w miejscowości Kąśna Dolna znajduje się otoczony rozległym kompleksem parkowym dworek Ignacego Jana Paderewskiego.

Dworek pochodzi z początku XIX wieku. W roku 1897 został przebudowany przez nowego właściciela – Ignacego Jana Paderewskiego, któremu bardzo spodobała się okolica i który wielokrotnie przyjeżdżał do Kąśnej Dolnej pomiędzy kolejnymi podróżami. Obecnie jest to jedyna zachowana posiadłość kompozytora.

W 1903 roku Paderewski odsprzedał swą posiadłość Helenie i Włodzimierzowi Kodrębskim. Od tego czasu dworek wielokrotnie zmieniał właścicieli. W 1946 roku majątek przejął skarb państwa. Dworek podupadł. Mieściło się w nim biuro pobliskiej przetwórni owoców, szkoła podstawowa, potem ośrodek wypoczynkowy dla pracowników spółki Montin (na tyłach dworku wybudowano w tym celu stołówkę).

W 1979 roku dworek przejęło Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne. Zajęło się odnawianiem budynku oraz parku a także gromadzeniem pamiątek po Paderewskim. 11 września 1998 roku Urząd Rejonowy w Tarnowie przekazał w użytkowanie dla Centrum Paderewskiego dworek wraz z przylegającym parkiem.

W 2003 roku oddano do użytku halę sportową.

• 

  Ratusz

• 

  Zachodnia ściana rynku

• 

  Sanktuarium w Ciężkowicach

• 

  Figura św. Floriana na płycie rynku

• 

  Skała „Czarownica” w rezerwacie

Turystyka

W pobliżu rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto z licznymi ostańcami skalnymi.

Warto zobaczyć

Do najciekawszych obiektów miasta należą:

• muzeum przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków prezentujące olbrzymią kolekcję ptaków, owadów i trofeów myśliwskich;
• neogotycki kościół, dawniej pod wezwaniem św. Andrzeja, w 2003 roku przemianowany na Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego. Znajduje się w nim cudowny obraz Chrystusa Miłosiernego "Ecce Homo", podarowany miastu przez papieża Innocentego XI;
• klasycystyczny ratusz na rynku;
• drewniane domy z charakterystycznymi dla tej części Małopolski podcieniami;
• stojący w centrum rynku posąg św. Floriana – patrona miasta;
• przydrożne kapliczki wpisane do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Tarnowie.
• Cmentarze Wojenne nr 137, 138 ,139 i 140 z mogiłami żołnierzy I wojny światowej

W Dworku Paderewskiego odbywają się koncerty "Muzyczne Spotkania u Paderewskiego". Centrum Paderewskiego jest też organizatorem Festiwalu Muzyki Kameralnej BRAVO MAESTRO – Kąśna Dolna, pod honorowym patronatem Krzysztofa Pendereckiego.

Szlaki turystyczne

Przez Ciężkowice przebiegają szlaki:

• turystyki pieszej:
  • Tuchów – Brzanka – Jodłówka Tuchowska – Rzepiennik Strzyżewski – rezerwat Skamieniałe Miasto – Ciężkowice – Bruśnik – Bukowiec – Gródek nad Dunajcem
  • na terenie miasta, łączący Muzeum Przyrodnicze, Ratusz z rezerwatem Skamieniałe Miasto (dojście do )
  • Szlak Niepodległości im. I. J. Paderewskiego.
• rowerowe
  • "Widokowa pętla" – zielony
  • "Przez rezerwat" – niebieski
  • "Do źródeł Rakutowej" – czerwony
• Szlak architektury drewnianej

Sport

W Ciężkowicach działają dwa kluby sportowe:

• KS Ciężkowianka Ciężkowice – klub piłkarski grający obecnie w tarnowskiej lidze okręgowej
• LUKS Orzeł Ciężkowice – klub siatkarski grający obecnie w małopolskiej IV Lidze Siatkówki mężczyzn.

Struktury wyznaniowe