Przytkowice

Przytkowice – wieś w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Kalwaria Zebrzydowska.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.

Przez miejscowość przechodzi droga wojewódzka 953 łącząca Kalwarię Zebrzydowską ze Skawiną.

Położenie i ukształtowanie terenu

Wieś położona jest na południowy wschód od góry "Draboż" (435 m n.p.m.), na wysokości 280-360 m n.p.m. Od strony sąsiadującego Stanisławia Dolnego góruje nad wsią malownicze, stożkowate wzniesienie, w większości pokryte lasem o nazwie "Ludka" (369 m n.p.m.). Charakterystyczna ulicówkowa zabudowa tutaj skupiła się wzdłuż potoku, spływającego od głównego grzbietu – Draboża oraz w dorzeczu Skawinki. Odległość od Kalwarii Zebrzydowskiej wynosi 7,5 km, a wieś leży na trasie łączącej Kalwarię Zebrzydowską ze Skawiną. Od północy graniczy z Paszkówką, od wschodu z Sosnowicami, Leńczami, od południa z Zebrzydowicami, a od zachodu ze Stanisławiem Dolnym i Bęczynem.

Krajobraz Przytkowic wraz z wieloma przysiółkami, luźno porozrzucanymi po całym obszarze wsi, jest bardzo urozmaicony wieloma dolinami z potokami i strumieniami, jarami, a także wzniesieniami. Centrum wsi stanowi skrzyżowanie wraz z przyległym placem, wokół którego znajduje się kilka zakładów produkujących obuwie, sklepy oraz apteka wraz z domami mieszkańców. Od strony południowej skrzyżowania wznosi się Pyrczek (340 m n.p.m.), którego nagi stożek dominuje nad wejściem do centrum wsi. Z kolei po południowej stronie doliny Skawinki okazale prezentuje się zalesiona Krowia Górka (345 m n.p.m.). Jej północne stoki należą jeszcze do Przytkowic. W połowie wysokości Krowiej Górki, w głębi lasu wypływa źródełko. Wypływający strumień zwany jest Złotym Potokiem. Tuż nad źródełkiem, na starym buku wisi kapliczka z figurą Matki Bożej. Jak wieść niesie z ludowych tradycji, woda z tego źródełka ma właściwości lecznicze i podobno pomogła niejednemu w leczeniu wszelkiego rodzaju ran i chorób oczu.

Przez wieś przebiega linia kolejowa 97 łącząca Kraków i Skawinę z Suchą Beskidzką i Zakopanem oraz droga wojewódzka 953 z Kalwarii Zebrzydowskiej do Skawiny. Przebiegająca sieć dróg powiatowych i gminnych dogodnie łączy ją z Wadowicami i okolicznymi miejscowościami. Dodatkową zaletą pagórkowatego terenu Przytkowic są miejsca widokowe. Z najwyższego wzniesienia, na którym znajdowała się niegdyś siedziba z warownią Radwanitów - Przypkowskich, roztacza się widok na Polankę Hallera, dalej na Skawinę, aż po wieże Krakowa, Bielany i całą Dolinę Nadwiślańską z Czernichowem i kominami Śląska. Na południe przepięknie widać górę Żar i Lanckorońską Górę, za którymi wyłaniają się się Beskidy, Babia Góra i szczyty Tatr.

Według TERYT integralnymi częściami Przytkowic są: Dół, Draboż, Dział, Góra, Grabie, Kąt, Kotliny, Ludka, Owczarnia, Paska, Rola, Pagórek, Wał, Zagrody, Za Lasem.

Historia

• Pierwsze wzmianki o Przytkowicach pochodzą z XIII w., kiedy to miejscowość ta leżała w obrębie "korytarza radwańskiego", założona przez Radwanitów.
• W 1388 r. należała do Ofki z Przybkowic, która ją sprzedała Mikołajowi z Brodów.
• W 1443 r. właścicielami Przybkowic byli Jan i Stanisław Przybkowscy herbu Radwan.
• W XVI w. właścicielem wsi jest Jan Przydkowski, wyznawca arianizmu, który w 1572 r. nadał swoim poddanym wolność osobistą oraz zamienił miejscowy kościół na zbór ariański.
• W XVII w. właścicielką Przytkowic była Anna Katarzyna Zebrzydowska, siostra biskupa krakowskiego Andrzeja Zebrzydowskiego, ciotka Mikołaja Zebrzydowskiego.
• W II połowie XIX w. i w początkach XX wieku Przytkowice należały do Brandysów.

Dziedzictwo kulturowe

• Kościół wzmiankowany w 1345 r., w 1733 r. zbudowano drewniany kościół, który po wybudowaniu nowego, murowanego, w 50. latach XX wieku przeniesiono do Skawinek. Ze starego kościoła zachował się gotycki krucyfiks, późnobarokowy ołtarz i barokowe posągi Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty.
• W roku 1982 reaktywowano Orkiestrę dętą przy OSP.
• Zespół dworski ze spichlerzami.

Ciekawostki

• Z rodziny właścicieli Przytkowic-Przypkowskich, wywodzi się Samuel Przypkowski (ok. 1592-1670) pisarz i działacz Braci Polskich, propagator socynianizmu, zwolennik zasady tolerancji religijnej i rozdziału kościoła od państwa, autor licznych traktatów.
• Z tejże rodziny pochodzą Przypkowscy, którzy założyli w Jędrzejowie słynne muzeum, z największą na świecie kolekcją zegarów słonecznych i bogatymi zbiorami bibliofilskimi.
• Znajduje się tam też jedna z największych dyskotek w Polsce, klub Energy 2000.