Województwo mazowieckie

Województwo mazowieckie – jednostka podziału administracyjnego Polski, największe pod względem powierzchni i ludności województwo. Obejmuje obszar o powierzchni 22 892,48 km². Według danych z 2010 r. miało 5,24 mln mieszkańców. Siedzibą władz województwa jest Warszawa. Województwo zostało utworzone 1 stycznia 1999 r.

Historia

Historycznie województwo mazowieckie istniało w latach 1526-1795 i 1816-1837.

Obecne województwo mazowieckie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• warszawskiego (w całości)
• ostrołęckiego (oprócz gminy Rozogi)
• radomskiego (oprócz gmin Drzewica i Gowarczów)
• ciechanowskiego (oprócz gmin powiatu działdowskiego)
• siedleckiego (oprócz gmin powiatu łukowskiego i gminy Kłoczew)
• płockiego (oprócz gmin powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gminy Kiernozia)
• skierniewickiego (gminy powiatu sochaczewskiego bez gminy Iłów i żyrardowskiego oraz 3 gminy powiatu grodziskiego: gmina Baranów, gmina Jaktorów i gmina Żabia Wola)
• bialskopodlaskiego (tylko gminy powiatu łosickiego)
• łomżyńskiego (tylko 5 zachodnich gmin powiatu ostrowskiego)

Geografia

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia województwa wynosiła 35 558,47 km², co stanowi 11,4% powierzchni Polski. Mazowieckie jest największym co do powierzchni województwem w Polsce.

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w środkowo-wschodniej Polsce i graniczy z następującym województwami:

• podlaskim
• kujawsko-pomorskim
• warmińsko-mazurskim
• świętokrzyskim
• lubelskim
• łódzkim

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo położone jest w większości na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego, tylko jego niewielkie wschodnie fragmenty leżą na terenie Niżu Wschodniobałtycko-Białoruskiego, a południowe na terenie Wyżyn Polskich. Obszar Województwa zawiera się w 11 makroregionach fizycznogeograficznych i 34 mezoregionach.

Położenie historyczne

Mimo że województwo mazowieckie jest często określane jako Mazowsze, nie jest nim w całości. Wschodnia część województwa to region Podlaski (w znacznie mniejszym stopniu niż geograficznie), natomiast południowa część to ziemia sandomierska będąca częścią Małopolski. Różnice historyczno-kulturowe widoczne są w wielu aspektach, m.in. w architekturze wiejskiej, sposobie zwijania snopów siana czy strojach ludowych. Natomiast część historycznego Mazowsza (większość byłego województwa łomżyńskiego z miastami: Łomża, Zambrów, Grajewo, Kolno i Wysokie Mazowieckie) leży poza obecnym terytorium województwa mazowieckiego.

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2010 r. województwo mazowieckie miało 5 242 911 mieszkańców, co stanowiło 13,7% ludności Polski. Mazowieckie jest województwem o największej liczbie ludności w Polsce.

Dane z 31 grudnia 2007 r.:

Podział administracyjny

Województwo mazowieckie składa się z 37 powiatów i 5 miast na prawach powiatu. Powiaty dzielą się na 314 gmin – 35 miejskich, 50 miejsko-wiejskich i 229 wiejskich.

Powiaty:

Miasta na prawach powiatu:

• Ostrołęka
• Płock
• Radom
• Siedlce
• Warszawa

Miasta

W województwie mazowieckim jest 85 miast, w tym 5 miast na prawach powiatu i 30 miast na prawach gminy.

Herb	Miasto	Powiat	Ludność	Pow. (km2)	Gęst. zal. (os./km2)
	Warszawa	na prawach powiatu	1720398	517,90	3322
	Radom	na prawach powiatu	222496	111,80	1990
	Płock	na prawach powiatu	126061	88,06	1432
	Siedlce	na prawach powiatu	77392	31,87	2428
	Pruszków	pruszkowski	56929	19,19	2967
	Ostrołęka	na prawach powiatu	53710	29,00	1852
	Legionowo	legionowski	52400	13,60	3853
	Ciechanów	ciechanowski	44963	32,84	1369
	Otwock	otwocki	44487	47,33	940
	Piaseczno	piaseczyński	42295	16,22	2608
	Żyrardów	żyrardowski	41220	14,35	2872
	Mińsk Mazowiecki	miński	38697	13,12	2949
	Sochaczew	sochaczewski	37585	26,13	1438
	Wołomin	wołomiński	37117	17,24	2153
	Mława	mławski	29652	35,50	835
	Ząbki	wołomiński	28644	11,13	2574
	Nowy Dwór Mazowiecki	nowodworski	27774	28,27	982
	Grodzisk Mazowiecki	grodziski	27767	13,19	2105
	Wyszków	wyszkowski	27126	20,78	1305
	Marki	wołomiński	26753	26,03	1028
	Piastów	pruszkowski	22922	5,76	3980
	Ostrów Mazowiecka	ostrowski	22536	22,09	1020
	Płońsk	płoński	22486	11,60	1938
	Józefów	otwocki	20132	23,92	842
	Kobyłka	wołomiński	19723	19,64	1004
	Pionki	radomski	19120	18,34	1043
	Sulejówek	miński	19120	19,31	990
	Pułtusk	pułtuski	19078	23,00	829
	Gostynin	gostyniński	18888	32,40	583
	Sokołów Podlaski	sokołowski	18481	17,50	1056
	Sierpc	sierpecki	18368	18,60	988
	Kozienice	kozienicki	17886	10,45	1712
	Zielonka	wołomiński	17464	79,48	220
	Konstancin-Jeziorna	piaseczyński	16963	17,74	956
	Przasnysz	przasnyski	16796	25,16	668
	Garwolin	garwoliński	16773	22,08	760
	Łomianki	warszawski zachodni	16637	8,40	1981
	Milanówek	grodziski	16126	13,52	1193
	Grójec	grójecki	15533	8,57	1812
	Węgrów	węgrowski	12641	35,50	356
	Brwinów	pruszkowski	12525	10,06	1245
	Błonie	warszawski zachodni	12344	9,12	1354
	Szydłowiec	szydłowiecki	11873	21,93	541
	Warka	grójecki	11435	26,77	427
	Góra Kalwaria	piaseczyński	11428	13,72	833
	Karczew	otwocki	10271	28,12	365
	Maków Mazowiecki	makowski	9755	10,30	947
	Radzymin	wołomiński	9699	23,32	416
	Ożarów Mazowiecki	warszawski zachodni	8848	5,71	1550
	Żuromin	żuromiński	8810	11,11	793
	Zwoleń	zwoleński	7958	15,91	500
	Tłuszcz	wołomiński	7594	7,91	960
	Nasielsk	nowodworski	7470	12,57	594
	Białobrzegi	białobrzeski	7294	7,51	971
	Łosice	łosicki	7176	23,75	302
	Łochów	węgrowski	6559	13,39	490
	Mszczonów	żyrardowski	6247	8,56	730
	Przysucha	przysuski	6154	7,02	877
	Lipsko	lipski	5702	15,70	363
	Iłża	radomski	5062	15,83	320
	Łaskarzew	garwoliński	4884	15,35	318
	Raciąż	płoński	4642	18,60	250
	Pilawa	garwoliński	4370	6,62	660
	Skaryszew	radomski	4219	27,49	153
	Żelechów	garwoliński	4134	12,14	341
	Serock	legionowski	4094	13,43	305
	Gąbin	płocki	4053	27,95	145
	Tarczyn	piaseczyński	3919	5,24	748
	Nowe Miasto nad Pilicą	grójecki	3862	11,25	343
	Podkowa Leśna	grodziski	3861	10,13	381
	Halinów	miński	3619	2,84	1274
	Zakroczym	nowodworski	3321	19,97	166
	Glinojeck	ciechanowski	3096	7,37	420
	Myszyniec	ostrołęcki	2950	10,74	275
	Kałuszyn	miński	2921	12,30	237
	Drobin	płocki	2898	9,65	300
	Chorzele	przasnyski	2793	17,51	160
	Wyszogród	płocki	2767	12,96	214
	Różan	makowski	2630	6,67	394
	Mogielnica	grójecki	2384	12,98	184
	Kosów Lacki	sokołowski	2086	11,57	180
	Bieżuń	żuromiński	1894	12,07	157
	Brok	ostrowski	1892	28,06	67
	Mordy	siedlecki	1843	4,54	406
	Wyśmierzyce	białobrzeski	873	16,84	52
			3 385 348	2 169,19	1 561

Administracja i polityka

Samorząd województwa

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Mazowieckiego, składający się z 51 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Warszawa. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Mazowieckiego:

• Adam Struzik (od października 2001); (radny PSL)
• Zbigniew Kuźmiuk od 1 stycznia 1999 do października 2001; (radny PSL – zrzekł się mandatu radnego i marszałkowania gdy został posłem PSL)

Wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego:

• Krzysztof Strzałkowski od 2010
• Leszek Ruszczyk, (PO), od 2011

byli Wicemarszałkowie Województwa Mazowieckiego:

• Antoni Pietkiewicz od 2002 do 2003
• Tomasz Siemoniak od 24 listopada 2006 do 26 listopada 2007; (od 26 listopada 2007 sekretarz stanu w MSWiA)
• Jacek Kozłowski od 24 listopada 2006 do 27 listopada 2007; (od 29 listopada 2007 wojewoda mazowiecki)
• Stefan Kotlewski od 27 listopada 2007 do 2010; (radny wojewódzki PO)
• Ludwik Rakowski od 2 stycznia 2008 do 2010; (radny wojewódzki PO)
• Marcin Kierwiński, (PO), od 2010 do 2011; (poseł)

Członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego:

• Janina Orzełowska od 2010; (radna wojewódzka PSL)
• Wiesław Rabuszuk od 2011

byli Członkowie Zarządu Województwa Mazowieckiego:

• Waldemar Roszkiewicz od 24 listopada 2006 do 2010 (rekomendowany przez LPR)
• Piotr Szprendałowicz od 24 listopada 2006 do 2010 (rekomendowany przez PO)
• Leszek Ruszczyk, (PO), od 2010 do 2011

Administracja rządowa

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Mazowiecki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Warszawa, gdzie znajduje się Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie. W celu usprawnienia działania urzędu działa także jego 5 delegatur (placówek zamiejscowych): w Ciechanowie, Ostrołęce, Płocku, Radomiu i Siedlcach.

Delegatury urzędu wojewódzkiego obejmują swoim zasięgiem działania:

• delegatura w Ciechanowie – powiaty: ciechanowski, mławski, pułtuski, płoński, żuromiński;
• delegatura w Ostrołęce – powiaty: ostrołęcki, makowski, ostrowski, przasnyski i miasto na prawach powiatu Ostrołęka;
• delegatura w Płocku – powiaty: płocki, gostyniński, sierpecki i miasto na prawach powiatu Płock;
• delegatura w Siedlcach – powiaty: siedlecki, łosicki, garwoliński, sokołowski, węgrowski i miasto na prawach powiatu Siedlce.

Wojewodowie Mazowieccy:

• Antoni Pietkiewicz od 1 stycznia 1999 do 21 października 2001
  • Stanisław Pietrzak (UW), I wicewojewoda do 2000
  • Andrzej Wieczorek (AWS), I wicewojewoda od 2000
  • Dariusz Krajowski-Kukiel (UW), II wicewojewoda
• Leszek Mizieliński (SLD) od 21 października 2001 do 10 stycznia 2006
  • Maciej Sieczkowski, I wicewojewoda
  • Elżbieta Lanc, II wicewojewoda od października 2001 do 2003
  • Adam Mroczkowski (PL-D), II wicewojewoda od 12 maja 2003 do 11 stycznia 2006
• Tomasz Koziński (PiS) od 10 stycznia 2006 do 17 stycznia 2007
  • Jacek Sasin (PiS), I wicewojewoda
  • Cezary Pomarański, II wicewojewoda (ds. oświaty) od 12 stycznia 2006
• Wojciech Dąbrowski (PiS) od 18 stycznia 2007 do 1 lutego 2007
  • Jacek Sasin (PiS), I wicewojewoda
  • Cezary Pomarański, II wicewojewoda (ds. oświaty)
• Jacek Sasin (PiS) od 15 lutego 2007 do 29 listopada 2007
  • Marek Martynowski (PiS), I wicewojewoda od 19 kwietnia 2007 do 13 listopada 2007
  • Cezary Pomarański, II wicewojewoda (ds. oświaty)
• Jacek Kozłowski (PO) od 29 listopada 2007
  • Dariusz Piątek, I wicewojewoda od 27 grudnia 2007
  • Cezary Pomarański, II wicewojewoda (ds. oświaty) do 4 grudnia 2007

Gospodarka

W 2008 r. produkt krajowy brutto woj. mazowieckiego wynosił 274,1 mld zł, co stanowiło 21,5% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 157,7% średniej krajowej, co plasowało mazowieckie na 1. miejscu względem innych województw.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. mazowieckiego w 1. kwartale 2011 r. wynosiło 4567,43 zł, co lokowało je na 1. miejscu względem wszystkich województw.

W końcu stycznia 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 261,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,4% do aktywnych zawodowo.

Wg Eurostat województwo mazowieckie ma najwyższy spośród wszystkich polskich województw dochód na głowę mieszkańca, który wynosi 89% średniego dochodu w Unii Europejskiej.

W Płocku swoją siedzibę ma PKN Orlen (4. w indeksie), największy polski koncern paliwowy. W Warszawie i w Siedlcach działa Polimex-Mostostal (także w indeksie WIG 20). W Przasnyszu swoją siedzibę ma firma Kross.

Nauka i oświata

Ich największym skupiskiem uczelni wyższych jest Warszawa, ale są również zlokalizowane w innych miastach województwa (Płock, Pułtusk, Radom, Siedlce).

Wyższe uczelnie publiczne: (zobacz też wyższe uczelnie w Warszawie)

• Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku
• Akademia Obrony Narodowej
• Akademia Pedagogiki Specjalnej
• Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
• Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie
• Politechnika Warszawska
• Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego
• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Szkoła Główna Handlowa
• Szkoła Główna Służby Pożarniczej
• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
• Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie
• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
• Uniwersytet Warszawski
• Warszawski Uniwersytet Medyczny
• Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie

Transport

Lokalny transport kolejowy zapewniają Koleje Mazowieckie. W Mazowszu znajduje się lotnisko o największym ruchu w Polsce: Lotnisko Chopina w Warszawie. Warszawa jest jedynym miastem w Polsce, posiadającym metro.

Drogi krajowe na Mazowszu to:

• 7 S7 – Gdańsk – Warszawa – Kraków
• 8 S8 – Suwałki – Warszawa – Wrocław

Planowane:

• 2 A2 – Świecko – Poznań – Warszawa – Kukuryki
• 79 S79 – Port lotniczy Warszawa-Okęcie – A2 w gminie Raszyn

Kultura

Tu tworzyli i żyli przez wiele lat: Juliusz Słowacki, Witold Gombrowicz, Julian Tuwim, Bolesław Prus, Fryderyk Chopin, Isaac Bashevis Singer.

Sport

Najpopularniejszym sportem na Mazowszu jest piłka nożna. Gra tutaj najbardziej utytułowany polski klub piłkarski Legia Warszawa. Poza tym grają jeszcze Polonia Warszawa, Wisła Płock, Dolcan Ząbki. W Polskiej Lidze Koszykówki gra AZS Politechnika Warszawska. W Polskiej Lidze Siatkówki gra AZS Politechnika Warszawska.

Religia

Większość mieszkańców województwa mazowieckiego należy do Kościoła rzymskokatolickiego. Praktykuje jednak mniej niż połowa ludności. W archidiecezji warszawskiej praktykuje 30% ludności, w diecezji płockiej 32% i 34% w diecezji warszawsko-praskiej, co sprawia, że należą one do najbardziej zlaicyzowanych w Polsce. W diecezji radomskiej praktykuje 37% ludności. Najbardziej religijna jest diecezja siedlecka (45%) i diecezja łomżyńska (44%).

Na terenie województwa działają także synagogi (neoortodoksyjna, reformowana i ortodoksyjna), meczet, sikhowska gurdawara, jedyna wolnostojąca kaplica mormonów oraz bardzo dużo kościołów protestanckich. Trwają starania o wybudowanie świątyni buddyjskiej.

Historycznie, bardzo duże znaczenie na tych ziemiach miał judaizm, gdyż Żydzi stanowili do II wojny światowej między 20% a 50% ludności mazowieckich miasteczek. Na północno-wschodnim Mazowszu istotny był kalwinizm. W Płocku z kolei narodził się mariawityzm. Obecnie w na terenie województwa mazowieckiego działają parafie Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, zrzeszonie w diecezji warszawsko-płockiej i lubelsko-podlaskiej, oraz Kościoła Katolickiego Mariawitów z siedzibą w Felicjanowie. Na terenie województwa działają także Świadkowie Jehowy, także tutaj w miejscowości Nadarzyn w powiecie pruszkowskim mają swoją główną siedzibę na terenie Polski.

Język

Większość ludności Mazowsza posługuje się językiem polskim. Przed II wojną światową wśród Żydów w użyciu był język jidisz, obecnie jest on nauczany jedynie na Uniwersytecie Warszawskim oraz używany w Teatrze Żydowskim w Warszawie w niektórych sztukach. Na wsi posługiwano się dialektem mazowieckim, który zanikł w ostatnich dziesięcioleciach.

Ochrona środowiska

Wg danych z roku 2000 powierzchnia obszarów chronionych w województwie mazowieckim ogółem wynosiła 1053439,9 ha, co stanowiło 29,6% powierzchni województwa.

Na terenie województwa mazowieckiego znajdowało się:

• 1 park narodowy – Kampinoski Park Narodowy
• 9 parków krajobrazowych
  • Bolimowski Park Krajobrazowy
  • Brudzeński Park Krajobrazowy
  • Chojnowski Park Krajobrazowy
  • Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy
  • Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy
  • Kozienicki Park Krajobrazowy
  • Mazowiecki Park Krajobrazowy
  • Nadbużański Park Krajobrazowy
  • Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu
• 171 rezerwatów przyrody
• 62 obszary chronionego krajobrazu

Zmiany

Rozważany był projekt wyłączenia z regionu Warszawy jako niezależnego województwa i przeniesienia stolicy Mazowsza do innego miasta np. do Płocka lub Radomia. Zwolennicy tego rozwiązania wskazują, że z powodu wysokiego wskaźnika PKB per capita w Warszawie reszta województwa nie będzie mogła korzystać z funduszy strukturalnych UE, gdy PKB dla całego województwa przekroczy wyznaczony przez Unię Europejską wskaźnik 75% PKB. Przeciwnicy zwracają uwagę na wysokie koszty administracyjne wynikłe z dublowania urzędów i przeprowadzki do innego miasta oraz konieczności zmiany wielu systemów w administracji publicznej. Premier Donald Tusk w swoim expose zapowiedział, że nie przewiduje w czasie swoich rządów poparcia żadnych inicjatyw w zakresie zmiany podziału administracyjnego.

Zobacz także: Warszawa (projekt województwa), województwo staropolskie

Zobacz też

• Mazowsze
• VeloMazovia – sieć szlaków rowerowych na Mazowszu
• Mazowiecka Chorągiew Harcerzy ZHR