Garwolin

Garwolin – miasto i gmina w województwie mazowieckim położone nad rzeką Wilgą, siedziba władz gminy wiejskiej Garwolin i powiatu garwolińskiego.

Położenie

Miasto we wschodniej Polsce, usytuowane w południowo-wschodniej części Równiny Garwolińskiej, położone 60 km od Warszawy. W latach 1975-1998 należało do województwa siedleckiego.

Etymologia

Nazwa Garwolino pojawia się w średniowiecznych notatkach z 1386 i 1404. Pochodzi od nazwy osobowej Garwoł. Wśród mieszkańców popularna jest również legenda łącząca nazwę miasta z gawronami.

Historia

Ślady osadnictwa na terenie dzisiejszych granic Garwolina pochodzą sprzed około 2000 lat czyli z epoki żelaza.

Prawa miejskie miasto uzyskało na początku XV wieku, a dokładniej około 1423. W czasie najazdów szwedzkich straty w ludności przekroczyły 90%. W 1565 liczył 260 domów, 69 ogrodów i 230 rzemieślników, w tym: 24 szewców, 12 krawców, 9 kuśnierzy, 22 kowali, 7 czapników, 3 tesarzów, 3 bednarzy, 6 krawców, 3 barwierzy, 6 cieśli, 3 kołodziejów i 63 piwowarów. Garwolin w owym czasie słynął z warzenia przedniego piwa.

Podczas bitwy o Garwolin, w dniu 16 sierpnia 1920 roku wyróżnił się Stanisław Szaliński (poźniejszy major i szef kontrwywiadu wojskowego w latach 1930-1939). Dowodząc plutonem karabinów maszynowych 3 batalionu 58 pp, zmusił nieprzyjaciela do pozostawienia dwóch dział. W pościgu za oddziałem sowieckim zaatakował koszary w Garwolinie. Dzięki śmiałemu szturmowi doprowadził do kapitulacji załogi i zdobycia taboru brygady oraz 300 jeńców. Następnie skutecznie bronił koszar przed nacierającą kawalerią nieprzyjaciela..

Podczas II wojny światowej Garwolin znalazł się w granicach Generalnego Gubernatorstwa. Od stycznia 1941 funkcję Kreishauptmanna (starosty) powiatu Garwolin objął Karl Freudenthal. Jedną z pierwszych jego decyzji było usunięcie z miasta obywateli narodowości żydowskiej i przesiedlenie ich do gett w Żelechowie, Sobolewie, Łaskarzewie i Parysowie. Do końca 1942 na rozkaz Freudenthala Gestapo oraz żandarmeria zamordowały na terenie miasta i powiatu 890 osób, a do obozów koncentracyjnych lub do pracy przymusowej wywieziono kolejnych 2100. Za popełnione zbrodnie Sąd Delegatury Rządu na Kraj wydał na przełomie lat 1942-1943 wyrok skazujący go na karę śmierci. Zastrzelony 5 lipca 1944 podczas zamachu dokonanego przez połączone dwie grupy dywersyjne AK z Garwolina i Woli Rębkowskiej.

W dniu 27 lipca 1944 do rejonu Garwolina docierają jednostki 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marsz. K. Rokossowskiego, które wieczorem tego samego dnia zajmują miasto. 28 lipca 1944 do miasta docierają jednostki 8 Armii Gwardii 1 Frontu Białoruskiego, które dotychczas nacierały w ślad za 2 A.Panc. Armie te w okolicach miasta przygotowywały się do operacji forsowania Wisły.

W dniu 11 września 1944, oddziały 1 Armii WP zostają zluzowane na przyczółku magnuszewskim przez 8 Armię Gwardii i zostają ześrodkowane w okolicach Garwolina, w celu przygotowania do działania na odcinku warszawskim.

10 marca 1946 na szosie Warszawa - Lublin w rejonie Gończyc w pobliżu Garwolina Oddział AK Mariana Bernaciaka stoczył potyczkę z oddziałem Armii Czerwonej, w której zginęło kilku żołnierzy sowieckich, a pluton polski stracił 1 zabitego i 1 rannego. Podczas II wojny światowej Garwolin uległ zniszczeniu niemal w 70%, po wojnie odbudowany i rozbudowany.

Zabytki

• Neobarokowy kościół wybudowany na przełomie XIX i XX wieku. Znajdują się w nim obrazy: Przemienienia pańskiego z 1894, Św. Stanisława Kostki, Św. Józefa (XIX w.), Św. Jana Chrzciciela (XVIII w.), Świętych Barbary, Rocha i Rozalii (I połowa XIX w.), a także kielichy z 1762, 1760 i z pierwszej połowy XIX w.
• Parterowa organistówka o konstrukcji zrębowej, oszalowana, pięcioosiowa, zbudowana na planie prostokąta o dwutraktowym układzie wnętrz, z początku XIX w.
• Klasycystyczna kaplica cmentarna z 1839.
• Drewniane domy pochodzące z pierwszej połowy XIX wieku, o konstrukcji zrębowej, dwutraktowym układzie wnętrz i dwuspadowych dachach.

Honorowy obywatel miasta

• Marian Jaworski
• biskup Jan Mazur
• ks. prałat Bogdan Jacek Krawczyk
• Jan Piesiewicz
• ks. prałat Stanisław Józef Maksymowicz

Gospodarka

Garwolińska Strefa Aktywności Gospodarczej; Ośrodek przemysłowo-usługowy; przemysł maszynowy, środków transportu, poligraficzny, spożywczy (mleczarski i mięsny), odzieżowy, skórzany, materiałów budowlanych, meblowy i kosmetyczny.

Transport

• 17 Warszawa - Garwolin - Hrebenne
• 76 Łuków - Garwolin - Wilga

W odległości 5 km od miasta przebiega linia kolejowa nr 7 Warszawa - Lublin - Dorohusk; stacja Garwolin znajduje się we wsi Wola Rębkowska. W momencie uruchomienia kolej nadwiślańskiej (1877) Garwolin nie miał stacji kolejowej. W 1894 miasto obsługiwała stacja kolejowa Wilga usytuowana w miejscu dzisiejszej stacji Ruda Talubska. W 1914 Garwolin obsługiwały dwie stacje kolejowe - Mirwan (położona w miejscu obecnej stacji Garwolin) i Garwolin (wcześniej zwana Wilgą a dziś Ruda Talubska). W 1922 ustalono nazwy stacji obowiązujące do dnia dzisiejszego. Do czasów II wojny światowej stacja i miasto Garwolin przez Żydów były nazywana Mirwan.

W Garwolinie działa przedsiębiorstwo PKS Garwolin, które zapewnia połączenia do Warszawy, Otwocka, Łaskarzewa, Ryk, Siedlec, Żelechowa, Łukowa, Maciejowic i innych miejscowości. Istnieją też przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają połączenia do Warszawy, Lublina, Siedlec i Stoczka Łukowskiego.

Demografia

Edukacja

• Publiczne Przedszkole nr 1 „Bajka”, ul J. Korczaka,
• Publiczne Przedszkole nr 2 „Akademia Pana Kleksa”, Al. Legionów,
• Publiczne Przedszkole nr 5 ul. Lubelska
• Publiczne Przedszkole nr 6 „Mały Europejczyk”, ul. Sportowa,
• Publiczne Przedszkole nr 8 „Plastuś”, ul. II Armii Wojska Polskiego,

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im.Marii Konopnickiej, ul. Żwirki i Wigury,
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Pierwszego Pułku Strzelców Konnych, Al. Legionów,
• Publiczne Gimnazjum nr 2, Al. Legionów,
• Zespół Szkół nr 5 im. Janusza Korczaka,
• Publiczne Gimnazjum nr 1, ul. Żwirki i Wigury,
• Publiczne Gimnazjum Powiatowe im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Długa 35 (Zespół Szkół),
• Gimnazjum Przymierza Rodzin, ul. Staszica

• Szkoła Muzyczna I stopnia w Garwolinie, Długa 35

• Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Długa 35 (Zespół Szkół),
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Bohaterów Westerplatte, ul. Tadeusza Kościuszki,
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Tadeusza Kościuszki, ul. II Armii Wojska Polskiego,
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące Przymierza Rodzin, ul. Stanisława Staszica,

• Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi, Wydział zamiejscowy w Garwolinie

• Zespół Szkół Specjalnych nr 1, ul. Sportowa,
• Zespół Szkół Specjalnych nr 2 i Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Al. Legionów,

Kultura i sport

• Kino "Wilga", sala kinowa na 250 miejsc, dźwięk Dolby Digital, fotele lotnicze , projektor cyfrowy FULL-HD, 3D
• Centrum Sportu i Kultury (dom kultury, hala sportowa, stadion),
• Chór Miasta Garwolin
• Teatr Rękawiczka - amatorski teatr młodzieżowy działający przy CSiK,
• GTS Peiying Wilga Garwolin – siatkówka mężczyzn,
• GKS Wilga Garwolin – piłka nożna mężczyzn,
• 4CV Garwolin – siatkówka mężczyzn,
• No Name – Międzyszkolny gimnastyczno-taneczny uczniowski klub sportowy (działający przy ZS nr 5).

Wspólnoty religijne

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej
  • Parafia Przemienienia Pańskiego
  • Parafia bł. Jana Pawła II
• Kościół Katolicki Mariawitów
  • diaspora pozostająca pod opieką parafii w Goździe. Wierni z Garwolina odprawiają adorację ubłagania 16. dnia każdego miesiąca.
• Świadkowie Jehowy
  • zbór Garwolin

Miasta partnerskie

• Gorki, Białoruś (2002)
• Fürstenau, Niemcy (2004)

Urodzeni w Garwolinie

• Henryk Książek — podoficer ludowego Wojska Polskiego i partyzantki antykomunistycznej.
• Jerzy Kalina — artysta rzeźbiarz.
• Witold Stanisław Kozak — historyk sztuki, absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, artysta malarz, poeta, filozof.

Znani literaci o Garwolinie

• Miron Białoszewski – cykl Garwolin i z powrotem
• Joanna Chmielewska – Lądowanie w Garwolinie

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Garwolinie