Parysów (powiat garwoliński)

Parysów – wieś w Polsce (1538-1869 miasto) siedziba gminy gminy Parysów położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego. Według danych z 31 grudnia 2006 roku wieś zamieszkiwało 1100 mieszkańców.

Historia

Pierwotnie wieś nazywała się Siećcza, nazwa ta pojawia się w zapisach z XV i XVI wieku jako Scheschcza (1444), Syeczcza (1448), Syecza (1494), Szieczicza (1523). Pierwotna nazwa najprawdopodobniej brzmiała Siedźcza, i uległa przekształceniu w Siećcza. Przy słuszności jakiej hipotezy, nazwa pochodziłaby od nazwy osobowej Siadek. Dzięki staraniom Floriana Parysa, kasztelana zakroczymskiego, miejscowość w 1538 otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim. Od osoby założyciela pochodzi obecna nazwa. W 1869 roku miejscowość straciła prawa miejskie.

W XIX wieku miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Pszonka.

Kalendarium

• 1444 – pierwsza pisemna wzmianka o osadzie pod nazwą Scheschcza.
• 4 października 1445 – biskup Andrzej Bniński dokonuje aktu konsekracji świątyni.
• 1448 – wzmianka o osadzie tym razem jako Syeczcza.
• 1494 – następna wzmianka, tym razem jako Syecza.
• 1523 – następnie jako Szieczicza.
• 27 lutego 1538 – na obszarze wsi Syecza, zostaje lokowane na prawie magdeburskim miasto Parysów.
• 1541-1599 – budowa nowego kościoła.
• 1605 – pożar kościoła w Parysowie
• 1609 – budowa nowego kościoła.
• 1721 – ostatni Parys z Parysowa (Adam) sprzedaje miasteczko.
• 1 poł. XVIII – pożar kościoła.
• 1750 – budowa czwartego w dziejach osady kościoła.
• 1868 – budowa kaplicy na cmentarzu grzebalnym.
• 1869 – na mocy ukazu cara Aleksandra II Parysów utracił prawa miejskie.
• koń. XIX – budowa synagogi w Parysowie.
• 1914 – rozebranie drewnianego kościoła i rozpoczęcie budowy murowanego.
• 17 IX 1939 – wkroczenie wojsk niemieckich do Parysowa.
• X 1939 - okupacyjne władze powołują Judenrat.
• XI 1941 - 27 IX 1942 – na terenie Parysowa znajdowało się getto. Stłoczono w nim około 3,500 osób.
• 16 listopada 1942 - grupy wypadowe Gwardii Ludowej z Mińska Mazowieckiego i Parysowa spaliły posterunek policji, urząd gminny i agencję pocztową.
• 1944 – wycofujące się wojska niemieckie podpalają Parysów.
• 28 lipca 1944 – do Parysowa wkraczają wojska II Armii Pancernej frontu białoruskiego.
• 1981-1984 – przebudowanie budynku opuszczonej synagogi na Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminną Bibliotekę Publiczną.

Zabytki

• kościół parafialny z początku XX wieku
• cmentarz parafialny z przełomu XVIII/XIX wieku
• kaplica cmentarna z 1868 roku
• wiatrak koźlak z końca XIX wieku
• młyn przy ul Książęcej 3
• młyn przy ul. Franciszkańskiej
• grób gen. Michała Pełczyńskiego zm. 1833
• grób Leopolda Eysmonta zm. 1852
• grób rodziny Frelków z XIX w

Miejsca pamięci

• tablica pamiątkowa ku czci poległych 11.XI.1918 r.
• pomnik poświęcony żołnierzom Armii Krajowej Placówki Parysów Obwodu Gołąb

Edukacja

• Publiczne Gimnazjum w Parysowie
• Szkoła Podstawowa w Parysowie im. Armii Krajowej
• Publiczne Przedszkole w Parysowie

Kultura i sport

• Gminny Ośrodek Kultury
• Gminna Biblioteka Publiczna w Parysowie
• Klub Sportowy ULKS Orzeł Parysów

Parysów w filmie

• Kochaj i rób co chcesz
• Wyrok na Franciszka Kłosa

Zobacz też

• Parafia Wniebowzięcia NMP
• Cmentarz w Parysowie
• Synagoga w Parysowie
• Cmentarz żydowski w Parysowie
• Przystanek kolejowy Parysów
• Herb Parysowa