Grodzisk Mazowiecki

Grodzisk Mazowiecki (do 1928 Grodzisk) – miasto na Równinie Łowicko-Błońskiej, w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Mazowiecki.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. warszawskiego. Miasto posiada połączenia drogowe z Warszawą, Żyrardowem, Błoniem i Mszczonowem. Przez miasto przebiega linia warszawsko-wiedeńska, Centralna Magistrala Kolejowa i Warszawska Kolej Dojazdowa. W zachodniej części miasta przepływa rzeka Mrowna.

Według danych z 1 stycznia 2009 miasto liczyło 27 767 mieszkańców.

Demografia

Historia

• XI-XIII w. - w pobliżu istniał wczesnośredniowieczny gród w Chlebni (pierwotnie Chlewnia),
• XII w. - powstała wieś Grodzisk,
• XIV w. - miejscowość należała do rodziny Grodziskich,
• 1355 - Tomasz Grodziski ufundował kościół we wsi,
• 1522 - król Zygmunt I Stary nadał Grodziskowi prawa miejskie,
• 1540 - pożar zniszczył miasto,
• II połowa XVI w. - urodził się tu Grzegorz Knapski, autor słownika polsko-łacińskiego,
• 1623 - właścicielami miasta stała się rodzina Mokronoskich,
• 1655 - zniszczenie i wyludnienie miasta w czasie najazdu szwedzkiego,
• 1708 - ponowne zniszczenie miasta, epidemia cholery,
• 1795 - pod zaborem pruskim,
• 1807 - w Księstwie Warszawskim,
• 1815 - w Królestwie Polskim,
• 1845 - uzyskanie połączenia kolejowego ze stolicą (Kolej Warszawsko-Wiedeńska),
• 1865 - miasto przeszło w ręce hr. Henryka Skarbka,
• 1870 - utrata praw miejskich,
• 1881 - parcelacja Jordanowic, uruchomienie pierwszej fabryki,
• 1884 - powstał Zakład Wodoleczniczy (dr Michał Bojasiński), z którego korzystali m.in. Adolf Dygasiński i Miłosz Kotarbiński, Władysław Reymont,
• 1915 - ponowne nadanie praw miejskich,
• 1918 - w granicach Polski,
• 1927 - otwarcie Elektrycznej Kolei Dojazdowej, łączącej miasto z Warszawą (obecnie WKD),
• 1928 - miejscowość otrzymała obecną nazwę,
• 1939-1945 - okupacja niemiecka, eksterminacja Żydów.

Gospodarka

Największym zakładem, pod względem zatrudnienia i obrotów, jest Danfoss. Ustępuje mu Gedeon Richter wcześniej zwany Polfą, założona na początku XX w., specjalizująca się w produkcji salicylanów, leków przeciwzawałowych i materiałów chirurgicznych. Przemysł spożywczy reprezentują firmy Frito-Lay z grupy PepsiCo, piekarnia Hiestand, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Dogodne położenie miasta wykorzystuje firma logistyczna Raben Logistic. Inne większe firmy działające w Grodzisku to: Firmenich, Fabryka Tarcz Ściernych "Słoń", Trouw Nutrition i Amerplast (obecnie "Suominen").

Oprócz dużych zakładów siłę gospodarki Grodziska stanowią liczni drobni przedsiębiorcy działający na terenie miasta i gminy. Plan zagospodarowania przestrzennego zakazuje budowy obiektów handlowych o powierzchni przekraczającej 5000 m kw., dlatego w Grodzisku nie ma żadnego dużego centrum handlowego. Działa natomiast pięć placówek należących do sieci Carrefour Express, Lidl, MarcPol i Biedronka (dwa sklepy) oraz market dekoracyjny Jysk.

Komunikacja

Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie:

• 719 kierunek Warszawa - Pruszków - Żyrardów
• 579 kierunek Kazuń Polski 7 - Leszno - Błonie - Grodzisk Mazowiecki - Radziejowice

W planach jest budowa obwodnicy północ-południe i zachód-wschód, a także wjazdu na autostradę A2 w miejscowości Tłuste (na północ od granic miasta).

Komunikacja autobusowa jest domeną firmy PKS Grodzisk Mazowiecki. Obsługuje ona dziesięć miejskich linii oraz połączenia międzymiastowe (także z Warszawą). Z Grodziska kursuje też autobus do Centrum Janki.

Na stacji PKP zatrzymują się pociągi Kolei Mazowieckich jeżdżące trasą Warszawa-Skierniewice. Władze miasta obiecywały też wydłużenie linii S2 Szybkiej Kolei Miejskiej aż do Grodziska.

W obrębie miasta znajduje się siedziba Warszawskiej Kolei Dojazdowej oraz jej cztery przystanki:

• Grodzisk Mazowiecki Radońska,
• Grodzisk Mazowiecki Jordanowice (dawniej Muzeum),
• Grodzisk Mazowiecki Piaskowa,
• Grodzisk Mazowiecki Okrężna.

Edukacja

Grodziskie szkoły średnie i zasadnicze połączone są w zespoły:

• Zespół Szkół Technicznych i Licealnych Nr 2 (Technikum Samochodowe, Liceum Techniczne i Zasadnicze Szkoły Zawodowe),
• Zespół Szkół Nr 1 (Licea Ogólnokształcące i Technikum Spożywczo-Gastronomiczne),
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Zespole Szkół im. H. Szczerkowskiego.

W mieście działa pięć przedszkoli publicznych oraz pięć prywatnych, a także dziewięć prywatnych szkół języków obcych. Znajduje się tu także sala wykładowa Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej i punkty konsultacyjne dwóch innych uczelni (Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki oraz Collegium Varsoviensis).

Dzieci uczęszczające do Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Tadeusza Bairda mają możliwość nauki gry m.in. na fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli i saksofonie. Natomiast Publiczne Ognisko Plastyczne im. Jana Skotnickiego udostępnia swoim słuchaczom pracownie: rysunku, malarstwa, interdyscyplinarną (grafika, ceramika, rzeźba w glinie, kolaż), wiedzy o sztuce oraz pracownię fotograficzną.

Osoby związane z Grodziskiem Mazowieckim

Kościoły

Na terenie miasta działają następujące kościoły:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki.

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan,
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego.

Infrastruktura

Na przełomie XIX i XX w. miasto było znanym ośrodkiem letniskowym. Pozostałością po tym są piękne wille i budynek zakładu hydropatycznego. Obecnie Grodzisk stracił charakter miejscowości typowo wypoczynkowo-letniskowej. Na potrzeby mieszkańców powstały ostatnio obiekty sportowej infrastruktury miasta: nowoczesna Grodziska Hala Sportowa (1997) i kryta Pływalnia Miejska "Wodnik 2000" (2000). W kompleksie ośrodka sportu i rekreacji znajduje się także stadion piłkarski (pojemność - 750 osób, w tym 520 miejsc siedzących) oraz korty tenisowe.

W 2002 r. oddano do użytku nowoczesny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II (poza nim w mieście działa sześć przychodni opieki podstawowej i 10 placówek specjalistycznych). 28 czerwca 2008 został oddany nowoczesny budynek "Centrum Kultury" (m.in. z dużą salą kinową, klubem muzycznym i kręgielnią). Mieści się w nim również siedziba lokalnego radia Bogoria.

Swe oddziały i placówki w Grodzisku posiadają banki: Bank Spółdzielczy w Grodzisku Mazowieckim, Bank Spółdzielczy w Skierniewicach, Bank Spółdzielczy w Białej Rawskiej, ING Bank Śląski, Bank BPH, Lukas Bank, Pekao, PKO BP, Polbank, Bank Millennium, Nordea Bank Polska, Kredyt Bank. W mieście znajdują się także trzy placówki Poczty Polskiej i jedna placówka SKOK "Mazowsze".

Atrakcje turystyczne

Zabytki

Wpisane do rejestru zabytków nieruchomych KOBiDZ:

• kościół par. pw. św. Anny, pl. Zygmunta Starego, XVII-XIX, nr rej.: 1028/451/62 z 23.03.1962,
• kaplica pw. Świętego Krzyża (przedpogrzebowa), ul.Sienkiewicza koło kościoła św.Anny , XVIII, nr rej.: 1029/453/62 z 23.03.1962,
• cmentarz żydowski, nr rej.: 1607 z 27.02.1996 oraz brama, nr rej.: j.w.,
• dawny dworzec kolejowy, 1846, nr rej.: 1031/1088 z 7.01.1975 oraz 1155 z 22.05.1975,
• dom z ogrodem, k. XIX, nr rej.: 1612 z 9.09.1996,
• zespół willi, 1884, 1896, nr rej.: 1199 z 25.10.1982: willa "Kaprys", budynek gospodarczy, stajnia i park,
• pałacyk, XIX, nr rej.: 1030/454/62 z 23.03.1962,
• dwór "Dom Skarbka", XVIII, nr rej.: 51/5/55 z 21.09.1955 (Jordanowice),
• willa Haberlego, 1897, 1910-12, nr rej.: A-795 z 21.04.2008.
• Drewniany Kościół z XVII w. pw. Przemienienia Pańskiego w Żukowie

Pomniki

• pomnik Józefa Chełmońskiego,
• pomnik Wolności,
• obelisk upamiętniający Leopolda Okulickiego,
• tablice z myślami Jana Pawła II.

Inne

• Willa "Foksal" z 1845 r., uważana za pierwszy dworzec; sylwetką nawiązuje do dawnej lokomotywy,
• wille z przełomu XIX i XX w.: "Milusin", "Kaprys", "Kniaziew", "Radogoszcz" oraz znajdująca się na terenie fabryki tarcz ściernych, piękna lecz zapomniana i zaniedbana Willa Haberlego,
• park im. hr. Skarbków,
• aleja grabowa - pomnik przyrody,
• Muzeum Regionalne PTTK,
• stanowisko archeologiczne Szwedzkie Góry w Chlebni nad rzeką Mrowną.

Kultura

• Centrum Kultury Gminy Grodzisk Mazowiecki,
• Radio Bogoria 94,5 FM,
• lokalne gazety: Grodziskie Pismo Społeczno-Kulturalne "Bogoria", Gazeta Grodziska,
• Portale informacyjne: www.grodzio.pl , www.obiektyw.info, www.infogrodzisk.pl.

Sport i rekreacja

Kluby sportowe

• czwartoligowy piłkarski Grodziski Klub Sportowy "Pogoń", założony w 1922 r.,
• klub tenisa stołowego Bogoria Grodzisk Mazowiecki (przed 2006 r. - Tur Jaktorów), drużynowy Mistrz Polski Mężczyzn 2008, 2009 i 2010, zdobywca Pucharu Polski 2008, 2009, wiele tytułów indywidualnych mistrzów Polski mężczyzn i chłopców.

Drugi klub w tym mieście to LKS Chlebnia

Tereny rekreacyjne

• Stawy Walczewskiego
• Stawy Goliana
• Park im. hr. Skarbków,
• Park "Kruszynka"
• Jezioro Kniaziówka

Miasta partnerskie

• Weiz
• Šiauliai
• Radviliškis

Zobacz też

• Powiat grodziski (województwo mazowieckie)
• Powiat grodziskomazowiecki
• Gmina Grodzisk Mazowiecki