Oleksów

Oleksów – wieś sołecka w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Gniewoszów.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Historia

Jest jedną z najstarszych miejscowości w Polsce. Pochodzenie nazwy tej miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy osobowej "Oleksy".

Początki Oleksowa nie są znane. Pierwsza pisana wzmianka o tej miejscowości pochodzi ze spisów parafialnych z lat 1325-1327. Wspomina się wtedy drewniany kościół i proboszcza Lamberta. Bolesław Kumor, początki parafii umieszcza w XIII wieku. Niestety brak jest bliższej daty jej powstania. Data powstania parafii w 1254, podana przez księdza Wiśniewskiego w 1913 r., nie została przez ks. Kumora potwierdzona. Początkowo parafia Oleksów związana była z archidiakonatem lubelskim. Parafia Oleksów otrzymywała dziesięciny z Bronowic (parafia Jaroszyn) i z pobliskiej Policzny. W kronikach Jana Długosza z XV wieku Oleksów zwany był też Bierdziedze. Na przełomie XIV i XV wieku wieś należała do rodziny Gnatowskich a potem przeszła na własność Gniewoszów . Historia gminy nierozerwalnie związana jest z tym rodem. Przodkami rodu Gniewoszów z Oleksowa był ród Gniewoszów herbu Rawicz z Dalowic w powiecie proszowskim w pobliżu Krakowa.

Cmentarz w Oleksowie został założony w 1831 roku, kiedy to pochowano 302 żołnierzy Królestwa Polskiego, którzy 9 sierpnia 1831, pod dowództwem ppłk. Teodora Kalinkowskiego stoczyli walkę z armią rosyjską. Była to jedna z najkrwawszych bitew stoczonych przez wojska polskie w okresie Powstania Listopadowego, nazwana później bitwą pod Gniewoszowem. Zginęło 302 żołnierzy a ponad 500 dostało się do niewoli, w tym dowódca ppłk. Teodor Kalinkowski. Na cmentarzu są dwie kwatery: jedna poświęcona żołnierzom Powstania Listopadowego, a druga żołnierzom Powstania Styczniowego.

Bibliografia

• Lechowicz Z1977b, "Grodzisko w Oleksowie-Sławczynie, gm.Gniewoszów" – PKZ O-Łódż
• Opis powiatu radomskiego przez ks.Franciszka Siarczyńskiego – W-wa 1847r
• Ks. Kumor B., "Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795", tom IV