Ryczywół (województwo mazowieckie)

Ryczywół – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Kozienice.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie radomskim, a przed 1975 r. w województwie kieleckim.

Wg danych z 2005 wieś zamieszkiwało 1300 osób.

Nazwa

Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od słów "ryczy" i "wół" i związana jest bydłem przeganianym tędy z Rusi Halickiej na Śląsk. Inna wersja to pochodzenie od greckiego "riks wele", czyli królewski kamień, przy którym miała się gromadzić okoliczna ludność na wiece.

Położenie

Miejscowość położona w Puszczy Stromeckiej u ujścia rzeki Radomki do Wisły na dawnych szlaku handlowym z Rusi Halickiej na Śląsk, obecnie przy drodze Warszawa-Kozienice-Sandomierz.

Historycznie Ryczywół położony jest na północnych krańcach Małopolski a dokładniej w ziemi sandomierskiej w pobliżu granicy z Mazowszem.

Historia

• XIII w. początki Ryczywołu, wymieniana przez Długosza parafia Św. Katarzyny
• 1369 miasto jako królewszczyzna, starostą jest mieszczanin Jan Pylik, wymieniany jest dwór królewski w Ryczywole
• 1393 dzierżawę obejmuje rycerz Andrzej Ciołek z Ostrołęki nad Pilicą (Królowa Jadwiga zapisuje mu i jego spadkobiercom dwór z miastem, przyległe wsie i dochody z komory celnej za 500 grzywien praskich), istnieje tu gród obronny
• 1407 siedziba starostwa niegrodowego
• 1409 Ryczywół otrzymuje prawa miejskie magdeburskie i własny samorząd oraz inne przywileje z rąk króla Władysława Jagiełły
• 1413 zalecenie króla Władysława Jagiełły o ujednoliceniu myta za przeprawę mostową dla mieszczan, w mieście istnieje komora celna i most na Radomce (najprawdopodobniej od końca XIII wieku)
• XV-XVI w. – kolejno właścicielami miasta zostają Piotr Dunin, Jan Dunin z Prawkowic, w mieście powstaje port i zakłady szkutnicze
• 1494 miasto własnością zięcia Piotra Dunina, Pakosza Zwolskiego
• 1513 kolejni właściciele to Hieronim i Abraham Leżeńscy z Leżenic, potem Drzewieccy
• 1655 zniszczenie miasta przez Szwedów, także przez ponowne wylewy Wisły i Radomki
• 1664 w mieście nadal istnieje dwór starościński
• wrzesień 1673 król Michał Korybut Wiśniowiecki wydaje tu uniwersał ochronny od ciężarów wojskowych dla miejscowego mieszczaństwa
• 1681 król Jan III Sobieski potwierdza ów uniwersał, uprzednio w 1677 potwierdzając prawa Żydów (liczne przywileje handlowe i gospodarcze)
• 1761 król August II Mocny wydaje przywilej na powstanie gminy żydowskiej w Ryczywole
• 1798 wzmiankowany dwór starościński, wzmiankowany jeszcze na planie z 1830, miasto podupada na skutek złego gospodarowania starostów i wylewów rzek
• XVIII w. zbiera się tutaj Sejm Żydów Polskich (Waad Arba Aracot)
• 1813 relokacja miasta i budowa w nowym miejscu wg planów Tomasza Wiarenka (2,5 km od poprzedniego miejsca)
• po 1831 siedziba carskiego majoratu i przekazane za zasługi płk. Selwanowi
• 1869 odebranie praw miejskich w odwet za liczny udział mieszkańców w powstaniu 1863
• 15 września 1939 31 Pułk Piechoty Strzelców Kaniowskich ppłk. Wincentego Wnuka z Armii "Łódź" krwawo przebija się z okrążenia do Wisły
• 1944 całkowite zniszczenie Ryczywołu w czasie walk na przyczółku warecko-magnuszewskim
• 1968-1979 budowa elektrowni w pobliskich Kozienicach i rozwój wsi.

Związani z Ryczywołem

• Maciej z Ryczywołu, 1517 opat sieciechowski, budowniczy klasztoru w Sieciechowie
• Adam Drzewicki (zm. 1534) starosta m.in. ryczywolski
• Anzelm Gostomski (1508-1588) starosta m.in. ryczywolski
• Samuel Szmelke Horowitz (1726-1778), wychowawca i nauczyciel cadyków Lewi Izaak z Berdyczowa i Isroela ben Szabbetaj Habsteina 'Magida' z Kozienic

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Ryczywole
• Ryczywół