Legionowo

Legionowo – miasto powiatowe w województwie mazowieckim, położone w Kotlinie Warszawskiej, w odległości ok. 22 km na północ od centrum stolicy. Miasto należy do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975–1998 należało administracyjnie do województwa stołecznego warszawskiego.

Położenie geograficzne

Legionowo leży na szlakach komunikacyjnych łączących Warszawę z Gdańskiem (Linia kolejowa nr 9) i Pojezierzem Mazurskim (droga krajowa nr 61). 7 km dzieli miasto od Zalewu Zegrzyńskiego – m.in. miejsca wypoczynku mieszkańców Warszawy i okolic.

Demografia

Legionowo jest siódmym pod względem liczby mieszkańców miastem województwa mazowieckiego (po Warszawie, Radomiu, Płocku, Siedlcach, Pruszkowie i Ostrołęce).

Historia

Historia Legionowa rozpoczyna się w XIX wieku. W 1877 roku na terenie ówczesnych dóbr hrabiego Potockiego powstała stacja Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. W tym miejscu trasa kolei przecinała się z jedną z pierwszych dróg bitych na ziemiach Polski – Traktem Kowieńskim. W ciągu kolejnych kilku lat, przy stacji kolejowej, hrabia August Potocki założył letnisko zwane od jego imienia Gucinem (hrabiego potoczne nazywano Guciem). Dawne letnisko to teraz sam środek Legionowa pomiędzy ulicą Piłsudskiego a Warszawską. Z tego też okresu pochodzą inne nazwy związane z Legionowem: Bukowiec (wówczas gajówka), Kozłówka i Ludwisin (dwa folwarki). Teraz są to dzielnice miasta.

W 1892 roku także przy stacji, ale po drugiej stronie torów, powstał carski garnizon wojskowy. To on wyznaczał dalsze dzieje Legionowa. W 1898 roku w Jabłonnie powstał Oddział Balonowy Warszawskiego Rejonu Fortecznego. Zapoczątkowana przez Rosjan tradycja baloniarstwa przetrwała w Legionowie prawie do końca XX wieku. Legionowscy oficerowie na balonach "Kościuszko" i "Polonia II" czterokrotnie triumfowali w międzynarodowych zawodach o Puchar Gordona Bennetta.

Jabłonna i Legionowo stały się jednymi z ważniejszych obszarów stacjonowania rosyjskich żołnierzy po 1 sierpnia 1914 roku (od rozpoczęcia I wojny światowej). Carski garnizon został zlikwidowany w 1915 roku, kiedy do osady wkroczyli Niemcy. 14 listopada 1918 roku po raz pierwszy od 27 lat w koszarach zamieszkała polska załoga. Zawiązywały się tutaj Legiony Piłsudskiego. 3 maja 1919 roku oficjalnie nadano osadzie nazwę Legionowo.

W okresie międzywojennym miejscowość zaczęła rozkwitać. W lawinowym tempie rosła liczba mieszkańców, rozrastała się także sama osada. W połowie lat 20. XX w. hrabia Maurycy Stanisław Potocki rozparcelował znaczną część swojego majątku. W 1921 roku w Legionowie przebywał przyszły prezydent Francji Charles de Gaulle. W tym samym roku powstała pierwsza szkoła podstawowa na Piaskach (dziś w tym miejscu stoi przedszkole) oraz kaplica garnizonowa. Pod koniec lat 20. XX w. rozpoczęło funkcjonowanie wojskowo-naukowe Centrum Aerologiczne z Wojskowym Wydziałem Aerologicznym Państwowego Instytutu Meteorologicznego. PIM istnieje w Legionowie do dzisiaj. Od lat 20. do wybuchu wojny stacjonował w Legionowie 1. Dywizjon Pociągów Pancernych (jedna z dwóch jednostek tego typu w Polsce).

W latach 1930-1952 roku siedziba wiejskiej gminy Legionowo. W 1932 otwarto tu jedno z pierwszych w Polsce kin dźwiękowych. Teren dzisiejszego osiedla Piaski był wówczas poligonem z torami kolejowymi i ćwiczebnym mostem. W latach 30. XX w. na terenie Bukowca, który prawnie jeszcze nie należał do Legionowa, powstało osiedle zamieszkane głównie przez wojskowych oficerów i ich rodziny. Z okresu międzywojennego pochodzi wiele charakterystycznych dla Legionowa domów piętrowych z dużą ilością okien i dużym strychem. W dworku przy ul. Norwida 10 mieści się Miejski Ośrodek Kultury, w drewnianym domku przy ul. Warszawskiej 72 zorganizowana została galeria. Natomiast Willa Bratki przy ul. Mickiewicza 23 znalazły swoje miejsce Zbiory Historyczne Miasta Legionowa. Budynek służy także Towarzystwu Przyjaciół Legionowa.

Wybuch II wojny światowej zakończył dynamiczny rozwój miasta. W Legionowie powstawały komórki Polskiego Związku Powstańczego. W domu przy ulicy Królowej Jadwigi 13 mieściła się radiostacja, punkt łącznikowy i komórka wywiadu (dom przy Cafe Marysieńka). W 1940 roku między ulicami Sobieskiego a Listopadową, na terenie zwanym Cegielnią Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej. 1 sierpnia 1944 roku, w Legionowie, jako jednym mieście poza Warszawą, wybuchło powstanie warszawskie. Sztab powstańczy mieścił się w budynku przy ul. Jagiellońskiej 30. W walce z okupantem brało udział bezpośrednio ponad 4 tys. mieszkańców Legionowa. Tyle samo zginęło w latach wojny. Po zaprzestaniu walk w Legionowie uczestnicy zajmowali się "szmuglem" żywności i uzbrojenia dla walczącej jeszcze Warszawy oraz opieką nad rannymi w walkach.

W 1947 roku Legionowo liczyło 9860 mieszkańców. W 1950 roku Zakłady Balonowe ponownie podjęły produkcję pod nazwą „Aviotex”. Po wojnie w Legionowie stacjonowały oddziały 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, której dowództwo do dziś znajduje się w mieście. 17 marca 1947 roku nastąpiło rozwiązanie kawalerii polskiej połączone z ostatnią w mieście defiladą ułanów.

Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 3 maja 1952 roku Legionowo otrzymało prawa miejskie. Siedem lat później założono Spółdzielnię Mieszkaniową, co zapoczątkowało rozwój budownictwa i wzrost liczby mieszkańców. W ten sposób powstawało nowe Legionowo. Z przedwojennego miasta-letniska zmieniało się w miasto-sypialnię. Powstały tutaj osiedla bloków z "wielkiej płyty": Jagiellońska, Sobieskiego i Piaski. W 1987 roku liczba ludności przekroczyła 50 tys., co sprawiło, że Legionowo zostało wpisane do miast prezydenckich.

Przez wiele lat miasto było tzw. "sypialnią Warszawy". Mieszkańcy uczyli się, pracowali i bawili w Warszawie, a tylko sypiali w Legionowie. W związku z licznymi inwestycjami w infrastrukturę kulturalno-rozrywkowo-sportową (m.in. przebudowa Stadionu Miejskiego, budowa Ratusza Miejskiego z salą widowiskową, budowa nowoczesnych boisk ze sztuczną nawierzchnią do piłki piłki nożnej i koszykówki, budowa skateparku, budowa ścieżek rowerowych, przebudowa Miejskiego Ośrodka Kultury, budowa hali widowiskowo-sportowej Arena Legionowo, budowa centrum handlowego Galeria Legionowo, planowana budowa Aquaparku), znacznym dofinansowaniem lokalnej oświaty (m.in. modernizacja szkół i dofinansowania do pensji dla nauczycieli) oraz organizacjom przez Urząd Miasta, Miejski Ośrodek Kultury i MOSiR wielu imprez kulturalno-sportowych mieszkańcy zaczynają kształcić się, pracować oraz spędzać wolny czas w Legionowie.

Zabytki

• drewniany budynek koszar, ul. Zegrzyńska. Wybudowany w stylu wielkoruskim. Wpisany do rejestru zabytków w 1999 roku;
• willa "Bratki" przy ul. Mickiewicza 23 , obecna siedziba Muzeum Historycznego Legionowa. Budynek był również porodówką w latach '80.
• zespół willowo-parkowy “Kozłówka” przy ul. Smereka, składający się z willi murowano-drewnianej wzniesionej ok. 1885 roku i otaczającego ją parku krajobrazowego,

• 

  Willa murowano drewniana na ul. Warszawskiej 72

• 

  Drewniany dom na ul. Reymonta 24

• 

  Willa Łużeczanka na ul. Mickiewicza 3

• 

  Willa "Orawka" na ul. Jagiellońskiej 20

• 

  Dawne kasyno na ul. Zegrzyńskiej 40

• 

  Muzeum historyczne w zabytkowej willi Bratki na ul. Mickiewicza 23

Pomniki

Pomnik Polski Walczącej

Wcześniej w miejscu, gdzie teraz znajduje się Pomnik Polski Walczącej, stał krzyż brzozowy z tablicą, na której zostały umieszczone nazwiska poległych w walce mieszkańców Legionowa. Krzyż postawiony w latach sześćdziesiątych dziesięć lat później został usunięty. Obecny pomnik powstał z inicjatywy byłych żołnierzy I Rejonu VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej, został odsłonięty i poświęcony 22 maja 1994 r. a opiekują się nim uczniowie Szkoły Podstawowej Nr 7 im. VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej.

Głaz pamięci harcerzy poległych 2 sierpnia 1944 r

Głaz poświęcony pamięci harcerzy poległych 2 sierpnia 1944 r. W jego budowę zaangażowali się żołnierze AK I Rejonu VII Obwodu "Obroża" w Legionowie. Odsłonięcia pomnika w dniu 2 sierpnia 1986 r. dokonała matka jednego z poległych harcerzy, pani Jadwiga Zakrzewska oraz przewodniczący zarządu środowiska żołnierzy AK VII Obwodu "Obroża" kpt. Edward Dietrich. Pomnik poświęcił ks. kapelan Leszek Kołoniecki z kościoła garnizonowego w Legionowie.

Głaz w hołdzie dowódcy Romanowi Kłoczkowskiemu ps. Grosz

Głaz narzutowy umieszczony na postumencie żelbetowym. W części frontowej głazu umieszczono granitową tablicę. Pomnik odsłonięto 3 maja 1992 roku. Autorami projektu są: Edward Dietrich i mgr inż. arch. Bogusław Piątek. Głaz znajduje się na ogrodzonej metalowym zardzewiałym płotem działce, bez swobodnego dostępu do niego. .

Głaz Al. Sybiraków na Osiedlu Piaski

Na betonowym fundamencie ułożono płytki kamienne. Podtrzymują one płytę z jasnego granitu. Na płycie umieszczono kamienny cokół, na którym zamocowano głaz granitowy. W części frontowej głazu wkuto metalową tablicę. 6 listopada 1994 roku jednej z ulic osiedla Piaski w Legionowie (na terenie garnizonu) nadano nazwę al. Sybiraków. Pomnik wraz z aleją został 8 listopada 1994] roku poświęcony ofiarom walk z caratem i komunizmem. Autorem projektu jest mjr Grzegorz Nowak.

• 

  Pomnik Polski Walczącej

• 

  Głąz pamięci harcerzy poległych 2 sierpnia 1944r.

• 

  Głaz w hołdzie dowódcy I rejunu VII obwodu AK Obroża Płk. Romanowi Kłoczkowskiemu

• 

  Głaz Aleja Sybiraków na Osiedlu Piaski

Parafie

Na terenie Legionowa znajduje się pięć parafii:

• Parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa na ulicy Piłsudskiego 47
• Parafia cywilno-wojskowa św. Józefa Oblubieńca NMP na ulicy Piłsudskiego 5
• Parafia Miłosierdzia Bożego na ulicy Targowej 48
• Parafia św. Jana Kantego na ulicy Księdza Józefa Schabowskiego 2
• Parafia Matki Bożej Fatimskiej na ulicy Orląt Lwowskich 8

Gospodarka

W strukturze ekonomicznej miasta dominuje przemysł odzieżowy, spożywczy, metalowy, materiałów budowlanych, drzewny, przemysł chemiczny, zakłady artykułów technicznych i turystycznych, handel i usługi, wyrób rzemieślniczy.

Transport

Drogi

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 61 kierunek Warszawa – Legionowo – Augustów
• 632 kierunek Marki – Legionowo – Płońsk

Kolej

Stacja kolejowa Legionowo znajduje się na trasie międzynarodowego korytarza transportowego E65: Zebrzydowice – Katowice – Warszawa – Gdańsk Gł. Od stacji Legionowo odchodzi linia kolejowa Legionowo – Tłuszcz. Na terenie miasta są 2 stacje kolejowe: Legionowo, Legionowo Piaski i jeden przystanek kolejowy: Legionowo Przystanek.

Po wielu latach małego zainteresowania, transport kolejowy zaczyna odgrywać rolę głównego środka transportu w dojazdach mieszkańców do stolicy. W latach 2007-2010 przeprowadzone zostały prace modernizacyjne odcinka kolejowego między Warszawą Wschodnią a Legionowem wraz z przebudową stacji kolejowej Legionowo, mające na celu podnieść prędkość szlakową a tym samym uatrakcyjnić ten środek transportu, tworząc szybkie połączenie między Legionowem a Śródmieściem Warszawy. W ramach tej inwestycji obecnie trwa przebudowa kolejnego odcinka: Legionowo – Chotomów. Obok peronów znajduje się blaszany budynek stacyjny, w którym mieści się kasa biletowa i poczekalnia.

Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z wieloma miastami realizowane przez spółki kolejowe PKP Intercity i Koleje Mazowieckie:

• Legionowo – Gdynia – Kołobrzeg
• Legionowo – Warszawa – Kraków – Zakopane
• Legionowo – Działdowo – Olsztyn
• Legionowo – Nasielsk – Sierpc

Komunikacja aglomeracji warszawskiej (ZTM)

W 2010 roku zostały uruchomione połączenia kolejowe linii S9 organizowane przez Zarząd Transportu Miejskiego w Warszawie, na głównej trasie Warszawa Gdańska – Legionowo.

W ramach współpracy z ZTM organizowane są połączenia liniami autobusowymi:

• 723 (strefowa zwykła) na trasie: Żerań FSO – Legionowo (PKP Przystanek)
• 731 (strefowa zwykła) na trasie: Żerań FSO – Legionowo (Os. Młodych), wybrane kursy do starostwa powiatowego
• 736 (strefowa zwykła) na trasie: Żerań FSO – Legionowo (Os. Młodych), wybrane kursy do starostwa powiatowego, w dni świąteczne trasa skrócona do Mickiewicza
• N63 (nocna) na trasie: Dw. Centralny – Legionowo (Os. Jagiellońska)
• L-9 (linia strefowa uzupełniająca) na trasie: PKP Legionowo - Michałów Reginów - (wariant z pominięciem Michałowa Reginowa) - Łajski - Wieliszew - (wariant: Wieliszew Plaża) - Komornica Szkoła
• L-10 (linia strefowa uzupełniająca) na trasie: PKP Legionowo - Michałów Reginów - Łajski - (wariant: Wieliszew z pominięciem Łajsków) - Poniatów - Skrzeszew - Kałuszyn - Olszewnica Stara - Olszewnica Nowa - Krubin - Janówek Pierwszy - Góra - PKP Janówek

Komunikacja samochodowa

W terenie Legionowa funkcjonują także prywatni przewoźnicy autobusowi:

• Translud, Translud-Bis, L-bus realizujący lokalne połączenia z Warszawą i ościennymi miejscowościami
• Z-Bus i inni przewoźnicy PKS realizujący połączenia w relacji Warszawa – Zegrze – Mazowsze północno-wschodnie
• PKS Nowy Dwór Mazowiecki realizujący połączenia lokalne w obrębie miasta i na terenie powiatu legionowskiego

Edukacja

Przedszkola Miejskie

• Przedszkole Miejskie nr 1
• Przedszkole Miejskie nr 2
• Przedszkole Miejskie nr 3
• Przedszkole Miejskie Integracyjne nr 5 im. Misia Uszatka
• Przedszkole Miejskie nr 6
• Przedszkole Miejskie nr 7
• Przedszkole Miejskie nr 9
• Przedszkole Miejskie nr 10
• Przedszkole Miejskie nr 11
• Przedszkole Miejskie nr 12 im. Króla Maciusia I
• Przedszkole Miejskie nr 14 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym
• Przedszkole Niepubliczne "Przy Lesie"
• Niepubliczne Przedszkole "Chatka Puchatka"

Szkoły Podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 w Legionowie im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 2 w Legionowie im. Kornela Makuszyńskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 w Legionowie
• Szkoła Podstawowa nr 7 w Legionowie im. VII Obwodu "Obroża" AK
• Szkoła Podstawowa nr 8 w Legionowie im. 1. Warszawskiej Dywizji Piechoty (w ramach Zespołu Szkół w Legionowie)
• Szkoła Podstawowa nr 4 w Legionowie im. Legionów Polskich 1914 - 1918 w Zespole Szkolno - Przedszkolnym

Gimnazja

Państwowe

• Gimnazjum nr 1 (przy Szkole Podstawowej nr 1)
• Gimnazjum nr 2 (w ramach Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 2 w Legionowie)
• Gimnazjum nr 3 w Legionowie im. Janusza Kusocińskiego
• Gimnazjum nr 4 im. Aleksandra Kamińskiego (w ramach Zespołu Szkół w Legionowie)
• Gimnazjum nr 5 (przy Szkole Podstawowej nr 2)
• Gimnazjum nr 6 (przy Szkole Podstawowej nr 4)

Prywatne

• Salezjańskie Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosko w Legionowie

Szkoły średnie

• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej w Legionowie
• ZSO nr 2 w Legionowie im. Jana III Sobieskiego
• Powiatowy Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jerzego Siwińskiego w Legionowie

Inne

• Centrum Szkolenia Policji w Legionowie
• Powiatowy Zespół Szkół i Placówek Specjalnych w Legionowie
• Żłobek Miejski

Sport

• KPR Legionowo - Klub Piłki Ręcznej Legionowo występujący w II lidze.
• LTS Legionovia Legionowo – klub siatkówki kobiet grający w I lidze serii B, posiadający utytułowane sekcje juniorskie (m.in. wicemistrzostwo Polski).
• Legionovia Legionowo – klub piłkarski
• LKS Lotos Jabłonna – (sekcja taekwondo ITF). Utytułowany klub taekwondo ITF mający w swoich szeregach wielu medalistów mistrzostw Polski, Europy i Świata.
• Legionowski Klub Karate Kyokushin - kan. Klub karate z dwoma medalistami Mistrzostw Polski 2010 roku.
• UKS "Delfin" Legionowo - klub pływacki. Wielokrotni medaliści Mistrzostw Polski rokrocznie od 1998 roku.

Ważniejsze obiekty

• Ratusz miejski
• Centrum Szkolenia Policji w Legionowie
• Stadion Miejski
• Arena Legionowo – jedna z największych hal widowiskowo-sportowych w Polsce
• Rynek Miejski wraz ze źródłem wody oligoceńskiej i fontanną.

Budowane Obiekty

• Galeria Legionowo – jedno z największych centrów handlowych w okolicach Warszawy (planowane otwarcie II poł. 2013 r.)
• system monitoringu miejskiego obejmujący ok. 30 kamer w najważniejszych punktach miasta – 15.11.2010
• będąca inicjatywą Młodzieżowej Rady Miasta budowa systemu ścieżek rowerowych w całym powiecie połączonego z wypożyczalniami rowerów (w trakcie realizacji)

Sąsiednie gminy

• Jabłonna
• Nieporęt
• Serock
• Wieliszew

Ciekawostki

• Najstarszy budynek Legionowa to dawny dworek myśliwski (sprzed Kolei Nadwiślańskiej), a później folwark Kozłówka – po wielu latach wyremontowany.
• Główna ulica Legionowa nosi nazwę Piłsudskiego od 1934 roku, wcześniej nazywała się Królewska w międzyczasie nazywała się też PZPR. Pomimo że główna ulica miasta nosi jego imię, sam Józef Piłsudski jednak nigdy w Legionowie nie był.
• W Legionowie funkcjonuje klub Taekwondo ITF LKS Lotos Jabłonna, którego zawodnicy wielokrotnie zdobywali medale mistrzostw Polski, Europy i Świata.
• 22 czerwca 1935 roku w Legionowie zanotowano najwyższą sumę opadów w ciągu jednej minuty - 8,1 mm.

Zobacz też

• Ludność Legionowa
• Ludzie zwiazani z Legionowem