Maków Mazowiecki

Maków Mazowiecki (do 1928 Maków nad Orzycem) – miasto powiatowe w województwie mazowieckim położone nad rzeką Orzyc, o powierzchni 10,3 km², 77 km na północ od Warszawy. Znajduje się na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 60 z drogą krajową nr 57, trasą turystyczną z Warszawy na Pojezierze Mazurskie.

W mieście znajduje się zalew o powierzchni 17 ha, który stwarza wszechstronne możliwości wypoczynku, uprawiania sportów wodnych, turystyki i wędkarstwa. W 2010 roku sanepid wydał pozytywną opinię o przydatności wody do kąpieli w makowskim zbiorniku.

.">edytuj] Demografia.

Historia

Maków uzyskał prawa miejskie w 1421 od mazowieckiego księcia Janusza I Starszego, ale jako osada istniał już dużo wcześniej. W XVII wieku nastąpił upadek miasta. Spowodował to wielki pożar w 1620. Prace przy odbudowie postępowały bardzo powoli. Następny pożar w 1787 zniszczył połowę miasta. W tym czasie Maków znalazł się pod zaborem pruskim. Miasto należało w swojej historii do kilku różnych okręgów, m.in. Księstwa Warszawskiego, potem do okręgu płockiego i łomżyńskiego. W mieście rozwijały się powoli różne rzemiosła. Powstały garbarnie, browar i wytwórnia miodu pitnego. W czasie wojen napoleońskich wojska francuskie w kościele pod wezwaniem Bożego Ciała urządziłu młyn połączony z piekarnią oraz stajnie. Świadectwem tej obecności jest koło młyńskie wmurowane w ścianę kościoła tuż przy wejściu do zakrystii.

W trakcie wojny polsko-bolszewickiej linią Orzyca przebiegała przez kilka dni linia frontu. W okresie międzywojennym w Makowie zamieszkiwało wielu Żydów (ok. 3000 osób na 7 tys. mieszkańców). Zajmowali się oni przede wszystkim handlem i rzemiosłem. Jedyne źródło energii elektrycznej dla zamożniejszym mieszkańców miasta stanowiła elektrownia wodna na Orzycu. Jej pozostałości, w postaci progu spiętrzającego wodę, można oglądać z kładki pieszej przez rzekę. W rękach żydowskich przedsiębiorców znajdowały się m.in. 3 młyny na terenie Makowa. Zagładę tej społeczności przyniosła II wojna światowa. Najpierw hitlerowcy utworzyli getto w kwartale ulic: Przasnyska, północna krawędź Rynku, rzeka Orzyc, teren obecnego dworca PKS.

W 1942 na rozkaz władz okupacyjnych miejscowi rolnicy zmuszeni zostali do podstawienia zaprzęgów konnych na teren getta i wywiezienia, pod strażą, pozostałych przy życiu Żydów na stację kolejową do Mławy. Stamtąd wywiezieni oni zostali do obozów zagłady. Macewy z dwóch istniejących w mieście żydowskich cmentarzy Niemcy wykorzystali jako krawężniki. Jeszcze wiele lat po wojnie część z nich poniewierała się rozrzucona po mieście.

W 1986 zebrano je i zbudowano lapidarium. Znajduje się ono na terenie dworca PKS, gdzie istniał stary cmentarz. W 1897 w mieście powstał drugi cmentarz żydowski. Znajdował się on na terenie nieistniejących już zakładów ZREMB, przylegając do ulicy Ciechanowskiej.

Brutalnemu terrorowi podlegała także ludność polska. Kara śmierci groziła za samowolne zabicie świniaka, za niezejście z chodnika przed nadchodzącym Niemcem, a w niektórych okresach okupacji nawet za posiadanie psa (w ten sposób narodowi socjaliści walczyli z epidemią wścieklizny).

Zabronione było zawieranie małżeństw przez kobiety poniżej 25., a mężczyzn – 28. roku życia. Lepsze domy i gospodarstwa rolne były zajmowane wprost przez Niemców, z całym znajdującym się w nich majątkiem, dając Polakom kilka minut na wyprowadzkę donikąd. Przy użyciu ciężkiego sprzętu hitlerowcy zrównali z ziemią cmentarz rzymskokatolicki przy ulicy Moniuszki i urządzili w tym miejscu park. Wzdłuż Orzyca urządzili żwirową alejkę spacerową, z ławkami i młodymi drzewkami, po której chodzić mogli wyłącznie Niemcy. Wszelkie próby czynnego oporu były kolejnym pretekstem do masowych rozstrzeliwań. W tych warunkach ruch oporu musiał przybrać bardziej zakamuflowane formy. Jedną z nich było wsypywanie do kieszeni płaszczy należących do Niemców proszku z bakteriami gruźlicy lub tyfusu. Miejscowy aparat okupacyjny składał się w większości z volksdeutschy, przedstawicieli lokalnej mniejszości niemieckiej zamieszkującej tereny północnego Mazowsza. W jakimś sensie pomagało to zdobywać broń. Pijanych Niemców, jeżeli tacy nieopatrznie zapuścili się poza zamieszkane przez nich okolice, zabijano, zabierano broń, ukrywano ciało, a do władz wysyłano list, w którym pisano, iż dany hitlerowiec przeszedł na stronę partyzantów. W ten sposób unikano zemsty ze strony Niemców. W zamyśle okupantów Maków miał zostać zasiedlony przez Niemców. W tym celu, siłami polskich niewolników, wybudowali oni wzdłuż ulicy Mickiewicza rząd bloków mieszkalnych a nawet doprowadzili do nich z Ciechanowa prąd. Niekorzystny przebieg wojny nie pozwolił im jednak na pełne zasiedlenie budynków. Na początku 1940 roku hitlerowcy obłudnie ogłosili, iż będą leczyć wszystkich chorych - szczególnie inwalidów, starców, osoby upośledzone i przewlekle chore. W tym celu nakazali oni zgłosić się wszystkich takim osobom do nieistniejącej już szkoły podstawowej znajdującej się na terenie obecnej jednostki Państwowej Straży Pożarnej. Z całego powiatu zgłosiło się się około 500 osób. Wiele rodzin naiwnie wierzyło, że dysponujący nowoczesną techniką Niemcy będą potrafili pomóc ich bliskim. Przebrani za lekarzy funkcjonariusze SS pomogli wszystkim wsiąść na samochody ciężarowe. 12 lutego 1940 roku ludzie ci zostali rozstrzelani w lesie w okolicach Czerwonki w miejscu zwanym jako Wąski Las. Obecnie znajduje się tam pomnik stanowiący znak tragicznego losu który spotkał tych bezbronnych ludzi.

Szacuje się, że poza ofiarami spoczywającymi w Wąskim Lesie, zamordowanych zostało jeszcze około 1 tys. mieszkańców powiatu makowskiego. Liczba ta ma jednak jedynie charakter orientacyjny, oparty na dostępnych dokumentach i relacjach świadków, wiadomo bowiem, że w ramach prowadzonej przez siebie polityki biologicznej eksterminacji ludności polskiej hitlerowcy dokonywali wielu potajemnych, masowych egzekucji.

W czasie zdobywania miasta 14 stycznia 1945 zniszczono 90% zabudowań. Tereny na wschód od miasta i samo miasto zostały silnie zaminowane. Wycofując się, poza klasycznymi minami zakopanymi w ziemi, Niemieccy saperzy pozostawiali także miny-pułapki wymierzone przeciwko ludności cywilnej, szczególnie dzieciom. Ładunki wybuchowe zamontowane były np. pod porzuconymi celowo zabawkami, przyborami do pisania, butami i eksplodowały przy próbie podniesienia.

Mało zbadanym fragmentem historii Makowa jest okres lat 1945–1989. Rok po wojnie liczba mieszkańców wynosiła ok. 3000. Na terenie powiatu makowskiego działały po wojnie organizacje niepodległościowe. Świadectwem ich aktywności była chociażby tablica pamiątkowa wmurowana przy Komendzie Powiatowej Policji w Makowie z nazwiskami funkcjonariuszy MO i UB poległych w walkach z tzw. "reakcyjnym podziemiem", zdemontowana w 2006. W pierwszych powojennych latach w dawnej siedzibie Urzędu Miasta przy ulicy Moniuszki znajdowała się siedziba UB, a w jej piwnicach ciężkie więzienie. W końcu lat dziewięćdziesiątych powstało kilka zakładów produkcyjnych, m.in. w 2003 Dr. Oetker.

Noc Muzeów

14 maja 2011 roku miasto po raz pierwszy wzięło udział w Nocy Muzeów, zorganizowanej przez fundację "Kocham Maków". Udostępniony do zwiedzania wtedy został budynek dawnej komendy policji, który wkrótce ulegnie rozbiórce. Odbyła się również prelekcja filmu "Jedno miasto, dwie kultury".

Dni Makowa

Co roku w mieście w czerwcu odbywają się Dni Makowa. Rozpoczyna je korowód przygotowany przez uczniów szkół. Organizowane są wtedy koncerty i wesołe miasteczka. Od 2007 roku organizowane są „Wyścigi Smoczych Łodzi”. Z okazji Dni Makowa w mieście gościły takie gwiazdy jak:

• Szymon Wydra & Carpe Diem
• Łzy
• Doda (2009)
• Akcent (2010)
• Robert Janowski (2010)
• Marcin Rozynek
• Golec uOrkiestra (2008)
• Trubadurzy (2010)
• Kombi
• Lombard
• Elektryczne Gitary (2011)

Życie religijne

Kościoły

rzymskokatolickie

• Kościół pw. Bożego Ciała
• Kościół pw. św. Brata Alberta

protestanckie

• Wspólnota Kościołów Chrystusowych

Cmentarze

rzymskokatolickie

• Cmentarz parafialny,
• Stary Cmentarz Chrześcijański

wojskowe

• Cmentarz Żołnierzy Armii Radzieckiej

Zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części miasta. Należy do największych w Polsce. Jego powierzchnia zajmuje 3,1 ha. Spoczywa na nim obecnie 15549 żołnierzy w 614 mogiłach zbiorowych i 50 pojedynczych mogiłach oficerów, którzy zginęli w 1944 – 1945 na terenie powiatów: makowskiego, przasnyskiego i częściowo ostrowskiego. Ekshumacji zwłok dokonano w 1950 r. Ostatnią ofiarę wojny znaleziono niedaleko Krzyżew-Borowych i pochowano w 2008 r.

żydowskie

• Stary cmentarz żydowski w Makowie Mazowieckim
• Nowy cmentarz żydowski w Makowie Mazowieckim

Pomniki

• Pomnik Chwały Poległym Saperom,
• Pomnik w hołdzie nauczycielom miasta i powiatu pomordowanym i umęczonym w obronie mowy ojczystej,
• Pomnik Ofiar II Wojny Światowej,
• Lapidarium poświęcone pamięci makowskich Żydów, poległych w czasie okupacji hitlerowskiej,
• Pomnik poświęcony żołnierzom poległym w latach 1914 – 1920 w walkach o odzyskanie niepodległości,
• Obelisk upamiętniający 550. rocznicę uzyskania praw miejskich przez Maków

Ważniejsze obiekty

• Urząd Miasta
• Fabryka Elementów Złącznych MGT Bolt
• Fabryka Dr. Oetker
• Mieszalnia pasz Dossche
• Stadion Miejski
• Hala Sportowa im. Władysława Pomaskiego połączona z ZS nr 2
• Miejski Dom Kultury

Gospodarka

Ośrodek usługowy i przemysłowy. W mieście znajduje się zakład produkcyjny Dr. Oetker oraz dwa niewielkie tartaki. Jest również fabryka elementów złącznych M.G.T BOLT. Głównie przemysł spożywczy, odzieżowy i urządzeń elektrotechnicznych.

Banki

• Bank Pekao SA;
• PKO BP SA;
• Kredyt Bank S.A.;
• Bank Spółdzielczy;
• Getin Bank;
• Bank Gospodarki Żywnościowej;

Salony sieci komórkowych

• T-Mobile
• Plus
• Play
• Orange
• Cyfrowy Polsat

Sklepy wielkopowierzchniowe

• 2xBiedronka
• Zielony Market
• POLOmarket
• Stokrotka
• Lidl
• AvansEUROZurt
• Partner RTV&AGD Eldom
• Neonet
• Mix Electronics
• Fachowiec
• Carrefour Expres
• Tesco
• Rossmann

Galerie Handlowe

• Galeria nad drogerią Aster.
• Galeria nad supermarketem Tesco (12 sklepów oraz przychodnia).
• "Chińskie Centrum Handlowe" nad supermarketem Biedronka

Zakłady przemysłowe

• Dossche – ul. Przemysłowa → jeden z zakładów koncernu produkującego pasze dla zwierząt.
• Dr. Oetker – ul. Przasnyska → jeden z zakładów niemieckiego koncernu w którym wytwarzane są produkty mleczarskie. Wcześniej zakład spółki Onken-Andex.
• MGT Bolt – ul. Przasnyska → producent części dla przemysłu motoryzacyjnego (Isuzu Motors Polska, Zaset), podzespołów dla GE. Część produkcji wykonywana jest na tokarkach CNC marki Hass, np. specjalne śruby.
• SZiZ (Spółdzielnia Zaopatrzenia i Zbytu) – ul. Spółdzielcza → firma zajmująca się produkcją chleba (piekarnia), sprzedażą węgla, sprzedażą części zamiennych do maszyn rolniczych i ciągników. Posiadająca dużą bazę lokalową, którą wynajmuje na lokale handlowe i biurowe.

Media

Prasa

• Kurier Makowski
• Tygodnik Ostrołęcki (wydanie makowskie)
• Nowy Tygodnik Makowski*

Radio

Nieistniejące już radio internetowe MFM miało na celu przekazywanie rozrywki i wiadomości z Makowa Mazowieckiego, a także jego okolic. Oficjalnie radio zakończyło swoją działalność 26 stycznia 2012 roku.

Edukacja

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Władysława Broniewskiego
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Kochanowskiego
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (dawna Szkoła nr 3)

Gimnazja

• Publiczne Gimnazjum nr 1
• Publiczne Gimnazjum nr 2
• Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy (dawna Szkoła nr 3)

Szkoły ponadgimnazjalne

• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Zespół Szkół im. Żołnierzy Armii Krajowej

Szkoły policealne

• Policealne Studium Zawodowe Ochrony Osób i Mienia "VIP"

Kultura

Biblioteki

• Miejska Biblioteka Publiczna w Makowie Mazowieckim
  • Filia nr 1

Domy i ośrodki kultury

• Miejski Dom Kultury
• Osiedlowy Dom Kultury

Stowarzyszenia regionalne

• Towarzystwo Miłośników Ziemi Makowskiej
• Muzeum Ziemi Makowskiej i Garnizonu Różan
• Małe Księstwo Makowskie
• Fundacja "Kocham Maków"
• Stowarzyszenie "Młodzi w regionie" (działające również w okolicznych powiatach)

Kultura niezależna

• Ancient Desire,
• Kamienne Ogrody,
• Basium Camoris,
• Miejska Orkiestra Dęta,
• Teatr Tańca z Ogniem "Mantra",
• Grupa taneczna Planet Step Squad,
• Grupa tańca z ogniem "Virtus"

Transport

Transport drogowy

Znaczący węzeł drogowy. Przez miasto przebiegają dwie drogi krajowe i droga wojewódzka:

• Drogi krajowe:

60 Łęczyca – Płock – Ostrów Mazowiecka,

57 Bartoszyce – Szczytno – Pułtusk

• Droga wojewódzka:

626 Maków Mazowiecki – Nowa Wieś

Odległości drogowe od wybranych miast:

• Ciechanów – 37 km;
• Ostrołęka – 48 km;
• Ostrów Mazowiecka – 57 km;
• Przasnysz – 25 km;
• Pułtusk – 20 km;
• Warszawa – 81 km.
• Sypniewo – 21 km
• Rzym - 1914 km
• Ankara - 2353 km
• Nowy Jork – 6 836 km (linia prosta)

Kolej wąskotorowa

• Mławska Kolej Dojazdowa (obecnie stacja w Makowie jest nieczynna, a dojazd do niej - niemożliwy z powodu niedrożności szlaku kolejowego).

W 2008 roku podjęto próby oczyszczenia i odnowienia torów i rozjazdów przy stacji w Makowie w celu przywrócenia ruchu kolejowego na odcinku Maków Mazowiecki - Krasne, lecz były one bezskuteczne.

Osiedla

• os. 1 Maja
• os. Ciechanowska,
• os. Grabówka (w latach 1939-45 Getto),
• os. Grzanka,
• os. Królów Polskich,
• os. Pomowskie,
• os. Polna,
• os. Południe
• os. Rzemiosła.

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski MKS Makowianka. Aktualnie występuje w klasie okręgowej, w grupie ostrołęcko-ciechanowskiej.

• Pełna nazwa: Miejski Klub Sportowy Makowianka
• Stadion: Stadion w Makowie Mazowieckim

pojemność: 1200 oświetlenie: brak

• Prezes: Jarosław Piątek
• Trener: Witold Obłudka

W drużynie grali m.in.: Tony Uzoma Chukwuemeka, Kamil Majkowski, Rafał Majkowski, Krzysztof Napiórkowski

• Pełna nazwa: Stowarzyszenie Sportów Siłowych "START"
• Prezes: Ireneusz Pepłowski
• Trener: Ireneusz Pepłowski

• UKS "Mak"
• UKS "Dwójka"
• PUKS Albert

Ludzie

Ludzie urodzeni w Makowie Mazowieckim

• Hyman George Rickover (ur. 27 stycznia 1900 r. – zm. 8 lipca 1986 r.) – amerykański admirał US Navy
• Kamil Majkowski (ur. 4 lutego 1989 r.) – piłkarz
• Monika Tyburska (ur. 27 maja 1979 r.) – polska kolarka szosowa i torowa
• ks. Wojciech Anzelm Szweykowski - Wojciech Anzelm Szweykowski (ur. 17 kwietnia 1773 w Makowie Maz., zm. 5 sierpnia 1838 w Warszawie) - ksiądz katolicki, członek zakonu pijarów, pierwszy Rektor Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1818-1831.
• David Azrieli - Kanadyjski multimiliarder, architekt, deweloper, filantrop. Urodził się w maju 1922 r. w Makowie.

Zobacz też

• Stara Synagoga w Makowie Mazowieckim
• Wielka Synagoga w Makowie Mazowieckim
• Synagoga w Makowie Mazowieckim