Mińsk Mazowiecki

Mińsk Mazowiecki – miasto i gmina we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu mińskiego i gminy wiejskiej Mińsk Mazowiecki. Wg danych z 2008 Mińsk zamieszkiwało 38 181 mieszkańców. Pod względem gęstości zaludnienia zajmowało 11. miejsce w Polsce. Zaliczane do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Miasto położone jest w odległości 38 km od centrum Warszawy. Stanowi ono lokalne i ponadlokalne centrum gospodarcze (rozwinięte handel, usługi i przemysł), edukacyjne (szkoła wyższa, 6 szkół średnich, uniwersytet trzeciego wieku), militarne (baza lotnicza, żandarmeria i wojskowa komenda uzupełnień), kulturalne (dom kultury, szkoła artystyczna, 2 biblioteki, 2 muzea, towarzystwo historyków), ale przede wszystkim jest miejscem zamieszkania i wypoczynku wielu ludzi pracujących w Warszawie.

Historia Mińska sięga ponad sześciuset lat. Od 1421 miejscowość posiada prawa miejskie. W XIX wieku, i do II wojny światowej miasto było zamieszkane przez dużą społeczność żydowską, obecnie został po niej tylko cmentarz i jeden z największych kamieni w Treblince. W Mińsku znajduje się kilkanaście obiektów wpisanych na listę zabytków oraz całe obszary zabudowy chronione przez plan zagospodarowania przestrzennego.

Położenie

Mińsk leży na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej we wschodniej części województwa mazowieckiego. Geograficznie jest to Nizina Południowopodlaska, a historycznie i kulturowo Mazowsze.

Według Google Maps odległości drogowe wynoszą 40,3 km do centrum Warszawy (kierunek zachodni) i 50,2 km do Siedlec (kierunek wschodni). Odległości kolejowe wynoszą odpowiednio ok. 40 km (Warszawa Śródmieście) i ok. 52 km (Dworzec w Siedlcach).

Odległość do miast w powiecie mińskim wynoszą: do Sulejówka 27 km, do Halinowa 17 km, do Kałuszyna 16,5 km. Bliżej niż Śródmieście znajdują się jeszcze: Otwock (30 km) i Józefów (29 km) oraz Wołomin (37 km) i Ząbki (38 km).

Odległość drogowa do Lublina wynosi 140 km, do Brześcia 162 km, a do Białegostoku 180 km.

Środowisko naturalne

Rzeźba terenu

Mińsk leży na wysokości 147 m n.p.m. Jego powierzchnia jest płaska z wyjątkiem głęboko wciętej doliny rzeki Srebrnej.

Warunki wodne

Srebrna jest jednym z nielicznych cieków wodnych na terenie miasta. Mińsk leży w dorzeczu Wisły.

Przyroda

Na terenie miasta znajduje się 13 pomników przyrody (głównie dęby), zaś tuż za miastem, niedaleko dworca kolejowego jeden z najstarszych okazów sosny w Polsce.

Wszystkie części miasta znajdują się blisko terenów zielonych (do 5 minut spaceru). Można wyróżnić dwa główne typy zieleni. Pierwszy to tereny leśno-parkowe reprezentowane przez Park im. Rodziny Dernałowiczów (w centrum miasta) i Leśnictwo Stankowizna (przy południowej granicy). Drugi to łąki, z niewielkimi lasami, wchodzące w skład Mińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; znajdują się one w południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części Mińska. Dodatkowo po całym mieście rozrzucone są kompleksy ogrodów działkowych.

Miasto otoczone jest w większości przez użytki rolne, sukcesywnie przekształcane jednak pod zabudowę mieszkaniową.

Klimat

Miasto cechuje klimat umiarkowany chłodny, przy czym stosunkowo duże zachmurzenie.

Nazwa i symbole

Nazwa Mińska pochodzi od rzeki Mieni, której nazwa jest z kolei związana ze słowem "mienić". Przymiotnik "Mazowiecki" ma odróżniać miasto od Mińska na Białorusi.

Miasto w czasie swojej historii kilkukrotnie zmieniało nazwę (w średniowieczu wynikało to bardziej z rozwoju języka polskiego niż rzeczywistych zmian). Początkowo osada zwana była różnie – Mieńsk, Mensk i Mińsk, jednak w momencie zlokalizowania tu miasta w 1421 nadano mu nazwę Mińsk. Nazwa ta przetrwała do 1868, kiedy to władze carskie zmieniły ją na Nowomińsk. Dzisiejsza nazwa została natomiast nadana miastu 7 lipca 1916.

Dopuszczalnym urzędowo skrótem jest "Mińsk Maz.". Mieszkańcy stosują także "MMz" (jest to oficjalny skrót nazwy stacji kolejowej)

W większości innych języków nazwę zapisuje się tak samo jak w polskim. Z innych zapisów można wymienić נאוואמינסק w języku jidysz (mieszkało tu wielu Żydów) i Миньск-Мазовецки w rosyjskim (przez miasto przechodzą szlaki komunikacyjne na wschód).

Herbem Mińska jest Leliwa, a patronem Jan Chrzciciel.

Historia

Mińsk Mazowiecki otrzymał prawa miejskie 29 maja 1421 roku. Prawa te nadał książę mazowiecki Janusz I Starszy, a pierwszym właścicielem był Jan z Gościeńczyc herbu Prus III. Już w 1422 rozpoczął działalność kościół parafialny (w miejscu obecnego kościoła, przy Starym Rynku). XV i XVI wiek to szybki rozwój miasta i powstanie sąsiedniego Sendomierza.

Gorszym czasem dla miasta był XVII i XVIII wiek (m.in. agraryzacja i potop szwedzki).

W lipcu 1816 Mińsk stał się stolicą obwodu stanisławowskiego. Od tej pory, z przerwą w latach 1975-1999, jest siedzibą powiatu.

W czasach powstania listopadowego i powstania styczniowego okolice Mińska były terenem licznych potyczek. W 1867 oddano do użytku Kolej Warszawsko-Terespolską (całą linię). Od 1870 roku właścicielami miasta byli Doria Dernałowiczowie. W 1899 powstała fabryka maszyn (obecny FUD - Fabryka Urządzeń Dzwigowych).

Podczas wojny polsko-bolszewickiej, 17 sierpnia 1920 roku, miało tu miejsce połączenie sił polskich (po kulminacyjnym momencie bitwy). W tym czasie właściciele miasta gościli Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera i Charlesa de Gaulla. W Mińsku stacjonował 7 Pułk Ułanów Lubelskich, który odegrał dużą rolę w przewrocie majowym i bohatersko walczył w wojnie obronnej 1939. Mieszkała tu duża społeczność żydowska, która była ofiarą prześladowań.

W czasie II wojny światowej Armia Krajowa i Gwardia Ludowa prowadziły w Mińsku działalność. Niemcy doprowadzili do niemal całkowitej eksterminacji mińskich Żydów. Po opuszczeniu miasta przez okupanta AK przejęło nad nim kontrolę 30 lipca 1944, ale nazajutrz weszła Armia Czerwona. W nocy z 2 na 3 marca 1945 roku, NKWD zamordowało 7 przedstawicieli mińskiej elity, w tym burmistrza Hipolita Konopkę.

W 1945 liczy jedynie 10,5 tys. mieszkańców, w 1971 24,7 tys., w 1992 34 tys., a w 2006 37,5 tys. W okresie od 1 czerwca 1974 do 1 stycznia 1999 nie istnieje powiat miński zaś Mińsk wchodzi w skład woj. siedleckiego. W roku 1984 dokonano ostatniego dużego powiększenia miasta, m.in. o Kędzierak i Anielinę.

Architektura

Układ przestrzenny

Zachowany został układ przestrzenny dwóch średniowiecznych osad handlowych (Mińsk i Górki), w których ulice wychodzą z narożników rynków, oraz renesansowego miasta (Sendomierz, 1549-1695), gdzie główna ulica wychodzi ze środka południowej pierzei rynku. Układ ten jest chroniony przez plan zagospodarowania przestrzennego.

Pałac Dernałowiczów wraz z zespołem parkowym

Prawdopodobnie w XVI w miejscu pałacu stał już dworek. W rejestrze zabytków sam pałac jest oznaczony jako XVII-wieczny, został przebudowany w XIX wieku, a w XX przechodził remonty które doprowadziły go do obecnego, idealnego stanu.

Od 1867 wokół pałacu rozwijany był park. Obecnie Park im. Rodziny Dernałowiczów.

Cały zespół parkowo-pałacowy znajduje się na północ od Starego Rynku i Placu Kilińskiego przy ul. Warszawskiej.

Kościół rzymskokatolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Kościół w miejscu XV-wiecznego. Zbudowany w XVI wieku, zniszczony i odbudowany w XVII, przebudowany w latach 1908-1912. Znajduje się na północnej pierzei pierwotnego (średniowiecznego) rynku. Po przebudowie kościół jest neobarokowy.

Zabytkami są również elementy wyposażenia (główny ołtarz, krucyfiks, dwa ołtarze boczne, chrzcielnica, dwa feretrony i kropielnica) oraz cmentarz z nagrobkami z XIX wieku.

Kościół starokatolicki mariawitów

Świątynia mariawicka pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wybudowana została w latach 1908-1911 w stylu neogotyckim z czerwonej cegły. Kościół konsekrowany został 8 września 1911 roku przez biskupa Jana Marię Michała Kowalskiego. Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy. Po wojnie świątynia została gruntownie wyremontowana i rekonsekrowana.

Kościół to trzynawowa świątynia na planie krzyża łacińskiego zwieńczona czworoboczną wieżą. We wnętrzu znajduje się jeden ołtarz przeznaczony do odprawiania mszy trydenckiej oraz obrazy: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, Najświętszego Serca Jezusowego i św. Marii Franciszki Kozłowskiej. Na ścianach prezbiterium namalowane są anioły i symbole eucharystyczne.

Inne zabytki chronione prawem

• klasycystyczny budynek dawnego starostwa z XIX wieku, na Placu Kilińskiego – 7 lipca 1816 roku Mińsk stał się siedzibą obwodu stanisławowskiego w woj. mazowieckim,
• budynek szkoły z XIX wieku na ul. Warszawskiej – obecnie siedziba ZNP,
• empirowy zajazd pocztowy z XIX wieku na ul. Warszawskiej, nadal pełniący swoją pierwotną funkcję,
• ruiny dworku M.E. Andriollego na ul. Warszawskiej,
• zabudowa mieszkalna po przeciwnej stronie stacji kolejowej (ul. Sosnkowskiego):
  • dom K. Rudzkiego z 1880 roku – budynek prywatny,
  • willa dr Jana Huberta z początku XX wieku – budynek ten obecnie przechodzi kapitalny remont (rozebrano go do gołych murów), w przyszłości będzie jedną z dwóch siedzib Muzeum Ziemi Mińskiej,
• dom i oficyna z 1922 na ul. Pięknej, będące siedzibą Wojskowej Komendy Uzupełnień,
• cmentarz żydowski na ul. 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, podobnie jak inne kirkuty dewastowany.

Inne budynki chronione przez plan zagospodarowania przestrzennego

• szpital z początku XX wieku na ul. 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego,
• Pałac Łubieńskich z II połowy XIX wieku przy ul. Stefana Okrzei – główna siedziba Muzeum Ziemi Mińskiej,
• pozostałości koszar wojskowych przy ul. Warszawskiej,
• cmentarz żołnierzy radzieckich przy ul. Warszawskiej,
• budynek z lat 50' XX wieku przy ul. Armii Ludowej – obecnie bank,
• Pomnik Konstytucji 3 Maja przy ul. Kazikowskiego,
• budynki szkolne:
  • szkoła przy ul. Pięknej (budynek gimnazjum z 1903, budynek liceum z lat 30' XX wieku) – Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Polskiej Macierzy Szkolnej,
  • szkoła przy ul. Kościuszki (budynek z lat 90' XIX wieku) – Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum,
  • szkoła przy ul. Kopernika (budynek z lat 30' XX wieku) – Szkoła Podstawowa nr 1 i Gimnazjum Miejskie nr 1,
• zabudowa mieszkalna (stan na 2004, część z nich grozi zawaleniem lub już się zawaliła):
  • domy drewniane przy ulicach: Armii Ludowej (1), Daszyńskiego (10), Kazikowskiego (8), Klonowej (3), Kościelnej (8), Kościuszki (3), Kresowej (1), Wyszyńskiego (6), Małopolskiej (2), Okrzei (6), Osiedlowej (6), Parkowej (1), Smoleńskiego (2), Piłsudskiego (14), Świętokrzyskiej (1), Warszawskiej (18),
  • domy murowane lub drewniano-murowane przy ulicach: Plac Kilińskiego (2), Kościelnej (2), Kościuszki (2), Polowej (1), Siennickiej (1), Piłsudskiego (1), Świętokrzyskiej (1), Warszawskiej (6).

Cenne budynki zniszczone

Kilka budynków miałoby obecnie status zabytku:

• cerkiew, rozebrana w 1936 ze względu na brak wiernych, pozostało ogrodzenie,
• synagoga, zniszczona przez Niemców,
• dworzec kolejowy w stylu barokowym, zbombardowany przez Niemców w 1939 roku.

Pomniki

Lista pomników i miejsc pamięci narodowej znajdujących się Mińsku Mazowieckim:

• Pomnik Niepodległości,
• Pomnik Szarych Szeregów,
• Pomnik Powstańców 1863,
• Pomnik-Gołąb Pokoju,
• Pomnik 1PLM Warszawa (lotników),
• Pomnik Ojca Świętego Jana Pawła II,
• Pomnik Mikołaja Kopernika,
• Pomnik Władysława Andersa,
• Pomnik nauczycieli i organizatorów tajnego nauczania

Głazy upamiętniają: uczniów poległych za wolność ojczyzny w 1920, jeńców sowieckich, Kasztankę – klacz Józefa Piłsudskiego, gen. Zygmunta Piaseckiego i Powstanie Warszawskie.

Tablicami uczczono pamięć: rodziny Sażyńskich, pomordowanych przez NKWD, Armii Krajowej (działającej w Mińsku, 2 tablice), ofiar hitlerowców (3 tablice).

Zieleń miejska

Mińsk posiada kilka znaczących skwerów i placów:

• plac Stary Rynek – średniowieczny rynek przerobiony został częściowo na parking, a częściowo na niewielki skwer. Do zalet tego miejsca należy widok na zabytkowy kościół i park. Wadą jest położenie tuż przy ruchliwej ul. Warszawskiej.
• plac Kilińskiego – rynek renesansowy. Częściowo również znajduje się blisko ul. Warszawskiej, ale jest znacznie większy. Duża jego część, blisko ulicy, została zalesiona oddzielając mniejszy plac i tworząc z niego często odwiedzane miejsce. Skwer nadaje się do organizacji publicznych uroczystości, które faktycznie miały miejsce w kwietniu 2005 roku.
• plac Konstytucji – plac przy ul. Konstytucji 3 Maja. Składa się z Ronda Hallera oraz fontanny miejskiej wraz z otoczeniem. Od wyżej wymienionych odróżnia się mniejszym zalesieniem i nowoczesną zabudową. Ten skwer jest zwykle wykorzystywany do publicznych uroczystości.
• plac Lotników (wcześniej Wolności) – średniowieczny rynek z Pomnikiem Lotników.
• kilka mniejszych placów i skwerów znajduje się przy konkretnych budynkach jak Pałac Łubieńskich (z fontanną), Willa dr Jana Huberta, Kościół pw. św. Antoniego czy Zespół Szkół Zawodowych nr 1 (obok placu Konstytucji najczęściej wykorzystywany do publicznych uroczystości).

Gospodarka

Charakterystyka gospodarki

W 2006 roku działały w Mińsku 4003 firmy, w 96,6% prywatne. Dominuje sektor handlowy (łącznie z usługami naprawczymi, 1340 podmiotów), a następnie obsługi nieruchomości i firm (630), budownictwa (498) i przetwórstwa przemysłowego (393).

Na jeden bank przypada mniej niż 4 tysiące mieszkańców, identyczna jest sytuacja ze sklepami wielkopowierzchniowymi. Przy czym zarówno banki jak i sklepy obsługują również dużą część mieszkańców powiatu.

Miejsca o największej powierzchni handlowej to Targowisko Miejskie i znajdujące się niedaleko miasta "CH Carrefour Mińsk Mazowiecki".

Swoje siedziby mają tutaj deweloperzy działający zarówno na rynku lokalnym jak i w Warszawie. Dużo jest także firm budowlanych (razem 498 podmiotów).

W mieście działają 3 hotele, oraz wiele punktów gastronomicznych od restauracji po tanie puby (razem 91 podmiotów).

Z licznych firm transportowych, obsługujących mieszkańców, swoją siedzibę ma tu jedynie PKS w Mińsku Mazowieckim.

Największym przedstawicielem lokalnego przemysłu i usług jest firma ZNTK "Mińsk Mazowiecki" zajmująca się obsługą taboru PKP i Kolei Mazowieckich.

Zakłady typowo przemysłowe zajmują się produkcją urządzeń dźwigowych (Fabryka Urządzeń Dźwigowych), artykułów bawełnianych (Harper Hygienics), obuwia dziecięcego (Bartek) i folii.

Budżet miasta

Na 2008 zaplanowano wydatki w wysokości 86 mln zł i przychody w wysokości 82,2 mln zł. Deficyt budżetowy pokryty jest w całości przez oszczędności.

Największe wydatki to inwestycje w dziedzinie transportu i łączności (10%), wynagrodzenie pracowników oświaty (9,1%), inwestycje w dziedzinie kultury (7,4%), świadczenia rodzinne (7,3%), dotacja dla przedszkola (6,1%) oraz inwestycje w dziedzinie kultury fizycznej i sportu (5,5%).

Ogółem inwestycje stanowią około 28% budżetu miasta.

Gospodarka komunalna

Działające od 1990 roku Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej posiada 4 kotłownie o łącznej mocy ponad 30 MW, przy czym większość uzyskuje się z miału węglowego.

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (1992) posiada 7 studni, 2 stacje uzdatniania wody, nowoczesną oczyszczalnię ścieków otwartą w listopadzie 2005 roku oraz sieć wodociągów i kanalizacji obejmującą całe miasto i kilka wsi.

Modernizacją i budową dróg zajmuje się działający od 1994 Zarząd Dróg Miejskich.

Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej nie posiada obecnie wystarczających zasobów mieszkaniowych jednak w najbliższych latach (od 2007) zarezerwowano na inwestycje w mieszkania socjalne po 2 mln zł z rocznego budżetu.

Urzędy i instytucje

W Mińsku znajduje się jedna instytucja publiczna o zasięgu subregionalnym. Jest to biuro terenowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie. Obejmuje ono swoim zasięgiem wschodnią część województwa.

Z granicami powiatu nie pokrywa się także zasięg Wojskowej Komendy Uzupełnień i Nadleśnictwa Mińsk

Znajdują się tutaj wszelkie instytucje powiatowe (Starostwo, Powiatowy Inspektorat Weterynarii, Sanepid, Urząd Pracy), a także Urząd Skarbowy, Sąd i Prokuratura Rejonowa oraz rejonowy oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Do instytucji o mniejszym zasięgu należą Urząd Miasta, Urząd Gminy (gmina Mińsk Mazowiecki) i kilka placówek Poczty Polskiej.

Demografia

Pod względem liczby ludności Mińsk jest 12. miastem województwa mazowieckiego (146. w Polsce), a pod względem gęstości zaludnienia 5. (11. w Polsce).

Wg GUS 31 grudnia 2006 było w Mińsku zameldowanych 37.544 osoby, a faktycznie zamieszkiwało 37.927. Urząd Miasta podaje liczbę 37.529.

Na wykresie widać społeczeństwo "umiarkowanie stare" (np. dzieci w wieku 0-4 lat jest zdecydowanie więcej niż ludzi w wieku 60-64 lat, ale nie jest to wielokrotność), oraz powojenny wyż demograficzny i jego echa.

Miasto jest zaliczane do tzw. sypialni Warszawy, każdego dnia odjeżdża do stolicy kilkadziesiąt pociągów i około 100 autobusów. W 2005 roku średni dochód na mieszkańca wyniósł 1691,94 zł, nie odbiegając znacząco od sąsiednich miast (Otwock, Wołomin). Według REGIOsetu bezrobocie w powiecie mińskim pod koniec 2006 wynosiło 11,6%. Według GUS w tym samym roku było 1960 bezrobotnych mińszczan na 8993 pracujących, co dawałoby bezrobocie na poziomie 17,9%.

Przez wieki liczba ludności miasta ulegała dużym zmianom. W XVI wieku dochodziła już do 4 tys., by w 1777 wynieść jedynie 456. Później obserwuje się stały wzrost liczby ludności zakłócony jedynie przez II wojnę światową. Trend ten trwa do dzisiaj.

Edukacja

W Mińsku znajduje się 1 prywatno-katolicka szkoła wyższa.

Na terenie miasta działają 2 licea ogólnokształcące (1 powiatowe, 1 prywatno-katolickie) oraz 4 zespoły szkół ponadgimnazjalnych (wszystkie powiatowe). W zespołach tych prowadzone są zarówno oddziały ogólnokształcące jak i profilowane czy zawodowe (m.in. budownictwo, księgowość, mechanika samochodowa, sztuki plastyczne, gastronomia).

Samo miasto jest właścicielem 6 przedszkoli, 4 szkół podstawowych i 5 gimnazjów. Uzupełniają ten stan liczne prywatne przedszkola, gimnazjum powiatowe i gimnazjum prywatno-katolickie.

W Mińsku znajduje się także Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna.

Kultura

Instytucje kulturalne

Głównymi instytucjami kulturalnymi działającymi na terenie miasta są Miejski Dom Kultury (Pałac Dernałowiczów) i Miejska Szkoła Artystyczna (ul. Armii Ludowej). Obie te instytucje prowadzą działalność polegającą m.in. na organizacji zajęć pozalekcyjnych i wystaw. Z ich obiektów (place i sale MDK oraz sala koncertowa MSA) korzystają także inne instytucje.

W otwartym w 2010 roku budynku biblioteki (przy Placu Kilińskiego) działają dwie niezależne od siebie instytucje: Miejska Biblioteka Publiczna oraz filia Biblioteki Pedagogicznej im. Heleny Radlińskiej w Siedlach. Ogółem w bibliotekach i filiach prowadzonych przez miasto znajduje się 164.618 woluminów, a w 2006 roku dokonano 155.387 wypożyczeń.

W 2005 roku miastu przyznano Nagrodę im. Kierbedziów w kategorii "samorządy przyjazne bibliotece".

Wszelkimi zagadnieniami związanymi z historią miasta zajmuje się Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego (ul. Okrzei). W oparciu o nie (oraz o Muzeum 7. Pułku Ułanów Lubelskich) organizowane jest Muzeum Ziemi Mińskiej.

W Mińsku działało jedno prywatne kino – Światowid (ul. Piłsudskiego / pl. Kilińskiego). Poza działalnością typową dla kina często organizowało przedstawienia teatralne i kabaretowe. Kino zakończyło swoją działalność w 2010r.

W samym mieście wydawane są 4 prywatne tygodniki lokalne: Co słychać?, Lokalna, Nowy Dzwon i Strefa Mińsk.

Wydarzenia

Lista imprez odbywających się cyklicznie w Mińsku Mazowieckim:

• Festiwal Chleba (od 2005)
• Rajd Weteranów Szos
• Rock in Mińsk Fest (konkurs, od 2007)
• koncerty fundacji Dom Muzyki (koncerty kilku gwiazd, do 2006)

Związki ze sztuką

W Mińsku znajdują się ruiny dworku Michała Elwiro Andriollego.

Noblista Henryk Sienkiewicz umieścił miasto w książce Pan Wołodyjowski, a także napisał o nim kilka felietonów.

Pisarz Stefan Żeromski pracował jako dróżnik przy stacji w Mińsku Mazowieckim.

Stowarzyszenia i organizacje pożytku publicznego

Hufiec ZHP "Mazowsze" w Mińsku Mazowieckim składa się z 19 jednostek i działa na terenie powiatu mińskiego. Komendantem jest harcmistrz Andrzej Soćko. Hufiec wchodzi w skład Chorągwi Mazowieckiej ZHP.

Wyróżniającą miasto organizacją jest Klub Dawnych Motocykli "Magnet", który wraz z Domem Kultury organizuje coroczny Rajd Weteranów Szos.

Do otrzymywania 1% podatku uprawnione są następujące organizacje:

• Mazowieckie Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym
• Mazovia Mińsk Mazowiecki
• Mazowieckie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Kulturalnych "Promotor"
• Stowarzyszenie "Koniczynka" działające na rzecz dzieci z niepełnosprawnością umysłową
• Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze – zarząd oddziału w Mińsku Mazowieckim
• Stowarzyszenie Integracji z Osobami Niepełnosprawnymi "Dom Muzyki"
• Mińskie Towarzystwo Muzyczne
• Hufiec ZHP "Mazowsze" w Mińsku Mazowieckim

Sport i rekreacja

Za sport w mieście odpowiada podlegający mu Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Ośrodek jest też właścicielem (a raczej obsługuje majątek miasta) stadionu przy ul. Sportowej, oraz Aquaparku przy ul. Wyszyńskiego. Aktualnie największą atrakcją organizowaną przez ośrodek jest płatne sztuczne lodowisko (czynne tylko w okresie zimowym) i Aquapark.

Drugą ważną instytucją jest "Mazovia-ZNTK", który jest bardzo silnie związany z MOSiR'em jednak formalnie jest osobną instytucją. Prowadzi on przede wszystkim amatorski zespół seniorów w piłce nożnej.

Babilon Promotion i Tom Boxing Team organizują gale bokserskie pokazywane m.in. w TVP i Canal+, w tym pojedynki o mistrzostwo świata

Bezpieczeństwo

Ochrona zdrowia

Za ochronę zdrowia w powiecie mińskim odpowiada prowadzony przez ten powiat i finansowany przez NFZ – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mińsku Mazowieckim. ZOZ składa się z izby przyjęć, pogotowia ratunkowego i 6 oddziałów. W szpitalu i przychodni działa 7 pracowni i 23 poradnie. Oddział położniczy został nagrodzony przez Fundację Rodzić po Ludzku.

Część usług w ramach NFZ realizuje także Przychodnia "Centrum".

Poza tym na terenie miasta działają: ambulatorium MSWiA, Caritas (np. okulista), przychodnie specjalistyczne (np. płatny lekarz rodzinny, dentysta, badanie krwi), 15 aptek.

Wojsko

Aktualnie

Obecnie w Mińsku i jego okolicach swoje siedziby mają:

• Żandarmeria Wojskowa
  • Centrum Szkolenia ŻW
  • Oddział Specjalny ŻW w Mińsku Mazowieckim (tzw. antyterroryści)
  • Placówka ŻW w Mińsku Mazowieckim
• 1 Brygada Lotnictwa Taktycznego (jednostki)
  • 23 Baza Lotnicza w Janowie
  • 1 Eskadra Lotnictwa Taktycznego w Barczącej
• Wojskowa Komenda Uzupełnień Mińsk Mazowiecki

W przeszłości

W swojej historii miasto było siedzibą następujących jednostek i instytucji:

• 2 Mińsko-Mazowiecka Brygada Obrony Terytorialnej (lata 90.)
• Centralny Ośrodek Szkolenia Wojskowej Służby Wewnętrznej (PRL)
• 7 Pułk Ułanów Lubelskich (II RP)
• 38 Włodzimierski J.CW. Wielkiego Księcia Michała Mikołajewicza Pułk Liniowy Dragonów (od 1891) – 13 Pułk Ułanów Włodzimierskich (od 1907) – pułk armii rosyjskiej

Cywilne służby mundurowe

Policja współpracuje z Żandarmerią Wojskową, oraz korzysta z systemu monitoringu utworzonego przez miasto i Polskie Linie Kolejowe. Na terenie miasta znajduje się Komenda Powiatowa, z siedzibą na ul. Wyszyńskiego 15/17 i częścią sekcji na ul. Piłsudskiego 44.

Mińska komenda podlega Komendzie Stołecznej. Dzieli się na 6 sekcji i 1 referat. Sekcja dzielnicowych dzieli miasto na 6 dzielnic.

Na wyposażeniu Sekcji Ruchu Drogowego są samochody terenowe, sportowe oraz zwykłe.

W mieście istnieje także straż miejska.

Za bezpieczeństwo pożarowe odpowiada Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, wspomagana przez Ochotniczą Straż Pożarną (3 jednostki na terenie miasta i 7 na terenie gminy), oraz wojsko (lotnisko z możliwością lądowania awaryjnego wszelkich samolotów dysponuje własną strażą pożarną). Komenda posiada nowy sprzęt, w tym 25 metrowy podnośnik.

Religia

Katolicyzm

Mińsk znajduje się w diecezji warszawsko-praskiej Kościoła rzymskokatolickiego. Znajdują się tutaj dwa sanktuaria będące siedzibami dekanatów.

Najstarsza parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny istnieje od 1422 roku. Kościół z XVII ma status sanktuarium maryjnego. Proboszcz tej parafii stoi jednocześnie na czele dekanatu Narodzenia NMP obejmującego wschodnią połowę miasta i jego okolic. Sama parafia swoim zasięgiem obejmuje okolice Starego Miasta.

Druga parafia pw. św. Antoniego została erygowana w 1984 roku. Świątynia której budowa trwała kilkanaście lat składa się z dwóch kościołów i kaplicy. Posiada ona status sanktuarium. Proboszcz tej parafii stoi jednocześnie na czele dekanatu św. Antoniego obejmującego zachodnią połowę miasta i jego okolic oraz Gminę Kołbiel. Sama parafia swoim zasięgiem obejmuje centrum oraz zachodnią i północno-zachodnią część miasta.

Wschodnie krańce miasta należą do parafii cywilno-wojskowej erygowanej w latach 90. XX wieku. Południowo-zachodnia część miasta to Parafia św. Jana Chrzciciela. Z północnego krańca miasta jest blisko do Kościoła pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Królewcu.

Na terenie miasta znajduje się także kaplica szpitalna, oraz liczne przydrożne kapliczki i krzyże.

Główne organizacje katolickie działające na terenie miasta to Caritas i Siostry Loretanki (katechetki). Działalność oświatową prowadzą zgromadzenia męskie Salezjan (gimnazjum i liceum) oraz Pallotynów (szkoła wyższa).

Od 1907 roku istnieje w Mińsku parafia mariawicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Wspólnota mariawicka w Mińsku, należy do diecezji lubelsko-podlaskiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.

Protestantyzm

Od 2003 działa tu zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów.

Na początku pierwszej dekady XXI w. powstała w Mińsu Mazowieckim wspólnota mennonitów. Mińsk Mazowiecki jest również siedzibą mennonickiej Fundacji "Dziedzictwo", prowadzącej działalność edukacyjną i kulturalną.

Judaizm

Do 1768 roku obowiązywał tu zakaz osiedlania się Żydów, ale już przed II wojną światową stanowili oni ok. połowy mieszkańców miasta. Budynek synagogi znajdował się przy ul. Piłsudskiego, funkcjonowało tu też kilka mniejszych bożnic w innych budynkach.

Społeczność żydowska nie przetrwała wojny i obecnie jedynymi pamiątkami po niej są nieruchomości bez właściciela, zapomniany cmentarz, oraz jeden z największych kamieni w Obozie Zagłady Treblinka II.

Inne wyznania

W Mińsku Mazowieckim działalność prowadzą również Świadkowie Jehowy - ogółem 3 zbory, z których dwa organizują zebrania na terenie miasta, a jeden korzysta z Sali Królestwa w pobliskiej Hucie Mińskiej.

Transport

Mińsk Mazowiecki to węzeł 2 linii kolejowych, 2 dróg krajowych i 1 drogi wojewódzkiej.

Transport kolejowy

Linia kolejowa nr 2 (E20, Berlin-Warszawa-Terespol-Moskwa) łączy stację kolejową Mińsk Mazowiecki bezpośrednio z wieloma miastami. Najwięcej pociągów jeździ do Warszawy (6 pospiesznych, 40 osobowych do centrum i 1 osobowy do Warszawy Wschodniej) i Siedlec (6 pospiesznych i 20 osobowych). Najdalsze jest połączenie z Moskwą.

Linia kolejowa nr 13 ma dla miasta mniejsze znaczenie. Przejeżdżają nią bez zatrzymania m.in. pociągi do Berlina i Kijowa.

Transport drogowy

W mieście i gminie krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie:

• 2 Świecko – Terespol, fragment międzynarodowej drogi E30
  • Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Poznań – Świecko
  • Mińsk Mazowiecki – Siedlce – Terespol
• 50 Ciechanów – Ostrów Mazowiecka, tranzytowa obwodnica Warszawy
  • Mińsk Mazowiecki – Grójec – Sochaczew – Ciechanów
  • Mińsk Mazowiecki – Ostrów Mazowiecka
• 802 Mińsk Mazowiecki – Seroczyn

W 2008 roku zakończono projektowanie odcinka autostrady A2 będącego północną obwodnicą miasta, uzyskano także wszystkie zgody oraz rozpoczęto procedurę przetargową. Budowę rozpoczęto 24 sierpnia 2009 r..

Obecnie w Mińsku znajduje się 14 rond, czyli bardzo dużo jak na miasto poniżej 100.000 mieszkańców, w Polsce. Na mapie udostępnionej przez Urząd Miasta naniesione jest 1 kolejne.

Kolejną ciekawostką jest to że do ostatniej modernizacji linii kolejowej nr 2 nie istniało połączenie ulic Sosnkowskiego, Mrozowskiej (była jedynie krótką uliczką przy Siennickiej) i Limanowskiego. Stankowizna, Kędzierak i dzielnica przemysłowa było odcięte od pozostałych części miasta. Można było do nich dojechać przez Stojadła lub Gliniak (gmina Mińsk Mazowiecki).

Transport autobusowy

PKS w Mińsku Mazowieckim i BAGS zapewniają regularne połączenie z Warszawą (odpowiednio 43 i 45 par autobusów dziennie).

Transport lotniczy

Najbliższy port lotniczy to Warszawa-Okęcie. Gdy zostanie on połączony koleją z centrum Warszawy, dojazd z Mińska, z jedną przesiadką nie powinien trwać dłużej niż 90 minut.

Istniały plany przekształcenia lotniska wojskowego pod Mińskiem w cywilny port lotniczy. Obecnie jednak są plany budowy kilku lotnisk w okolicach Warszawy i nie ma zapotrzebowania na kolejne.

Urbanistyka

Struktura gruntów

• Tereny mieszkaniowe: 30%
• Tereny przemysłowe: 6%
• Drogi, koleje i inne tereny komunikacyjne: 15%
• Użytki rolne: 29%
• Lasy: 5% (Park Miejski)
• Inne: 15% (w tym 3% zurbanizowane)

Wokół miasta znajdują się tereny mieszkaniowe (kilkutysięczne przedmieścia, głównie na północy), tereny usługowo-przemysłowe (na zachodzie), użytki rolne oraz duży kompleks leśny (na południu).

Zabudowa

Bloki mieszkalne o maksymalnej wysokości równej 4 piętrom, zaś w pewnych miejscach (np. sąsiedztwo starych budynków) 2 piętrom, stanowią obecnie podstawę zabudowy miasta. Obok siebie występują bloki z różnych okresów (przed socrealizmem, z socrealizmu i nowe). Są także duże obszary zabudowy jednorodzinnej, w tym zaskakująco dużo zachowanych budynków drewnianych (w zainteresowaniu konserwatora zabytków).

Zakłady przemysłowe znajdują się głównie w niewielkiej części miasta, na południe od linii kolejowej.

Sektor usługowy i administracyjny rozlokowane są po całym mieście, jedynie finansowy skoncentrowany jest wokół Urzędu Miasta (najwyższe ceny lokali).

W niektórych częściach miasta brakuje miejsc parkingowych. Dotyczy to przede wszystkim dworca kolejowego (poniedziałek-piątek), oraz ścisłego centrum administracyjno-handlowo-usługowego (pon-sob).

Osiedla

Statut miasta przewiduje możliwość utworzenia osiedla na wniosek 1/4 mieszkańców obszaru zamieszkanego przez 1/10 ludności miasta. Osiedla historyczne w większości nie są w stanie spełnić takiego kryterium. Obecnie nie istnieje żadne osiedle, co jest sytuacją dość wyjątkową dla miast tej wielkości.

Mimo tego, TERYT wymienia: Anielinę, Florencję (jest to nazwa osiedla które przez pewien czas funkcjonowało, wieś nazywała się Sewerynów), Kędzierak, Kędzierak Mały (fragment przyłączony wcześniej) i Nowe Miasto. Są to części miasta przyłączone w XX wieku, z zachowaną odrębnością przestrzenną.

W maju 2008 r. pojawiły się plany podziału miasta na osiedla.

Inne podziały

Mińsk dzieli się na następujące obszary funkcjonalno-przestrzenne, okręgi wyborcze i historyczne miejscowości:

Współpraca zagraniczna

Mińsk ma podpisane umowy bliźniaczego partnerstwa z miastami:

• Saint-Égrève (Francja)
• Telšiai (Litwa)
• Krnov (Czechy)
• Pefki (Grecja)

Każdego roku przyjeżdża do Mińska młodzież z parafii katolickiej w Orszy (Białoruś).

Istnieją również inne formy współpracy z miastami Borodjanka (Ukraina), Cori (Włochy), Karben (Niemcy) i Łuchawica (Rosja).

Lacey (USA) jest miastem siostrzanym Mińska.

Polityka i administracja

Burmistrzem jest Marcin Jakubowski.

Przewodniczącym Rady Miasta jest Dariusz Kulma.

Posłami z Mińska są Czesław Mroczek (PO).

W sejmiku województwa mazowieckiego zasiada Leszek Celej (PO).

Postacie

Honorowi obywatele

Osoby, którym Rada Miasta Mińsk Mazowiecki nadała tytuł Honorowy Obywatel Mińska Mazowieckiego:

• Jan Paweł II,
• Marian Benko,
• Tomasz Chludziński,
• Tadeusz Chróścielewski,
• Paweł Filleborn,
• Henryk Gąsowski,
• Ryszard Kaczorowski,
• Władysław Kozak,
• Kazimierz Romaniuk,
• Władysław Rudziński,
• Ryszard Sielski,
• Jan Sikora,
• Tadeusz Skolimowski,
• Józef Skrzynecki,
• Piotr Skrzynecki,
• Witold Szaniawski.

Urodzeni w Mińsku Mazowieckim

Lista osób urodzonych w Mińsku Mazowieckim, które mają biogram na stronach Wikipedii:

• Tadeusz Chróścielewski (ur. 3 czerwca 1920)
• Danuta Dobrzyńska (ur. 1977)
• Małgorzata Gutowska-Adamczyk
• Jan Himilsbach (ur. 1931)
• Ścibor z Gościeńczyc (miejsce urodzenia nieznane, ale był synem właściciela miasta)
• Rafał Jackiewicz (ur. 17 lutego 1977)
• Teresa Wargocka (ur. 18 grudnia 1955)

Zobacz też

• Cmentarz komunalny w Mińsku Mazowieckim
• Stary cmentarz żydowski w Mińsku Mazowieckim
• Nowy cmentarz żydowski w Mińsku Mazowieckim