Waliska (powiat miński)

Waliska – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Latowicz.

W latach 1795-1809 – wieś znalazła się pod zaborem austriackim. Od 1809 r. w Księstwie Warszawskim, guberni warszawskiej, powiecie siennickim, a od 1866 r. w powiecie mińskim (od 1868 nazwa powiatu nowomiński). W latach 1870-1954 należała do Gminy Łukówiec, następnie w latach 1955-1972 do Gromadzkiej Rady Narodowej w Jeruzalu. Od 1973 r. należy do gminy Latowicz. W latach 1919-1939 była w granicach województwa warszawskiego, 1939-1945 w Generalnym Gubernatorstwie, 1946-1975 w województwie warszawskim, od 1975 do 1998 r. – w granicach województwa siedleckiego. Od 1999 r. znajduje się w województwie mazowieckim.

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa stanowi cmentarzysko kultury grobów kloszowych (kultura pomorska).

Wzmianki o wsi pojawiły się po raz pierwszy w 1519 r. W 1662 r. było tu 44 mieszkańców. W 1827 r. wieś liczyła 26 domów i 236 mieszkańców. W 1871 r. folwark Waliska wraz z młynem Osmolanka liczył 945 morgów zieli. W 1880 r. we wsi było 12 domów i wiatrak.

Dworek w Waliskach należał w drugiej połowie XIX w. i pierwszej połowie XX w. do rodzin Bortkiewiczów i Świątkowskich. W 1915 r. powstała szkoła podstawowa, która mieściła się w prywatnych domach państwa: Jesionków, Wójcików i Żuchowiczów. W 1945 r. przeniesiono szkołę do budynku dworskiego. Istniała do 1992 r.

W 1928 r. założono Ochotniczą Straż Pożarną. W 1970 r. powstało Koło Gospodyń Wiejskich. W 1970 r. wieś liczyła 380 mieszkańców, a w 2000 r. - 250. Przyrost naturalny w latach 1970-2000 wyniósł -34,2%. W 1988 r. we wsi było 75 domów, a w 2009 - 89 domów.

Etymologia

Nazwa topograficzna odnosi się do wielkich wałów ziemnych, zapewne usypanych tu przez pierwszych mieszkańców w celu obronnym. Może ona także oznaczać miejsce, gdzie zwalano – czyli wycinano potężne, wysokie drzewa.

Zabytki

• Kapliczka w centrum wsi, z białej cegły wzniesiona w 1988 r.
• Dworek ziemiański.

Źródła

• AGAD, Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział I, sygn. 72 cz.2. – Rejestr pogłownego Ziemi Czerskiej.
• Archiwum Parafii Latowicz, Liber ekronicae parachialis, Parochia Latowicz.
• Cmentarzysko kultury grobów kloszowych w Waliskach pow. Mińsko-Mazowieckim, Z Otchłani Wieków R.13(1938) z.3-4:34
• Gajowniczek. Z. 1999. Dzieje Latowicza, FPL, Latowicz
• Gajowniczek Z., 1999. Sto lat kościoła parafialnego Św. Walentego i Św. Trójcy w Latowiczu, FPL, Latowicz,
• Grzikiewicz M., 1954. Wybrane zagadnienia z badań nad kulturą grobów kloszowych, Wiadomości Archeologiczne T.20: 134-173.
• Modrzewska H., 1953. Materiały do bibliografii archeologicznej Mazowsza, Materiały Wczesnośredniowieczne T.3: 101-134
• Niedźwiedź J. Ostas C., Opracowanie studialne wartości kulturowych Gminy Latowicz
• Sienkiewicz M. , i in. 1999. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Latowicz.

Zobacz też: Waliska