Nowy Dwór Mazowiecki

Nowy Dwór Mazowiecki – miasto i gmina w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, położone przy ujściu Narwi do Wisły. Położony jest 34 km od centrum Warszawy.

Ośrodek przemysłowy i usługowy, także dla pobliskich terenów letniskowych.

Położenie

Według danych z roku 2002 Nowy Dwór Mazowiecki ma obszar 28 km², w tym:

• użytki rolne: 29%
• użytki leśne: 8%

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 28,21 km². Miasto stanowi 4,09% powierzchni powiatu.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Części miasta: Osiedle Młodych, Śródmieście, Modlin-Twierdza, Nowodworzanka, Stary Modlin (Głasica), Okunin, Kępa Nowodworska.

Miasto (gmina) graniczy z 5 innymi gminami. Sąsiednie gminy: Czosnów, Jabłonna, Pomiechówek, Wieliszew, Zakroczym.

Demografia

Dane statystyczne GUS z 30 czerwca 2010:

Historia

Pierwsze ślady bytności ludzi pochodzą z epoki neolitu (4 – 2 tys. lat p.n.e.), natomiast pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z około 1,7 tys. lat p.n.e.. Podczas pogłębiania rzeki Narew w 1980 znaleziono także fragmenty łodzi z I w n.e., grot włóczni z XV wieku oraz głownię mieczową z XVII wieku.

Za założyciela późniejszego miasta uważa się księcia Konrada I Mazowieckiego (około 1233), a pierwsza wzmianka pochodzi z 1294, jako o własności wojewody mazowieckiego Jana herbu Nałęcz. Miasto wymieniane jest w dokumentach pod różnymi nazwami: Nowidwor circa fluvium Narew (Nowy Dwór Nad Rzeką Narew) (1355), Nova Curia (Nowy Dwór), Nova Aula, później także Novidwor, Nouidwor czy Nowodwor. 29 czerwca 1374 książę Ziemowit III Mazowiecki nadał osadzie prawa miejskie chełmińskie oraz oddaje je na własność Abrahamowi, Dobrogostowi i Niemierzy, synom Tomisława, wraz z przywilejem na połów ryb w Narwi i Wiśle oraz pobieranie cła na rzece Narwi. W 1421 nastąpił podział majątku pomiędzy synami Niemierzy – Abraham osiada w Wielkopolsce koło Wolsztyna, Dobrogost zostaje i przybiera nazwisko Nowodworski.

W 1544 nastąpiło odnowienie praw miejskich przez króla Zygmunta Starego, w XVII wieku miał miejsce upadek miasta w wyniku licznych powodzi, zaraz, grabieży i wojen – 30 września 1655 w bitwie pod Nowym Dworem wojska szwedzkie w czasie potopu szwedzkiego rozgromiły tu mazowieckie pospolite ruszenie. Po potopie szwedzkim miasto podupadło do rangi wsi, którą pozostało aż do końca XVIII wieku.

20 czerwca 1782 folwark Nowy Dwór otrzymał ponownie prawa miejskie od księcia Stanisława Poniatowskiego. 21 października 1792 odbyła się konsekracja kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Michała Archanioła, fundacji księcia Stanisława. W 1794 Nowy Dwór odkupił hrabia Gutakowski. Po III rozbiorze Polski Nowy Dwór znajduje się w zaborze pruskim, a po kongresie wiedeńskim w zaborze rosyjskim.

W 1807 rozpoczęła się, z rozkazu Napoleona Bonaparte, budowa Twierdzy Modlin, od 1810 budowana była już nie jako magazyn żywności, ale obóz warowny. Nadzór nad budową objął, w miejsce generała Prospera de Chasseloup-Laubat, Jean Mallet de Granville (w 1811 w pracy przy budowie zatrudnionych jest 19 000 ludzi). Od 5 lutego 1813 do 1 grudnia 1813 w oblężonej przez Rosjan twierdzy Modlin bronili się Francuzi. W związku z budową twierdzy nastąpiło ożywienie gospodarcze miasta Nowy Dwór i w 1820 stał się on miastem rządowym oraz otrzymał prawo do organizowania jarmarków. W tym okresie zaczęły powstawać tu szynki i karczmy oraz rozpoczął się napływ ludności niemieckiej, rosyjskiej i żydowskiej.

W 1832 rozpoczęła się rozbudowa twierdzy Modlin pod nową nazwą Nowogieorgiewsk pod nadzorem generała Iwana Iwanowicza Dehna. Twierdza rozbudowywana była jeszcze w latach 60. XIX wieku. Pod koniec tego wieku wybudowano tu linię kolejową, w wyniku czego powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe takie jak: fabryka krochmalu, wyrobów fajansowych, fabryka dykty, 2 tartaki a na początku XX wieku powstał tu młyn parowy, fabryka guzików z masy perłowej, browar i dwie masarnie. Pomimo tego miasto niszczone było przez powodzie w 1813, 1844, 1876 oraz w 1888, gdy dodatkowo miasto zniszczył pożar.

W czasie I wojny światowej, w połowie lipca 1915, pod twierdzę Modlin podeszły wojska niemieckie, ostatecznie odcinając garnizon twierdzy od reszty sił rosyjskich 10 sierpnia. W wyniku oblężenia 19 sierpnia 1915 twierdza została zdobyta przez Niemców, a do niewoli dostało się 105 000 ludzi. W trakcie opuszczania twierdzy Rosjanie zniszczyli m.in. mosty na Narwi i Wiśle, sam Nowy Dwór spłonął podczas niemieckiej ofensywy.

W 1918 po odzyskaniu niepodległości twierdzę obsadził polski garnizon pod dowództwem płk. Edwarda Malewicza. W chwili wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, w sierpniu 1920, znajdowała się w Nowym Dworze w koszarach przy ul. Paderewskiego kwatera 5 armii pod dowództwem gen. Władysława Sikorskiego. Armia licząca 46 000 żołnierzy jako Grupa Modlin broniła północnego brzegu Narwi i zachodniego brzegu Wkry.

W okresie międzywojennym, w latach 1919-1926, na terenie twierdzy, w koszarach mieściła się szkoła Kadetów, Szkoła Podchorążych Broni Pancernych, Centrum Wyszkolenia Saperów i wiele innych jednostek. W latach 20. powstała tu elektrownia, w Modlinie powstała też stocznia i port Marynarki Wojennej.

W czasie II wojny światowej w dniach 13 września – 29 września 1939 trwała obrona twierdzy w kampanii wrześniowej pod dowództwem gen. Wiktora Thommée, po jej upadku została zajęta przez Wehrmacht. Sam Nowy Dwór mocno ucierpiał i został przemianowany na Neuhof, a od 1942 na Bugmünde (gdy zmieniono nazwy ulic na niemieckie). Od maja 1940 do 12 grudnia 1942 istniało tu żydowskie getto, w mieście istniały 4 szubienice wybudowane przez Niemców. W 1944 istniał tu obóz pracy przymusowej. 15 stycznia 1945 o godzinie 17.20 wyzwolono zniszczony w 70% Nowy Dwór.

Po wojnie przystąpiono do odbudowy miasta i jego przemysłu, jednak miasto znów ucierpiało od powodzi w 1947 i w 1962. W końcu 1952 skończono budowę wałów przeciwpowodziowych wzdłuż Narwi, a w 1975 wzdłuż Wisły. W latach 1952-1975 Nowy Dwór był siedzibą powiatu, a po reformie administracyjnej, 1 stycznia 1999 ponownie został miastem powiatowym. W 1961 do Nowego Dworu Mazowieckiego jako dzielnicę dołączono Modlin a w 2002 roku Okunin.

Przemysł

Miasto posiada rozwinięty przemysł chemiczny, ponadto lekki, spożywczy, elektro – maszynowy, drzewny; wytwórnie artykułów szkolno – biurowych, opakowań, materiałów budowlanych, sprzętu wędkarskiego, zakłady poligraficzne; składy, hurtownie i agencje celne.

Transport

Ważny węzeł drogowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie:

• 62 kierunek Włocławek-Płock-Nowy Dwór Mazowiecki-Wyszków-Drohiczyn
• 85 kierunek Kazuń (łącznik dróg 7 i 62)
• 7 kierunek Gdańsk-Elbląg-Nowy Dwór Mazowiecki (węzeł Kazuń)-Radom-Kraków
• 630 kierunek Warszawa
• 631 kierunek Marki

Przez miasto przebiega też linia kolejowa nr 9 (trasa E-65) Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny.

Transport publiczny

• Transport szynowy
  • Samorządowy przewoźnik kolejowy Koleje Mazowieckie uruchamia przez miasto około 50 pociągów dziennie przede wszystkim do Warszawy, Nasielska, ale również do: Ciechanowa, Mławy, Iłowa, Płońska, Sierpca, Legionowa, Radzymina i Tłuszcza
  • Od 15 października 2009 roku w mieście zatrzymują się pociągi pośpieszne firmy PKP InterCity. Od 13 grudnia 2009 oferta została rozszerzona o dodatkowe relacje, dzięki czemu miasto ma bezpośrednie całoroczne połączenie z większością większych miast Polski: Olsztynem, Gdańskiem, Gdynią, Wrocławiem, Łodzią, Katowicami, Radomiem, Kielcami, Częstochową i Krakowem
• Transport drogowy
  • PPKS Warszawa (baza Nowy Dwór Mazowiecki) – obsługuje 21 linii na terenie powiatu nowodworskiego oraz powiatów ościennych
  • Prywatny przewoźnik Translud – obsługuje dwie regularne linie (nr 2 i 6) na trasie (Zakroczym)Nowy Dwór Mazowiecki – centrum Warszawy (łącznie 92 kursy)
  • PKS Grodzisk Maz. – połączenie do Płocka przez Wyszogród i do Grodziska Maz. przez Leszno, Błonie
  • PKS Ciechanów – kilka połączeń tranzytowych z kierunku Ciechanowa i Płońska do Warszawy

Sport

W mieście działa wielosekcyjny klub Świt Nowy Dwór Mazowiecki. Jego sekcja piłkarska uczestniczy obecnie w sezonie 2009/10 w II lidze (trzecia klasa rozgrywkowa) w grupie wschodniej. W sezonie 2003/04 klub uczestniczył w rozgrywkach Ekstraklasy. W Nowym Dworze Mazowieckim znajduje się również hala sportowa, boisko oraz otwarty w 2011 roku basen.

Wspólnoty religijne

• Katolicyzm
  • Parafia św. Barbary w Nowym Dworze Mazowieckim - Modlinie - Twierdzy
  • Parafia św. Maksymiliana Kolbego w Nowym Dworze Mazowieckim - Modlinie Starym
  • Parafia św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Dworze Mazowieckim

• Świadkowie Jehowy

• Świecki Ruch Misyjny "Epifania"
  • Zbór w Nowym Dworze Mazowieckim

Zabytki

• Kościół św. Michała Archanioła
• Cmentarz parafialny św. Michała Archanioła
• Cmentarz ewangelicki w Nowym Dworze Mazowieckim
• Cmentarz żydowski w Nowym Dworze Mazowieckim
• Zabytkowy układ centrum miasta jako przykład kompozycji urbanistycznej doby Oświecenia z 1780r.
• Twierdza Modlin

Podział administracyjny

W Nowym Dworze Mazowieckim utworzono "osiedla" jako samorządowe jednostki pomocnicze miasta. Obszar miasta został podzielony na 8 osiedli o nazwach:

• Osiedle Nr 1 - Osiedle Centrum Miasta
• Osiedle Nr 2 - Osiedle Młodych
• Osiedle Nr 3 - Osiedle Pólko (obszar po północnej stronie ul. Bohaterów Modlina)
• Osiedle Nr 4 - Osiedle Pólko (obszar po południowej stronie ul. Bohaterów Modlina)
• Osiedle Nr 5 - Osiedle Nowodworzanka
• Osiedle Nr 6 - Osiedle Modlin Twierdza
• Osiedle Nr 7 - Osiedle Modlin Stary
• Osiedle Nr 8 - Osiedle Okunin

Zobacz też

• Twierdza Modlin
• Port lotniczy Modlin
• Gmina Modlin
• Dobrogost z Nowego Dworu
• Bitwa pod Nowym Dworem