Łomna (powiat nowodworski)

Łomna (także Łomna Duża) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, w gminie Czosnów. Wieś jest położona równolegle do przebiegającej 1100 metrów na zachód drogi krajowej nr 7

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Historia

Łomna to najstarsza wieś w Gminie Czosnów, wzmiankowana już w 1155 roku jako ośrodek duszpasterski należący do klasztoru kanoników z Czerwińska. W 1425 erygowana została tu parafia, a pierwszym proboszczem został ksiądz Andrzej, opat czerwiński ze Zgromadzenia Kanoników Regularnych Laterańskich. W 1461 r. biskup A. Bniński podarował proboszczowi z Łomny dziesięcinę ze wsi Małocice, które leżały w tzw. kluczu żbikowskim dóbr biskupich. Dobra Łomny należały nadal do opatów czerwińskich.

W czasie potopu szwedzkiego kościół został zniszczony i w 1667 r. powstał nowy, drewniany. W 1819 roku kasacie uległo opactwo czerwińskie, z którym Łomna związana była przez wieki. Majątek nabył Antoni hr. Trębicki, a po jego śmierci w 1834 r. dobra przeszły na jego małżonkę Zofię z Rykaczewskich Trębicką. W roku 1820 w Łomnie gościł Michał Oczapowski, który pomógł Trębickim wprowadzić nowoczesne, jak na tamte czasy, metody upraw i gospodarowania ziemią.

W 1874 roku Zofia Trębicka ufundowała murowany kościół parafialny pw. św. Mikołaja wg projektu Henryka Marconiego, który w czasie I wojny światowej został zniszczony, odbudowano go w 1929 r.

Podczas II wojny światowej w pobliżu wsi przebiegała granica Generalnego Gubernatorstwa. Wiosną 1940 r. hitlerowcy wypędzili mieszkańców na okres ok. miesiąca do Puszczy Kampinoskiej, w kierunku Wilkowa. Wieś została wówczas splądrowana, a majątek Trębickich rozgrabiony. Wielu mieszkańców zostało przez hitlerowców aresztowanych i deportowanych do pracy na terenie Prus Wschodnich.

W roku 1945 proboszcz parafii Łomna ks. Edward Gregorkiewicz wspomógł finansowo pierwsze prace ekshumacyjne w miejscu kaźni w pobliskich Palmirach.

Po II wojnie światowej majątek Trębickich przejęło państwo, utworzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne nastawione na zasiew zbóż, roślin pastewnych i hodowlę bydła mlecznego (połowie powyżej 1000 sztuk). PGR postawiono w stan upadłości (mimo wypracowywanego zysku) i sprzedano. Obecnie zabudowania gospodarcze znajdują się w stanie daleko posuniętej i pogłębiającej się ruiny.

Od drugiej połowy lat 90. do Łomny dociera komunikacja miejska z Warszawy i Łomianek (linia Ł). Planowana jest w Łomnie budowa miasta na ok. 30 000 mieszkańców przez kapitał irlandzki na powierzchni 165 ha.

Mennonici w Łomnie

Kilka rodzin kolonistów holenderskich osiedliło się we wsi na początku XIX w. wykupując grunty z rąk polskich. Na kolonię nazywaną Borki składały się w 1884 r. 3 zagrody o 101 morgach powierzchni, wchodzących w skład dóbr Łomna. Obecne ślady pozostały w tradycyjnym krajobrazu jako stawy i kanały odwadniające oraz sztuczne nasadzenia widoczne na obniżonym w kierunku Wisły (w kierunku północnym) terenie łąk i pastwisk.

Obiekty historyczne

• klasycystyczny kościół pw. św. Mikołaja Biskupa z 1874 r. wg proj. Henryka Marconiego;
• kaplica grobowa hr. Antoniego (+1834) i Zofii z Rykaczewskich (+1867) Trębickich z I poł. XIX wieku;
• pozostałości parku z XIX w., który otaczał, uszkodzony podczas II wojny światowej i rozebrany na początku lat 50. XX w. dwór Trębickich (I poł. XIX w.), od wschodu położone są stawy;
• zarys części fundamentów dworu, zawalone, murowane piwnice, sklepione kolebkowo.
• na osi dawnego dworu biegnie aleja dojazdowa oraz ślady owalnego podjazdu,
• ruiny dawnej oficyny dworskiej, murowanej z cegły i otynkowanej na biało, powstała ona w I poł XIX w., usytuowano ją na pn. od dworu. Jednopiętrowa, pięcioosiowa budowla posiadana plan prostokąta, od wschodu dobudowano kwadratową sień, a od południa parterowe przybudówki z XX w. Układ wnętrz jest dwutraktowy, przebudowany. Sień ujęto w narożach pilastrami toskańskimi, posiada wejście podkreślone obramieniem uszakowym w tynku; analogiczne obramienie mają drzwi z sieni do wnętrza, zwieńczone trójkątnym szczytem. Dach czterospadowy dawniej pokryty był dachówką, obecnie eternitem.
• ruiny rządcówki, murowanej z cegły, otynkowanej usytuowanej przy drodze przez wieś. Rzadcówka była wzniesiona w 1 poł. w. XIX., parterowa, sześcioosiowa budowla posadowiona na wysokich piwnicach. Posiadała plan wydłużonego prostokąta, układ jej wnętrz był dwutraktowy, z korytarzem do którego wejście wiodło po schodkach z ganku od południa. Otwory okienne były w XX w. powiększone. Dach naczółkowy pokryto łupkiem. Zniszczono ją w latach 80. XX w.
• na cmentarzu parafialnym kilka starych nagrobków z XIX i początku XX w.

Bibliografia

• Lechosław Herz: Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej. Warszawa: „Sport i Turystyka”, 1990. ISBN 83-217-2258-X. 
• Lechosław Herz: Puszcza Kampinoska: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 264-265. ISBN 83-89188-48-1. 
• Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. X, Dawne województwo warszawskie, z. 10, Nowy Dwór Mazowiecki i okolice, Warszawa 1987.