Andrzejewo (województwo mazowieckie)

Andrzejewo – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrowskim, w gminie Andrzejewo.

Do 1954 roku siedziba gminy Warchoły. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Miejscowość jest siedzibą władz gminy Andrzejewo oraz parafii rzymskokatolickiej Wniebowzięcia NMP, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Czyżew.

Historia

Historia miejscowości

Wieś wymieniona w I połowie XIII wieku w inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego razem z innymi wsiami kasztelanii święckiej. Pierwotnie nazwana Wronie.

Położona nad rzeką Brok Mały, na połączeniu szlaków z Łomży i Pułtuska na Podlasie.

3 marca lub 13 maja 1534 r., dzięki inicjatywie biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego, nadano przywilej Zygmunta I na prawo miejskie magdeburskie i zmianę nazwy na Andrzejów. Przyjęła się jednak nazwa Andrzejewo.

W roku 1869 w wyniku represji po powstaniu styczniowym Andrzejewo zostało pozbawione praw miejskich i stało się osadą wiejską.

W XIX wieku osada w powiecie ostrowskim, gmina Warchoły, liczy około 1200 mieszkańców, w tym 580 Żydów.

W miejscowości urząd gminny szkółka elementarna. Użytki rolne o powierzchni 2139 morgów. Na obszernym rynku odbywały się dwa jarmarki na woły. Zakład stolarski wykonujący trwałe i porządne meble.

W 1921 r. w Andrzejewie mieszkało 277 Żydów, co stanowiło 28,1% ogółu mieszkańców. Mieli swoją synagogę i cmentarz. W 1942 r. zostali wywiezieni przez Niemców do Treblinki i tam zamordowani.

W Andrzejewie dzieciństwo spędził kardynał Stefan Wyszyński. Na miejscowym cmentarzu pochowane są jego matka i siostra.

Historia kościoła

Parafia pod wezwaniem Świętych Bartłomieja i Wojciecha erygowana została około 1430 r. przez biskupa Stanisława Pawłowskiego. Ponownie uposażona została przez biskupa Pawła Giżyckiego w roku 1444.

W miejscu pierwotnego kościoła drewnianego w roku 1526 rozpoczęto prowadzoną etapami budowę obecnego, późnogotyckiego kościoła murowanego:

• 1526-1534 – staraniem proboszcza Tomasza z Tarnowa murator Maciej wystawił prezbiterium z piętrową zakrystią i fundamenty korpusu nawowego
• połowa wieku XVI – wymurowanie do połowy ścian magistralnych i założenie filarów międzynawowych
• 1569 – dobudowa lub wzmocnienie szkarp, wykończenie fasady z wielkim oknem na osi
• około 1600 – nadbudowa ścian nawy głównej, wykonanie wieży, zamurowanie okna w ścianie wschodniej przy prezbiterium i w elewacji zachodniej
• 1605 – Konsekracja kościoła przez biskupa Wojciecha Baranowskiego
• 1612 – rozpoczęcie budowy kaplicy pod wezwaniem św. Anny
• 1632 – położenie polichromii w prezbiterium
• 1788-1806 – budowa chóru muzycznego i odbudowa filarów tęczowych
• pierwsza połowa XIX w. – budowa drewnianej kondygnacji wieży
• przełom XIX/XX w. – dobudowa kruchty oraz szkarpy przy południowo-wschodnim narożniku kaplicy

W II połowie XIX w. parafia liczyła około 4000 wiernych.

Obiekty zabytkowe

• późnogotycki kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
• dzwony
  • z 1695 fundowany przez plebana Andrzeja Ugniewskiego, przelany w 1925
  • z 1717 fundacji biskupa płockiego Ludwika Załuskiego, przelany w 1866 z datą 1888
• na cmentarzu
  • piaskowcowa figura Immaculaty
  • kaplica murowana z roku 1884, fundacji Ludwiki ze Starzeńskich i Karola Przeździeckich oraz proboszcza Wicentego Godlewskiego
• kapliczka przydrożna z połowy wieku XIX

Zobacz też

• Andrzejewo