Otwock

Otwock (wymowa) – miasto i gmina w województwie mazowieckim, w powiecie otwockim, w Dolinie Środkowej Wisły, nad rzeką Świder. Otwock wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej, a od centrum stolicy oddalony jest o około 25 km. Miasto jest siedzibą powiatu otwockiego.

Do 1916 roku tereny obecnego Otwocka częściowo należały do gminy wiejskiej Otwock (od 1917 r. przemianowanej na gminę Karczew).

Położenie

Według danych z roku 2002 Otwock ma obszar 47,33 km², w tym:

• użytki rolne: 29%
• użytki leśne: 23%

Miasto stanowi 7,69% powierzchni powiatu.

Sąsiednie gminy: Celestynów, Józefów, Karczew, Konstancin-Jeziorna, Wiązowna.

Nazwa

Nazwa obecnego miasta Otwocka nawiązuje bezpośrednio do dawnej, centralnej siedziby dóbr otwockich, którą był pobliski Otwock Wielki. Sprzyjało temu wydzielenie w XIX i XX w. terenów obecnego miasta Otwocka z tychże dóbr i potoczne określanie tej ziemi, jako „fragmentu dóbr Otwock”. W XV-wiecznych zapiskach dotyczących Otwocka Wielkiego, nazwa wsi pojawia się kilkukrotnie zapisana jako: Otwosko (1407 – w związku ze sporną sprawą graniczną między Ostrowcem a Otwockiem), Othwoczsko (1408), Othwoczsk (1413), Odwoczsko (1429), Odwoczsko (1437). Średniowieczna nazwa brzmiała Otwocsko. Powstała ona z dodania przyrostka -ьsko do wyrażenia ot- woda. Staropolskiemu ot odpowiadają dzisiejsze od i ot. Użycie takiego wyrażenia mogło być związane z położeniem miejscowości w obfitym w wodę starorzeczu Wisły.

Historia

Otwock jako miejscowość sanatoryjno-uzdrowiskowa zaistniał dzięki budowie Kolei Nadwiślańskiej pod koniec XIX w – Otwock Sanatoryjny. Jednym z prekursorów działalności wypoczynkowej był malarz i rysownik Michał Elwiro Andriolli, który w roku 1880 zamieszkał na północ od Karczewa w folwarku Anielin zakupionym od Zygmunta Kurtza, byłego właściciela majątku Otwock Wielki. Status uzdrowiska nadała całemu regionowi działalność karczewskiego lekarza dra Józefa Mariana Geislera, który jako pierwszy otworzył gabinet w Otwocku – najpierw tylko w czasie sezonu, później zaś przeniósł się tu na stałe, gdzie do dziś dnia przy ulicy Dr. J. Geislera można oglądać pozostałości jego domu. W 1893 r. utworzył pierwsze w Polsce stałe sanatorium nizinne chorób płuc.

Otwock, a konkretniej zlokalizowany w nim Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów „Zofiówka”, był jednym z 24 miejsc, gdzie rozpoczęto hitlerowską akcję T4 mającą na celu eksterminację niepełnosprawnej psychicznie ludności, a będącą wstępem do uruchomienia eksterminacji na szeroką skalę (Holocaust). W sierpniu 1942 zamordowano tam 110 niepełnosprawnych umysłowo narodowości żydowskiej.

Prawa miejskie od 1916 roku, siedziba władz powiatu, w mieście wiele willi w stylu świdermajer, zaprojektowanym przez Michała Elwiro Andriollego, przed II wojną światową uzdrowisko, gdzie przebywali m.in. Józef Piłsudski oraz Władysław Reymont – gdzie pisał „Chłopów”, w czasie II wojny światowej utworzono getto, które zlikwidowano 19 sierpnia 1942 roku, wywożąc mieszkających tam Żydów do obozów zagłady. W czasie wojny liczba mieszkańców spadła z 20 tys. do 12 tys.

W 1924 r. Otwock został uznany za uzdrowisko posiadające charakter użyteczności publicznej.

W 1936 roku, jako pierwszy w Polsce, został zelektryfikowany odcinek linii kolejowej do Warszawy. Po wojnie zlikwidowano zbudowaną na początku XX wieku kolejkę wąskotorową z Jabłonny przez Warszawę do Karczewa.

W 1958 roku uruchomiono w dzielnicy Otwocka, Świerku, pierwszy w Polsce reaktor jądrowy „EWA”, później drugi „Maria”. W 1967 r. miasto utraciło status uzdrowiska.

Po reformie administracyjnej zlikwidowano powiat, który przywrócono w 1999 roku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego

Dziś walory turystyczne miasta i powiatu to rzeka Świder, która powoli jest oczyszczana po długoletnim okresie zanieczyszczenia, a także sosnowe lasy wchodzące w skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody „Na Torfach”.

Dzielnice Otwocka

Miasto Otwock nie jest oficjalnie podzielone na dzielnice, lecz obowiązują nazwy zwyczajowe:

• Jabłonna
• Kresy
• Mlądz
• Soplicowo
• Śródborów
• Śródmieście
• Świder Wschodni
• Świder Zachodni
• Świdry Wielkie
• Świerk
• Teklin
• Wólka Mlądzka
• Ługi

TERYT podaje następujące integralne części miejscowości wszystkie o statusie „części miasta”: Anielin, Bojarów, Jabłonna, Jabłonna-Górki, Kresy Nadbrzeskie, Ługi, Mlądz, Natalin, Soplicowo, Śródborów, Świder, Świdry Wielkie, Świerk, Teklin, Tolin, Wólka Mlądzka, Zamlądz.

Klimat

Demografia

Zabytki

• Ratusz z końca lat 20-tych XX w. (przebudowana willa z XIX wieku), ul. Armii Krajowej 5
• Kościół św. Wincentego �Paulo, ul. Kopernika 1
• Obserwatorium magnetyzmu ziemskiego, ul. Brzozowa 2
• Obraz Matki Boskiej Swojczowskiej
• Willa „Albinów”, ul. Lelewela 3
• Willa „Kolonia Jadzin”, ul. Kochanowskiego 6/7/8
• Willa, ul. Bagatela 24
• Willa "Julia", ul. Warszawska 23
• Dworzec Kolejki Wąskotorowej z lat 1914r., ul. Wawerska 9
• Sąd (dawna Willa Racówka), ul. Czaplickiego 7
• Dom ul. Zamenhofa 4
• Dom, ul. Poniatowskiego 11
• Kasyno z lat 30. XX w. (planowano wtedy uruchomienie tu kasyna gry, ale ostatecznie w Polsce 1918-1939 tego typu hazard nie został zalegalizowany; w tym budynku była restauracja, obecnie szkoła średnia).
• cmentarz żydowski w Otwocku
• schron niemiecki z 1940 r.
• dom mieszkalny z 1924, róg ul. Zielnej i ul. Wyzwolenia
• dawny szpital przeciwgruźliczy

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół Rzymskokatolicki, dekanat otwocki i dekanat Otwock-Kresy:
  • Otwock – parafia pw. św. Wincentego á Paulo (1911);
  • Otwock – parafia księży Pallotynów pw. Zesłania Ducha Świętego (1989)
  • Otwock – parafia bł. Ignacego Kłopotowskiego (2005);
  • Otwock Świder Zachodni – parafia pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus (1950);
  • Otwock Kresy – parafia pw. Matki Bożej Królowej Polski (1978);
  • Otwock Śródborów – parafia pw. Niepokalanego Serca Maryi (1983);
  • Otwock Świder Wschodni – parafia pw. Matki Boskiej Częstochowskiej (1985);
  • Otwock Wólka Mlądzka – parafia pw. św. Józefa Oblubieńca NMP (1987);
  • Otwock Ługi – parafia pw. Miłosierdzia Bożego (1989);
  • Otwock Mlądz – parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy (1992);
• Kościół Chrześcijan Baptystów
• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Edukacja

Europejskie Centrum Kształcenia Pascal w Otwocku Pascal Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Pascal Policealna Szkoła Zawodowa

• Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych

• Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego
• Liceum Ogólnokształcące im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
• Katolickie Liceum im. Królowej Jadwigi
• Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych im. Stanisława Staszica
• Technikum nr 2 (zespół szkół nr 2)

• Gimnazjum Miejskie nr 1 im. batalionu „Zośka”
• Gimnazjum Miejskie nr 2 im. Ireny Sendlerowej
• Gimnazjum Miejskie nr 3 im. Tomasza Morusa
• Gimnazjum Miejskie nr 4 im. Józefa Piłsudskiego

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Władysława Stanisława Reymonta
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jadwigi Korczakowskiej
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Michała Elwira Andriollego
• Szkoła Podstawowa nr 8 im. gen. Juliana Filipowicza
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 12 im. Kornela Makuszyńskiego
• Szkoła Podstawowa Niepubliczna nr 56
• Szkoła Podstawowa Niepubliczna nr 96 i Społeczne Gimnazjum nr 1 im. Świętej Rodziny

Sport

W mieście działa od 1924 roku klub piłkarski Start Otwock, w sezonie 2008/2009 występujący w II lidze, w grupie wschodniej.

• KS Vulcan 98
• KS Vulcan
• Otwocki Klub Sportowy (OKS)

Turystyka

W mieście działa od 1963 r. Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego im. Michała Elwiro Andriollego. Otwocki PTTK obecnie zajmuje się prowadzeniem:

• Centrum Informacji Turystycznej,
• Pracowni Krajoznawczej,
• konserwacją i znakowaniem szlaków turystycznych,
• gromadzeniem materiałów dotyczących historii regionu otwockiego, szeroko rozumianej tematyki grobownictwa wojennego i związanych z szlachecką przeszłością regionu.

Transport i komunikacja

- drogowy:

• droga krajowa 17, tzw. Szosa Lubelska
• droga wojewódzka 801, czyli Wał Miedzeszyński
• ulica lokalna przez Wawer, połączenie z węzłem Trasy Siekierkowskiej i Łazienkowskiej

- kolejowy:

• Szybka Kolej Miejska oraz Koleje Mazowieckie zapewniające częste połączenie Otwocka z Warszawą Zachodnią, przez Warszawę Śródmieście

• niektóre składy dalekobieżne relacji Warszawa – Lublin

Komunikacja miejska

Otwock jest częścią aglomeracji warszawskiej i sieć komunikacji miejskiej nadzoruje Zarząd Transportu Miejskiego.

Obecnie kursują tylko 4 linie:

• 702 (od 1956 jako 132, później jako liniaS (kurs w kierunku Świdry Wielkie), następnie od 1959 roku przekształcona w 202, zaś od 1985 jako 702)- trasa na terenie Otwocka: … – Mieszka I – Rycerka – Okrzei – Batorego – Matejki – Andriollego – Powstańców W-wy – Armii Krajowej – RATUSZ (z powrotem: Armii Krajowej – Filipowicza – Matejki –).
• 722 - trasa na terenie Otwocka: ... – Szosa Lubelska – ...
• N75 (nocna) - trasa na terenie Otwocka: ... – Kołłątaja – Świderska – Orla – Powstańców W-wy – Andriollego – Hoża – Karczewska – ...
• S1 (SKM) - trasa na terenie Otwocka: ... – Świder – OTWOCK

Historyczne linie komunikacji miejskiej:

• 220 - kursowała w latach: 1984-1985
• 250 - kursowała w latach: 1985-1991
• 251 - kursowała w latach: 1985-1991
• 720 - kursowała w latach: 1985 oraz 1991-1993
• 721 - kursowała w latach: 1985 oraz 1991-1993
• ŚWIDRY WIELKIE - kursowała w latach: 1966-1980 (linia sezonowa, kursująca w okresie letnim w dni wolne od pracy)

Historia kolejki wąskotorowej

W 1914 roku otwarto nowy odcinek trasy kolejki wąskotorowej WAWER – KARCZEW. Było to przedłużenie trasy kolejki jabłonowskiej istniejącej już wtedy 14 lat. Na odcinku otwockim pokrywała się z obecnymi ulicami: Turystyczną, Wawerską, Staszica, Karczewską.

Cała linia miała wtedy ponad 40 km: JABŁONNA II (Zegrzyńska) – Modlińska – Jagiellońska – zjazd nad Wisłę – bulwar wiślany – Warszawa Most – bulwar wiślany – Zamoyskiego – Grochowska – Płowiecka – Wawer – Anin – Kaczy Dół – Borków – Radość – Falenica – Jarosław – Józefów – Świder – Otwock – KARCZEW.

Początkowo linia stawała się coraz bardziej atrakcyjna. Z czasem jednak napotykano na próby wycofania kolejki jabłonowskiej. Wielokrotnie też zawieszano kursowanie linii na niektórych odcinkach, ale głównie z przyczyn wojennych.

W 1952 wskutek likwidacji środkowej części trasy doszło do rozdzielenia linii na dwa oddzielne odcinki – północny (kursujący jeszcze do 1956 roku) oraz południowy. Ostatni, czterokilometrowy odcinek kolejki OTWOCK – KARCZEW zlikwidowano w 1963 roku.

Obecnie widać charakterystycznie daleko odsuniętą zabudowę po wschodniej stronie ul. Karczewskiej i Wawerskiej. To pozostałość po trasie kolejki. Zachował się też budynek stacji (Wawerska 9A/11).

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Saint-Amand-Montrond
• Lennestadt

Znani otwocczanie

• Henryk Alber – gitarzysta, kompozytor.
• Jerzy Baczyński – redaktor naczelny i prezes tygodnika „Polityka”.
• Juliusz Burgin – działacz komunistyczny, funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, pułkownik LWP.
• Julia Duszyńska – pisarka.
• Anna Dydyńska-Paszkowska – harcerka, lekarz pediatra.
• Maciej Gołębiowski – aktor.
• Tomasz Grochoczyński – aktor.
• Anna Grodzka – polska działaczka społeczna, polityk i przedsiębiorca, założycielka i prezes Fundacji Trans-Fuzja, poseł elekt na Sejm VII kadencji.
• Krzysztof Janczak – aktor, piosenkarz.
• Joanna Kasperska – aktorka.
• Sebastian Kęska – piłkarz.
• Urszula Kielan – lekkoatletka, medalistka olimpijska.
• Maurycy Kochański – kierowca Formuły 3, czterokrotny Mistrz Polski.
• Mira Kubasińska – wokalistka.
• Tadeusz Andrzej Olszański – prawnik, politolog, publicysta.
• Anna Ostapińska – kostiumograf.
• Celek Perechodnik – autor wspomnień z II Wojny Światowej, wydanej pod tytułem „Spowiedź”
• Sława Przybylska – piosenkarka.
• Maciej Rock – dziennikarz, prezenter telewizyjny.
• Kamil Sipowicz – dziennikarz, historyk filozofii, malarz, rzeźbiarz, poeta, właściciel wytwórni fonograficznej Kamiling Co, partner Kory.
• Piotr Sommer – poeta, tłumacz, redaktor naczelny miesięcznika Literatura na świecie.
• Symcha Symchowicz – pisarz i poeta.
• Józef Szabłowski – rektor Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych w Otwocku.
• Roman Szczygieł – ksiądz.
• Kazimierz Śladewski – poeta.
• Tadeusz Ślusarski lekkoatleta, mistrz olimpijski w skoku o tyczce z Montrealu 1976.
• Paweł Wypych – samorządowiec, doradca prezydenta Lecha Kaczyńskiego.
• Anna Grodzka- posłanka z ramienia Ruchu Palikota.

Władze miasta

Przewodniczący Rady Miasta:

• Dariusz Kołodziejczyk (od 2006-2010)
• Piotr Mateusz Kudlicki (od 2010)

Prezydenci Otwocka:

• Antoni Fedorowicz (1990-1994)
• Andrzej Zyguła (1994-1998)
• Sławomir Dąbrowski (1998-2001)
• Krzysztof Boczarski (2001-2002)
• Andrzej Szaciłło (2002-2006)
• Zbigniew Szczepaniak (od 2006)