Konstancin-Jeziorna

Konstancin-Jeziorna – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie piaseczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Konstancin-Jeziorna. Położone jest ok. 18 km na południe od centrum Warszawy i jest częścią aglomeracji.

Według danych GUS z 31 grudnia 2007, miasto miało 16 746 mieszkańców (273. lokata w kraju).

Powstało w 1969 r. w wyniku połączenia miast Skolimów-Konstancin i Jeziorna oraz kilku wsi. Jest siedzibą władz gminy. Burmistrzem miasta i gminy jest od grudnia 2010 roku Kazimierz Jańczuk .

W wielu miejscach spotkać można nieprawidłową odmianę nazwy miejscowości. Prawidłowo nazwa odmienia się przez przypadki jak rzeczownik (a nie przymiotnik) (np. do Konstancina-Jeziorny, w Konstancinie-Jeziornie, natomiast wszelkie formy zakończone na -Jeziornej są niepoprawne).

Położenie i charakterystyka

Miejscowość położona jest na styku Równiny Warszawskiej i Doliny Środkowej Wisły, nad rzeką Jeziorką oraz jej dopływem, Małą. Od południa i wschodu otoczona jest kompleksem lasów Chojnowsko-Słomczyńskich, a od północy styka się z Lasem Kabackim. Dużą część samej miejscowości również pokrywają tereny leśne. Na południe od Konstancina-Jeziorny rozciągają się tereny Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, w których wydzielono kilka rezerwatów przyrody – m.in. Skarpa Oborska (15 ha), Obory (44 ha), Łęgi Oborskie (48 ha), Łyczyńskie Olszyny (25 ha).

Konstancin posiada wybitne walory uzdrowiskowe jako jedyne uzdrowisko w województwie mazowieckim w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy ze względu na złoża wód leczniczych i charakterystyczny klimat związany z otaczającymi go kompleksami lasów sosnowych. Jest miejscem wydobycia ciepliczych wód mineralnych, wykorzystywanych w uruchomionej w 1979 tężni solankowej. W mieście, w ramach Uzdrowiska Konstancin-Zdrój Sp. z o.o. (sprywatyzowane w 2011 roku) funkcjonują obiekty uzdrowiskowe i sanatoryjne: "Biały Dom", "Przy Źródle", Szpital Rehabilitacji Kardiologicznej, Szpital Rehabilitacji Neurologicznej, a także Centrum Rehabilitacji im. Prof. Mariana Weissa (dawniej STOCER), w którym leczy się schorzenia kręgosłupa i narządów ruchu, Centrum Kompleksowej Rehabilitacji.

Pewne obawy i niepokój mieszkańców budzi rozwój przemysłu w strefie uzdrowiskowej i jej pobliżu (np. asfaltownia w Mirkowie).

Historia

Jeziorna

Jeziorna była wsią istniejącą już od średniowiecza. Z miejscowością wiąże się powiedzenie "Czy wiesz gdzie Jeziorna?", oznaczające w XVIII wieku groźbę "apelacyi pod Jeziorną", czyli pojedynku. Na terenie objętym władzą marszałka dworu pojedynki były zakazane. Granicę stanowiła rzeka Jeziorka, dlatego tu właśnie ówcześni korzystali z ustronnego miejsca – być może położonego w miejscu dzisiejszego Parku Zdrojowego lub osiedla Grapa.

Co najmniej od 1730 roku nad Jeziorną przy grobli istniał młyn. W 1775 roku baron Jan Kurtz zwrócił się do króla Poniatowskiego z propozycją założenia w Jeziornie papierni. Zakład został wybudowany półtora kilometra w dół rzeki od tego pierwszego młyna. Był to jeden z najstarszych zakładów papierniczych w Polsce i pierwszy na terenie Mazowsza. W powstałej wtedy Królewskiej Fabryce Papiery czerpano m.in. papier na którym spisana została Konstytucja 3 maja. Przy papierni powstała osada. W kolejnych latach zakład przechodził na własność Samuela Bruschkego, a następnie Józefa Krzyczkowskiego. Trzykrotnie spłonął – w latach 1804, 1819 i 1829.

W 1830 roku zakład przeszedł na własność Banku Polskiego. Powstawał w nim papier używany m.in. do druku papierów wartościowych. W 1836 r. wyposażony on został w nowoczesne maszyny sprowadzone dwa lata wcześniej z Wiednia – była to pierwsza maszyna papiernicza w Polsce, pozwalająca na produkcję "papieru bez końca". Umieszczono ją w wykupionym na te potrzeby "górnym zakładzie" w miejscu pierwotnego młyna, który zaprojektował Jan Jakub Gay. Stworzono wtedy nowoczesny kompleks industrialny, łączący dwa zakłady. Od tamtej pory przyjęło się nazywać nowy kompleks "górną papiernią", stary zaś "dolną papiernią". W 1888 r. zakład w Jeziornie wykupiło Akcyjne Towarzystwo Mirkowskiej Fabryki Papieru. Z inicjatywy Edwarda Natansona w rok później przeniesiono do Jeziorny z Mirkowa większość maszyn i fachowców. Również z jego inicjatywy powstało osiedle Porąbka, przeznaczone dla pracowników nowej fabryki. Dla uczczenia przemysłowca przez szereg lat używano na jego określenie nazwy Edwardów, sama zaś dzielnica nazywana jest obecnie Mirkowem od nazwy macierzystej papierni. Po 1945 papiernia w Jeziornie znana była jako WZP – jeden z głównych producentów papieru w PRL, w latach 90. XX wieku sprywatyzowany. Przez lata górny kompleks zredukowany został do celów szmaciarni (i tym mianem jest nadal czasem określany) oraz magazynów. Spłonął niemal doszczętnie w pożarze w 1984 roku. W odrestaurowanych i rozbudowanych budynkach starej części papierni (oryginalnie proj. Jakub Gay, 1836-1838) stworzono w 2002 roku centrum handlowe "Stara Papiernia" (wg. proj. arch. Bulanda i Mucha (BiM)).

Konstancin-Skolimów

Nazwa Konstancina pochodzi od imienia hrabiny Konstancji z Potulickich Skórzewskiej. Dzisiejszy Konstancin-Jeziorna powstał (w części) z wydzielonego z dóbr Obory, rozparcelowanego przez syna Konstancji, hrabiego Witolda Skórzewskiego, folwarku leśnego Konstancja (ok.100 ha) pod koniec XIX wieku – oficjalna data założenia miasta 1897 r. Leśne tereny niedaleko Warszawy, położone na przedłużeniu Traktu Królewskiego z dojazdem Kolejką Wilanowską, stały się popularnym miejscem budowy willi letniskowych. W przeciągu kilku lat Skórzewski wraz ze swoim stryjem, hr. Władysławem Mielżyńskim. Na przełomie XIX i XX wieku powstało tu wiele okazałych rezydencji zaprojektowanych przez czołowych polskich architektów we wszystkich modnych ówcześnie stylach: od stylów historycznych (neogotyk, neoklasycyzm etc.), poprzez architekturę dworkową i witkiewiczowski styl zakopiański, ale również wzory willi włoskich czy zameczków nadreńskich, aż po fantazyjną secesję, modernizm, czy oszczędny funkcjonalizm lat 30. Projektantami byli m.in.: Jan Heurich (młodszy), Władysław Marconi, Henryk Gay, Tadeusz Tołwiński, Józef Pius Dziekoński, Władysław Jabłoński, Kazimierz Skórewicz, Franciszek Lilpop, Bronisław Colonna-Czosnowski, Czesław Przybylski i Grupa Praesens. Mieszkańcami Konstancina byli między innymi Stefan Żeromski i Wacław Gąsiorowski (pełnił funkcję sołtysa Konstancina). Konstancin w dwudziestoleciu był reklamowany jako miejsce elit kultury. Z kanalizacją i elektryką. Obecnie w Konstancinie swoje domy posiada wielu znanych biznesmenów, artystów i dziennikarzy.

W latach powojennych Konstancin traktowany był przez władze stołeczne jako miejsce "zsyłki". Zabytkowe wille objęto "szczególnym trybem najmu" i zasiedlono lokatorami komunalnymi. Część z nich nadal mieszka w tych budynkach, powoli popadających w ruinę.

Po wojnie, w 1953 roku w uzdrowisku, na bazie istniejącej wcześniej infrastruktury szpitalnej, zostało założone Stołeczne Centrum Rehabilitacji (Stocer) kierowane przez prof. Mariana Weissa. Ideą ośrodka było leczenie kompleksowe, również najcięższych przypadków, które pozbawiają pacjentów samodzielności. Polegała ona nie tylko na wykonaniu niezbędnych zabiegów chirurgicznych, lecz również rehabilitacji, zaopatrzeniu ortopedycznym, nauce nowego zawodu i samodzielności w podstawowych funkcjach życiowych. Istnieje i działa po dziś dzień.

W latach 60. odkryto w mieście złoża solanki.

Czasy obecne

W 1969 doszło do administracyjnego połączenia Jeziorny, Konstancina-Skolimowa oraz kilku okolicznych wsi (Klarysew, Czarnów i in.) i utworzenia nowego tworu miejskiego Konstancina-Jeziorny. Od momentu utworzenia miasto należało do woj. warszawskiego, również po zmniejszeniu jego obszaru w latach 1975–1998. Po ponownym utworzeniu powiatu piaseczyńskiego 1 stycznia 1999 roku Konstancin-Jeziorna wszedł w jego skład, a wraz z nim w skład województwa mazowieckiego.

W 1979 uruchomiono tężnię solankową.

Wraz z nadejściem boomu budowlanego w pierwszych latach XXI wieku miasto znów stało się modne – zaczęły w nim powstawać nowoczesne osiedla domów wielorodzinnych, osiągające na wolnym rynku wygórowane ceny. Jednocześnie wiele z zabytkowych willi popada w ruinę, a niektóre ulegają zniszczeniu w wyniku samowoli budowlanych lub zaniedbań właścicieli.

Wielu mieszkańców to przedstawiciele tzw. "warszawskiej elity" – artyści, politycy, wysocy urzędnicy państwowi, generalicja, biznesmeni, architekci, prawnicy i lekarze.

Wraz ze wzrostem liczby mieszkańców, a także dużym rozwojem motoryzacji cały ośrodek miejski zaczął odczuwać problemy komunikacyjne, spowodowane opóźnieniami we wprowadzaniu nowoczesnych rozwiązań drogowych i transportowych.

Architektura

Układ urbanistyczny

Główne dzielnice miasta to Klarysew – graniczy z Warszawą, Jeziorna – czasem nazywana także Jeziorną Królewską – część centralna, tu znajdują się siedziba władz gminy i komisariat policji, Mirków – osiedle bloków mieszkalnych skupione wokół fabryki papieru, Konstancin – główna cześć uzdrowiskowa o niskiej, willowej zabudowie, Grapa – osiedle bloków mieszkalnych oraz Skolimów.

Ponieważ miasto powstało z połączenie kilku ośrodków, jest urbanistycznie niejednorodne i rozrzucone na dużym terenie. Przeważa zabudowa jednorodzinna, częściowo o charakterze rezydencjonalnym, której trzon stanowi zabytkowa zabudowa willowa i koncepcja urbanistyczna z początku XX wieku i okresu dwudziestolecia międzywojennego na terenie Konstancina. Koncepcję miasta hr. Skórzewski oparł na koncepcji Gruenewaldu. Po wojnie powstały tu także osiedla bloków wielorodzinnych Mirków i Grapa. W ostatnich latach realizowanych jest wiele nowych inwestycji, zarówno jedno- jak i wielorodzinnych.

">edytuj] Ważniejsze obiekty

• papiernia przy ul. Mirkowskiej 45
• zabytkowy zespół tzw. Górnej Papierni lub "Szmaciarni" (obecnie centrum handlowe "Stara Papiernia")
• Kościoły (neogotyckie): pw. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny przy ul. Jaworskiego 1a (Mirków), pw. Wniebowzięcia N.M.P. przy ul. Piłsudskiego 54, pw. Matki Bożej Anielskiej przy ul. Kościelnej 16/Środkowej 15
• wille przy ul. Sienkiewicza — "Moja", "Natemi", "Mon Repos", "Świt" – Żeromskich, zabytkowa wieża ciśnień
• wille przy ul. Batorego — "Słoneczna", "Kaprys", "Eunice", "Pod Łabędziami", "Ukrainka", "Zbyszek", "Helena", "Julia"
• wille w okolicach ul. Jagiellońskiej – "Urocza", "Eloe", "Anna" (perełka secesji), "Irena"
• wille przy ul. Sobieskiego – "Quo vadis", "Gryf", "Zameczek"
• Park Zdrojowy z tężnią solankową.
• wille w dzielnicy Królewska Góra: ul. Gąsiorowskiego, Czarnieckiego, Potulickich
• Ambulatorium Osiedla Robotniczego przy ul. Mirkowskiej 56
• stary młyn w Skolimowie – ul. Chylicka i sąsiadująca z nim willa "Zagłobin" przy ul. Sułkowskiego

">edytuj] Tereny zielone

Na północ od Konstancina-Jeziorny rozciąga się teren Lasu Kabackiego i Parku Kultury w Powsinie. Na prawym brzegu Jeziorki, między terenami przemysłowymi w Mirkowie a wsiami nadwiślańskimi położone są łęgi, natomiast po południowej stronie Al. Wojska Polskiego - podmokłe łąki, przechodzące w kompleks lasów Chojnowsko-Słomczyńskich. Tereny Konstancina i Skolimowa są gęsto zadrzewione.

W dzielnicy Konstancin znajduje się Park Zdrojowy im. hr. Witolda Skórzewskiego z tężnią solankową i amfiteatrem. Jego funkcjonalnym przedłużeniem jest Trakt Spacerowy im. Henryka Sienkiewicza. Drugi park znajduje się w Mirkowie, między kościołem Św. Józefa a stawem retencyjnym przy papierni.

Na terenach między Jeziorką a ul. Mirkowską, oraz wzdłuż ul. Literatów (w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu Skarpa Oborska) usytuowane są ogródki działkowe.

Transport

Na terenie miasta krzyżują się dwie drogi wojewódzkie:

• nr 724 (Warszawa – Góra Kalwaria)
• nr 721 (Duchnów – Nadarzyn)

Miasto posiada stałe połączenia autobusowe z pobliskim Piasecznem oraz Warszawą obsługiwane przez ZTM:

• linia 710 (trasa: Skolimów, Konstancin, Grapa, Mirków, Jeziorna, Klarysew) oraz
• linia 724 (trasa: Chylice, Skolimów C, Jeziorna, Klarysew)
  łączą Piaseczno z warszawskim metrem przy stacji Wilanowska;
• linia 742 (trasa: Grapa, Jeziorna, Klarysew) łączy Górę Kalwarię i Brześce ze stacją Wilanowska;
• linia 700, obsługiwana przez autobusy niskopodłogowe i przeznaczona głównie dla osób niepełnosprawnych (na trasie znajduje się większość obiektów medycznych Konstancina) prowadzi od Skolimowa, przez Konstancin, Jeziornę i Klarysew do Centrum (do Dworca Centralnego PKP) w Warszawie;
• linia 139 łączy Klarysew (przystanek pod Ogrodem Botanicznym PAN) ze stacją metra Wilanowska;
• linia nocna N50 kursująca z piątku na sobotę oraz z soboty na niedzielę trasą Skolimów, Konstancin, Grapa, Mirków, Jeziorna, Klarysew do stacji Wilanowska.
• linie L14, L15 i L16 realizują połączenia wewnątrz gminy.

Dodatkowo realizowane są połączenia autobusowe, obsługiwane przez PKS oraz przewoźników prywatnych, łączące miasto z Warszawą, Piasecznem oraz Górą Kalwarią.

Przez Jeziornę przebiega także niezelektryfikowana towarowa bocznica kolejowa łącząca Okęcie przez Piaseczno z Elektrociepłownią Siekierki. Właścicielem bocznicy jest Vattenfall, operatorem DB Schenker Rail. Tabor na odcinku Okęcie – Jeziorna obsługuje operator oraz PKP Cargo, od nastawni i stacji przeładunkowej Jeziorna do stacji Siekierki kursuje jedynie operator.

Oświata

Szkoły

• Zespół Szkół nr 1 – Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. S. Wyszyńskiego, ul. Wojewódzka 12
• Zespół Szkół nr 2 – Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. S. Żeromskiego, ul. Żeromskiego 15
• Zespół Szkół nr 3 – Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. J. Twardowskiego, ul. Bielawska 57
• Zespół Szkół Integracyjnych nr 5 im. Batalionów Armii Krajowej "Krawiec" i NSZ "Mączyński", ul. Szkolna 7
• Zespół Szkół im. W. S. Reymonta, ul. Mirkowska 39
• Zespół Szkół w Chylicach – Szkoła Podstawowa i Gimnazjum, ul. Dworska 2
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Marcina Rataja, Opacz 9
• Szkoła Podstawowa nr 295 i Gimnazjum w Centrum Rehabilitacji, ul. Długa 40/42
• Prywatna Szkoła Podstawowa SMART, Gimnazjum CUBE i Liceum LONG Montessori, ul. Mirkowska 39
• American School of Warsaw, ul. Warszawska 202

Przedszkola

• Przedszkole Gminne nr 1, ul. Oborska 2
• Przedszkole Gminne nr 2, ul. Jaworskiego 3
• Przedszkole Gminne nr 4, ul. Warecka 6
• Przedszkole Gminne nr 5, wieś Obory
• Prywatne Przedszkole nr 1 Montessori, ul. Mirkowska 39
• Niepubliczne Przedszkole nr 2 Klubik Bączek, ul. Lipowa 12 b
• Niepubliczne Przedszkole Skrzatka Oczatka, ul. Fabryczna 14
• Ochronka Sióstr Służebniczek im. Św. Edmunda Bojanowskiego, ul. Wilanowska

Wspólnoty religijne

Parafie katolickie

Na terenie Konstancina-Jeziorny znajdują się 4 parafie rzymskokatolickie należące do dekanatu konstancińskiego archidiecezji warszawskiej oraz parafia polskokatolicka należąca do diecezji warszawskiej.

• Kościół Rzymskokatolicki
  • parafia pw. Świętego Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny (ul. M. Jaworskiego 1a)
  • parafia pw. Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (ul. Słoneczna 20)
  • parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (ul. Józefa Piłsudskiego 54)
  • parafia pw. Matki Bożej Anielskiej (ul. Środkowa 15).
• Kościół Polskokatolicki
  • parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła (ul. Chylicka 18).

Pozostałe instytucje religijne

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu (ul. Pułaskiego 35)
• Ewangelicki Ośrodek Diakonii Tabita (ul. Długa 43)
• Ośrodek Metodystów Warfieldowo (ul. Słoneczna)
• Centrum Animacji Misyjnej Dom Rekolekcyjno-Konferencyjny Księży Pallotynów (ul. Leśna 15-17)

Kultura i sport

Kultura

Na terenie miasta działa Konstanciński Dom kultury, zajmujący się organizacją imprez, koncertów, przedstawień oraz prowadzący cykliczne zajęcia muzyczne, taneczne, warsztaty fotograficzne i inne. KDK działa w siedzibie głównej w Mirkowie i w filii na Grapie, a także na terenach podmiejskich w świetlicach i domach ludowych. Przedstawienia i koncerty odbywają się także w okresie letnim w amfiteatrze w Parku Zdrojowym.

">edytuj] Muzea

Na terenie miasta działają:

• Muzeum Bajek, Baśni i Opowieści (ul. Diamentowa 8, Czarnów)
• Muzeum Papiernictwa (ul. Mirkowska 45)
• Muzeum - Dom Stefana Żeromskiego (ul. Żeromskiego 4)

Sport

Do obiektów sportowych należą m.in. plac sportowy GOSiR (ul. Południowej), hala sportowa (ul. Żeromskiego), tor wrotkarski (Słomczyn). Na terenie CKR przy ul. Gąsiorowskiego działa ogólnodostępny basen pływacki wraz z sauną i jaccuzi. Na terenie osiedla Mirków dostępna jest siłownia na wolnym powietrzu.

• Ludowy Klub Sportowy Skra Konstancin obecnie występujący w rozgrywkach IV ligi, w grupie mazowieckiej południowej
• RKS "Mirków 1923" Konstancin grający w klasie B
• Międzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy Kosa-Konstancin prowadzony przez Romana Koseckiego

• Integracyjny Klub Sportowy GTM Konstancin – drużyna koszykówki na wózkach, szermierki na wózkach, tenisa ziemnego na wózkach, pływacka.
• Stowarzyszenie Kultury Fizycznej "Pogoń" Konstancin

Konstancin-Jeziorna w literaturze

• Miron Białoszewski – Konstancin
• Katarzyna Witwicka – Opowiadania Konstancińskie
• Wanda Witter – Fotografia Nieba

Konstancin-Jeziorna w filmie

Miasto i jego otoczenie stanowią tło dla licznych polskich produkcji filmowych. Konstancin-Jeziorna pojawia się m.in. w serialach BrzydUla, M jak miłość, Barwy szczęścia, Na dobre i na złe, Kryminalni czy Odwróceni, a także w filmach takich jak Pułkownik Kwiatkowski, Złoto dezerterów, Katyń, Brunet wieczorową porą i wiele innych.

">edytuj] Miasta partnerskie

• Saint-Germain-en-Laye Francja
• Pisogne Włochy
• Leidschendam-Voorburg Holandia
• Hranice Czechy
• Krzemieniec Ukraina
• Nowa Wilejka Litwa
• Denzlingen Niemcy

Znani mieszkańcy Konstancina

• Stefan Żeromski (1864–1925)
• Wacław Gąsiorowski (1869–1939)
• Jan Wejchert (1950–2009)
• Irena Kwiatkowska (1912–2011)
• Danuta Rinn (1936–2006)
• Roman Bratny (1921)
• Leopold Buczkowski (1905–1989)
• Władysław Tatarkiewicz (1886–1980)
• Wanda Boniszewska (1907–2003)

Honorowi obywatele Konstancina

• Marszałek Józef Piłsudski, naczelnik państwa polskiego
• Ksiądz kanonik Bogdan Jaworek, proboszcz parafii pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Konstancinie-Jeziornie
• Lady Sue Ryder, pielęgniarka, filantropka, działaczka humanitarna
• Will de Vreeze, burmistrz bliźniaczego miasta Leidshendam w Holandii w latach 1980–1997
• Karol Wojtyła, papież Jan Paweł II
• Johan Van Reisen, pierwszy Prezydent Komisji Współpracy Leidschendam – Konstancin-Jeziorna
• Józef Hlebowicz, weteran kampanii wrześniowej, pierwszy burmistrz gminy Konstancin-Jeziorna w III RP w latach 1990–1993
• dr Marian Weiss, lekarz, twórca Stołecznego Centrum Rehabilitacji
• Wacław Gąsiorowski – powieściopisarz, dziennikarz, publicysta, działacz polonijny i niepodległościowy, członek Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów.

">edytuj] Zasłużeni dla miasta

• Anna Buczkowska, artystka plastyk
• Zbigniew Cechnicki, lekarz
• Anna Cserna-Kondek, pedagog
• Eleonora Fleming-Klunder, lekarz
• Jan Haftek, Ordynator Centrum Rehabilitacji
• Krystyna Henisz, długoletnia mieszkanka Konstancina
• Maria Kamińska, pedagog
• Stanisław Kazubski, lekarz
• Józef Kopyt, działacz kultury, pedagog
• Barbara Niedzielska, pedagog
• Czesław Pajor, działacz OSP
• Andrzej Piętka, lekarz
• Janina Czesława Wichiciel, długoletnia mieszkanka Konstancina
• Janina Witkowska, długoletnia mieszkanka Konstancina
• Monika Żeromska, poetka i malarka

Zobacz też

• Skolimów-Konstancin
• Jeziorna
• Klarysew