Sokołów Podlaski

Sokołów Podlaski – miasto i gmina we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu sokołowskiego i siedziba władz gminy wiejskiej Sokołów Podlaski. Leży nad rzeką Cetynią.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 18 481 mieszkańców.

Położenie

Położone jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, na Południowym Podlasiu, w północno-zachodniej części Wysoczyzny Siedleckiej.

Miasto położone jest w odległości:

• 99 km od Warszawy, 62 km od Mińska Mazowieckiego i 17 km od Węgrowa (kierunek zachodni i południowo-zachodni),
• 28 km od Siedlec (kierunek południowy),
• 157 km od Lublina (kierunek południowy),
• 48 km od Siemiatycz w tym 30 km od Drohiczyna (kierunek wschodni),
• 160 km od Białegostoku (kierunek północno-wschodni).
• 98 km od Łomży (kierunek północny).

Według danych z roku 2002 Sokołów Podlaski ma obszar 17,5 km², w tym:

• użytki rolne: 66%
• użytki leśne: 0%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 17,51 km². Miasto stanowi 1,55% powierzchni powiatu.

Sąsiednie gminy: Gmina Sokołów Podlaski, Węgrów, Jabłonna Lacka, Sterdyń, Bielany, Repki, Kosów Lacki, Sabnie, Ceranów, Suchożebry, Siedlce

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.

Demografia

Dane z 13 listopada 2005:

Historia

Początki osadnictwa na tych terenach sięgają VI w.n.e. Sokołów należy do tej części Podlasia, która ze względu na swe położenie była typową rubieżą osadniczo - kulturową. Na tym terenie trwały walki prowadzone przez wczesnofeudalne państwo polskie i ruskie, zakon krzyżacki, Jadźwingów i Litwę. Dzieje polityczne tych ziem miały więc wpływ na ich rozwój kulturowy i osadniczy. Dla określenia wpływów kulturowych i etnicznych oraz struktury osadnictwa prowadzono badania archeologiczne. Okres wczesnego średniowiecza na tym terenie reprezentują dość liczne stanowiska archeologiczne. Dokładnie odtworzono zarówno fazy zasiedlania jak i konstrukcje obronne i mieszkalne powstających osad. Znaleziono dowody na istnienie na tym terenie osady w VI i VII w.n.e. Ceramika, żelazne okucia, klamry, paciorki, skoble oraz liczne przedmioty z wyposażenia pochówków świadczą o kulturze, obyczajach i obrzędach odprawianych ku czci zmarłych. Przedstawiciele Muzeum Archeologicznego w Warszawie prowadzili badania na terenie Sokołowa (Przeździatka), na dużym cmentarzysku z grobami podkloszowymi. W Muzeum Archeologicznym znajduje się ładny okaz dwuściennej siekiery krzemiennej kultury ceramiki sznurowej. Wynika badań potwierdzają, że w miejscu dawnego gródka, początkowo ruskiego, później polskiego w dolinie rzeki Cetynii poprzez stopniowe zasiedlanie powstała osada - Sokołów.

Położony na szlaku wielkim litewskim gródek otrzymał prawa miejskie w 1424 roku, z rąk Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Sokołów, wraz z wsiami Kupientyn i Rogów, został własnością Mikołaja Sepieńskiego z Sepna - sekretarza i dworzanina księcia.

W roku 1508 nowym właścicielem miasta został Stanisław Kiszka. W rękach rodziny Kiszków Sokołów pozostawał do 1592 roku, kiedy to przeszedł w ręce Radziwiłłów. Czas, kiedy właścicielami miasta byli Kiszkowie i Radziwiłłowie, to okres świetności w dziejach miasta, przerwany przez najazd szwedzki. Podczas "potopu" miasto zostało znacznie zniszczone.

Ostatnim właścicielem Sokołowa z rodu Radziwiłłów był książę Bogusław Radziwiłł. W 1668 roku właścicielem miasta został Jan Krasiński, a w 2. poł. XVIII wieku - Ignacy Ogiński, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod panowaniem rodu Ogińskich w Sokołowie rozwijało się rzemiosło. Michał Kleofas Ogiński sprowadził rzemieślników francuskich, którzy rozpoczęli produkcję chustek jedwabnych, kapeluszy, kobierców, płótna i pasów słuckich.

Po trzecim rozbiorze Polski miasto znalazło się w zaborze austriackim, a po wojnie polsko-austriackiej, w 1809, wróciło do Księstwa Warszawskiego. W roku 1833 dobra sokołowskie, wraz z miastem, nabył od Michała Kleofasa Ogińskiego dziedzic okolicznych wsi, Karol Kobyliński, który 10 lat później sprzedał je Elżbiecie z Lorentzów Hirschman. Właścicielka, wraz ze spółką akcjonariuszy, wybudowała cukrownię "Elżbietów" (1845) w Przeździatce. W 1890 fabryka zatrudniała już 600 robotników.

W rejonie sokołowskim działało wielu sławnych przywódców powstania styczniowego, między innymi słynny ksiądz Stanisław Brzóska. Został on aresztowany wraz z adiutantem, Franciszkiem Wilczyńskim we wsi Sypytki i skazany przez władze carskie na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano na rynku w Sokołowie 23 maja 1865. W 1925 roku na miejscu stracenia wzniesiono granitowy pomnik.

W roku 1867 Sokołów przeszedł na własność państwa i został powiatem, a w roku 1887, po wybudowaniu linii kolejowej, miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym. W latach 1845-1890 podwoiła się liczba mieszkańców. Stało się to dzięki napływowi imigrantów, głównie Żydów, którzy, będąc w większości rzemieślnikami i kupcami, wnieśli poważny wkład w dalszy rozwój miasta. W tym okresie w Sokołowie, oprócz cukrowni, była też fabryka octu i świec, sześć wiatraków, pięć garbarni, dwie olejarnie i cegielnia. Swoje warsztaty miało tu 200 kuśnierzy, 500 szewców i około 200 innych rzemieślników.

W czasie II wojny światowej Sokołów poniósł ciężkie straty. W wyniku działań wojennych drastycznie zmalała liczba ludności. W sierpniu 1941 roku powstało w mieście getto, które istniało do końca września 1942 roku. Znaczną liczbę ludności żydowskiej wymordowano w getcie, pozostałych wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Działania wojenne zniszczyły 30% budynków mieszkalnych i 70% gmachów urzędowych.

30 września 2007 roku, na Skwerze Najświętszej Marii Panny, przy sokołowskiej konkatedrze, odsłonięto pomnik, upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej i struktur poakowskich Obwodu Sokołów Podlaski, 6 Brygady Wileńskiej AK kpt., Młota" oraz cywilnych mieszkańców powiatu sokołowskiego, poległych w walce z komunistycznym zniewoleniem w latach 1944-1953.

Wyzwolenie miasta nastąpiło 8 sierpnia 1944 roku. W latach 1946-51 odbudowano zakłady - cukrownię, mleczarnię i spółdzielnia pracy kuśnierskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego. Od reformy administracyjnej z 1999 roku Sokołów Podlaski jest ponownie siedzibą powiatu sokołowskiego, w skład którego wchodzi dziewięć gmin (Sokołów Podlaski, Sterdyń, Repki, Bielany, Jabłonna Lacka, Sabnie, Ceranów, Kosów Lacki) i dwa miasta (Sokołów Podlaski i Kosów Lacki).

Zabytki

• kaplica wykonana z drewna św. Rocha - 1802 rok
• pałac murowany z 1857 roku
• klasycystyczna dzwonnica z XIX w.
• dawna synagoga z 2 poł. XIX w. przebudowana po 1945 roku
• pomnik księdza generała Stanisława Brzóski z 1925 roku
• kościół Salezjanów św. Jana Bosco z lat 1935-1939
• Synagoga w Sokołowie Podlaskim
• drewniana cerkiew z dzwonnicą oraz resztki umocnień obronnych

Kościoły

• Kościół Konkatedralny pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny
• Kościół Salezjański pw. św. Jana Bosco
• Kościół "Sanktuarium" pw. Miłosierdzia Bożego
• Zabytkowa Kaplica pw. św. Rocha

Kultura

• SOK - Sokołowski Ośrodek Kultury

Kino "Sokół" (Sala widowiskowa), Formacja tańca towarzyskiego "FTT Contra", Formacja Tańca Nowoczesnego "Black Code Dance Studio", Koło Teatralne "Dowolnym Sposobem", Capoeira, Zespół Pieśni i Tańca "Sokołowianie", Klub literacki "Erato", Koła plastyczne oraz muzyczne i teatralne.

• Stowarzyszenie Oratorium im. Bł. Filipa Rynaldiego
• Sokołowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
• Prywatny Skansen Mariana Pietrzaka
• Zespół bluesowo/jazzowy Radek Blues Band

Wyróżnienia

• Stolica Kulturalna Mazowsza 2004

Gospodarka

• Zakłady przemysłu mięsnego, które powstały tu w latach 70. Obecnie, po prywatyzacji, Zakłady Mięsne "Sokołów" SA stały się jednym z największych przedsiębiorstw tego typu w Europie.
• Przedsiębiorstwo STALFA powstało w 1995 roku, produkuje konstrukcje stalowe
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sokołowie Podlaskim rozpoczęła działalność w roku 1945, jest producentem przetworów mlecznych.
• Na terenie miasta znajdują się placówki sklepów sieci: Topaz, Biedronka, Gama, Tesco
• Przedsiębiorstwo Usług Inżynieryjno-Komunalnych PUiK - zajmujący się m.in. dostarczeniem wody pitnej, prowadzeniem wysypiska śmieci, produkcją energii cieplnej.

Edukacja

Przedszkola

• Miejskie Przedszkole nr 2
• Miejskie Przedszkole nr 3
• Miejskie Przedszkole nr 4
• Miejskie Przedszkole nr 5 "Kubusia Puchatka"
• Niepubliczne Przedszkole Sióstr Salezjanek

Szkoły podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Kusocińskiego
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. ks. gen. Stanisława Brzóski

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im. Pawła Kamińskiego
• Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika
• Salezjańskie Gimnazjum

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół szkół nr 1 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół szkół nr 2 im. Władysława Stanisława Reymonta
• I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza

Inne szkoły

• Zespół szkół specjalnych im. Jana Pawła II
• Policealna Szkoła Medyczna
• Policealne Studium Zawodowe: Finanse i Rachunkowość
• Policealne Studium Zawodowe TWP: Technik Ekonomista

Szkoły Językowe

• "Szkoła Języka Angielskiego - English Language School"
• English First - ośrodek szkoleniowy
• Euroschool
• Szkoła języków obcych "SJO"

Komunikacja

• Przedsiębiorstwo PKS "Sokołów" S.A.
• Linia kolejowa PKP czynna dla ruchu towarowego
• Przewozy Pasażerskie STANMAR

Sport i Rekreacja

• OSiR - Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Miejska kryta pływalnia przy ul. Bulwar,
  • KS Neptun,
  • Sekcja kolarska "OSiR" Sokołów Podlaski,
  • Miejski Klub Koszykarski MKK "OSiR" Sokołów Podlaski,

• SL Salos - Stowarzyszenie Lokalne Salezjańskiej Organizacji Sportowej
  • Tenis stołowy
  • Piłka nożna
  • Piłka siatkowa
  • Rekreacja

• Klub piłkarski MKS "Podlasie" Sokołów Podlaski
• Podlaskie Towarzystwo Szachowe
• Klub Kyokushin Karate
• Klub Strzelectwa Sportowego "Sokół"
• Klub Tenisa Ziemnego - KKS "Bonus"
• Klub MMA FIGHT CLUB
• Klub Krav Maga & Kapap

Osiedla Blokowe

• Os. Syndykat
• Os. Zory - starsza i nowsza część
• Os. Miłosna/Spółdzielcza
• Os. Gałczyńskiego/Wyspiańskiego
• Os. Marii Skłodowskiej-Curie
• Os. Eskulap
• Os. przy ul. Wiejskiej
• Os. Cukrownia/Oleksiaka-Wichury
• Bloki os. przy ul. Wolności
• Bloki os. przy ul. Chopina
• Bloki os. przy ulicach Piłsudskiego/Bosco
• Bloki os. przy ulicach Bartoszowa i Wilczyńskiego
• Bloki z ul. Targowej

Media lokalne

Prasa:

• Wieści Sokołowskie
• Gazeta Sokołowska

Telewizja kablowa:

• TV Vectra
• Sokołowska Telewizja Kablowa
• Makro-Sat

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 62 Siemiatycze-Drohiczyn-Sokołów Podlaski-Węgrów-Włocławek-Strzelno
• 63 Węgorzewo-Orzysz-Kolno-Łomża-Sokołów Podlaski-Siedlce-Sławatycze
• 627 Sokołów Podlaski-Ostrów Mazowiecka-Ostrołęka

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Dubno
• Jekabpils
• Kotielniki

Osoby związane z miastem

• ks. Stanisław Brzóska (1832-1865) generał i naczelny kapelan powstania styczniowego
• Tymoteusz Łuniewski (1847-1905) ziemianin, wynalazca, racjonalizator, meteorolog, etnograf, archeolog, agronom i społecznik
• Zygmunt Graliński (1897-1940) działacz ruchu ludowego, poseł na Sejm RP, wiceminister spraw zagranicznych w rządzie emigracyjnym, prawnik
• Michał Woźniak (1919-1998) harcmistrz, pierwszy powojenny komendant hufca męskiego ZHP w Sokołowie Podlaskim, wieloletni instruktor Hufca ZHP Sokołów Podlaski
• Mieczysław Bram (1922-1986) aktor teatralny i filmowy
• Zofia Kielan-Jaworowska (ur. 1925) profesor paleobiolog PAN. Badacz i odkrywca wielu mezozoicznych ssaków
• Mieczysław Nasiłowski (1929-2004) profesor, kierownik katedry ekonomii SGH
• Maria Łabor-Soroka (ur. 1932) prawnik, sędzia zawodowy, notariusz oraz sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986-1993
• Stanisław Chaciński (1936-1990) poeta, prozaik, reportażysta
• ks. Stanisław Falkowski (ur. 1938) ksiądz katolicki, działacz opozycji niepodległościowej w czasach PRL, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
• Zdzisław Montkiewicz (ur. 1944) prezes zarządu PZU od 2002 do czerwca 2003
• Wiesław Rosocha (ur. 1945) grafik
• Stanisław Dąbrowski (ur. 1947) Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Przewodniczący Trybunału Stanu, przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa, poseł na Sejm X kadencji
• Andrzej Anulewicz (ur. 1948) polityk, były senator
• Michał Kurc (ur. 1949) fotografik
• Wiesław Kuc (ur. 1949) polityk, poseł do Parlamentu Europejskiego
• Marek Janiak (ur. 1953) architekt, nauczyciel akademicki, artysta multimedialny
• Sławomir Hardej (ur. 1956) polityk, samorządowiec, były poseł
• Lech Zakrzewski (ur. 1957) "bard Podlasia", muzyk, poeta, kabareciarz, dziennikarz, społecznik
• Marek Sawicki (ur. 1958) polityk, inżynier rolnik, poseł, minister rolnictwa i rozwoju wsi w rządzie Donalda Tuska
• Waldemar Kraska (ur. 1963) polityk, lekarz chirurg, senator
• Olga Iwaniak (ur. 1960) b.dziennikarka TVP, korespondent w Kijowie, b. podsekretarz stanu i doradca premiera Marka Belki
• Paweł Bukrewicz lektor, prezenter Teleexpressu w TVP1
• Rafał Szwed (ur. 1973) piłkarz
• Krystyna Dąbrowska (ur. 1973) polska szachistka, arcymistrzyni
• Dariusz Banaszek (ur. 1973) polski scrabblista
• Tomasz Nowotniak (ur. 1977) strongman
• Anna Jesień (ur. 1978) z domu Olichwierczuk - lekkoatletka, olimpijka, rekordzistka Polski
• Adam Czerkas (ur. 1984) piłkarz
• Lidia Sadowa (ur. 1985) aktorka

Zobacz też

• Synagoga w Sokołowie Podlaskim
• Synagoga w Sokołowie Podlaskim (ul. Magistracka 4)
• Stary cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim
• Nowy cmentarz żydowski w Sokołowie Podlaskim