Gmina Warszawa - Informacje
Rodzaj gminy: miejska
Wysokość npm: 78-121 m n.p.m.
Populacja: 1716855
Gęstość populacji: 3319 os./km²
Powierzchnia: 517,24 km²
SIMC: 0918123
TERC: 1465011
Numer kierunkowy: 22
Tablice rejestracyjne: WA, WB, WD, WE, WF, WH, WI, WJ, WK, WN, WT, WU, WW, WX, WY
Urząd gminy Warszawa
Adres: pl. Bankowy 3/5 00-950 Warszawa
Warszawa
Warszawa (miasto stołeczne Warszawa) (wymowa) – stolica i największe miasto Polski, położone w środkowo-wschodniej częsci kraju, na Mazowszu, nad Wisłą. Od 2002 r. miasto stołeczne Warszawa jest gminą miejską mającą status miasta na prawach powiatu.
Warszawa jest ośrodkiem naukowym, kulturalnym, politycznym oraz gospodarczym na skalę europejską. Mieszczą się w niej siedziby parlamentu, Prezydenta RP, Rady Ministrów i innych władz centralnych. Warszawa jest także stolicą województwa mazowieckiego. Warszawa jest jedynym miastem w obecnych granicach Polski odznaczonym Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (a drugim w historii Polski miastem, po Lwowie).
Warszawa jest największym polskim miastem pod względem liczby ludności (1 720 398 zameldowanych mieszkańców w grudniu 2010 r.) i powierzchni (517,24 km² łącznie z Wisłą). W skali kraju rzeczywistą liczbę mieszkańców Warszawy i okolic można porównywać jedynie do Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Położenie
Warszawa leży w środkowym biegu Wisły, na Nizinie Środkowomazowieckiej, w odległości około 350 km od Karpat i Morza Bałtyckiego. Jest jedyną w Europie stolicą leżącą w bezpośrednim sąsiedztwie parku narodowego.
Miasto leży po obu stronach rzeki i jest nieznacznie wydłużone wzdłuż jej brzegów (rozciąga się na ok. 30 km w kierunku północ-południe i ok. 28 km w kierunku wschód-zachód). Lewobrzeżna część Warszawy jest w większości położona na wysoczyźnie – Równinie Warszawskiej (najwyższy punkt geodezyjny na skrzyżowaniu ul. Norwida i Nakielskiej (rejon zajezdni autobusowej "Redutowa" – 115,7 m n.p.m.; porównywalne wysokości w rejonie Filtrów – 114,7 m n.p.m. przy ul. Krzyckiego).
Pozostała część miasta leży w dolinie Wisły oraz na Równinie Wołomińskiej (częściowo dzielnice wschodnie) i w Kotlinie Warszawskiej (częściowo dzielnice północne). Na Bielanach, Białołęce, w Wawrze i Wesołej występują porośnięte lasem, wysokie na kilka-kilkanaście metrów wydmy, z najwyższym naturalnym punktem wysokościowym – 122,11 m n.p.m. (w rejonie planowanej ul. Stanisława Wigury na osiedlu Groszówka w Wesołej).
Otoczenie miasta (aglomeracja, obszar metropolitalny)
Warszawa stanowi główne miasto monocentrycznej aglomeracji (obszaru metropolitalnego). Liczba mieszkańców aglomeracji, zależnie od koncepcji jej zasięgu, wynosi w przybliżeniu od 2,6 do 3 mln. W obszarze tym znajduje się około 20 miast.
Warunki naturalne
Rzeźba terenu
Charakterystyczna dla krajobrazu miasta jest wysoka na 6–25 m skarpa wiślana, stanowiąca krawędź erozyjną wysoczyzny (Równiny Warszawskiej).
Na obszarze miasta znajduje się kilka wzgórz usypanych przez człowieka, m.in. Kopiec Powstania Warszawskiego (wysokość 121,0 m n.p.m.), Kopiec Szczęśliwicki (wysokość 138,0 m n.p.m. – najwyższy punkt wysokościowy w Warszawie), Kopa Cwila (wysokość 108 m n.p.m.), a także składowiska odpadów, m.in. Góra Śmieciowa na Radiowie (wysokość 144 m n.p.m.) czy hałda popiołów z Elektrociepłowni Siekierki na Siekierkach.
Najniżej w Warszawie położonym punktem jest brzeg Wisły przy granicy z Jabłonną (75,6 m n.p.m.).
Klimat
Klimatogram dla Warszawy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
St | Lu | Ma | Kw | Ma | Cz | Li | Si | Wr | Pa | Li | Gr | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
28 0 -4 | 26 1 -4 | 30 6 -1 | 38 12 3 | 50 18 8 | 66 21 11 | 76 22 13 | 71 22 12 | 46 17 8 | 40 12 4 | 38 5 1 | 36 2 -3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: Weatherbase | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Według klasyfikacji Wincentego Okołowicza Warszawa leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Według uaktualnionej klasyfikacji Köppena-Geigera Warszawa leży w strefie Dfb – klimatu umiarkowanego kontynentalnego.
Cechami charakterystycznymi klimatu Warszawy są dość równomierne opady o średniej wieloletniej około 493 mm/rok z maksimum w czerwcu (72 mm) i minimum w lutym (18 mm). Średnia roczna temperatura powietrza wynosi +7,8 °C z maksimum w lipcu (+18,0 °C) i minimum w styczniu (-3,3 °C). Okres wegetacyjny wynosi około 200 dni. Warszawa jest najczęściej pod wpływem mas powietrza polarno-morskiego (około 60% dni w roku) oraz polarno-kontynentalnego (około 30% dni w roku).
W Warszawie i okolicach bardzo wyraźnie zaznacza się wpływ dużej aglomeracji miejskiej na klimat (tzw. miejska wyspa ciepła). Objawia się to poprzez wyższe średnie temperatury w centrum miasta, wyższe opady (nagrzanie powietrza powoduje powstawanie silnych prądów wstępujących i chmur konwekcyjnych, którym towarzyszą ulewne opady i burze). W zależności od warunków meteorologicznych różnica temperatury między śródmieściem Warszawy i przedmieściami może sięgać 7-8°, a nawet 10°. Ze względu na większą szorstkość podłoża w centrum miasta zmniejsza się prędkość wiatru.
Z uwagi na wysoką zawartość aerozoli i zanieczyszczeń w powietrzu, zwiększa się zachmurzenie oraz pogarsza się przejrzystość powietrza, co prowadzi do zmniejszania bezpośredniego promieniowania słonecznego i zwiększenia promieniowania rozproszonego. Usłonecznienie w Warszawie wynosi ok. 1600 godzin/rok, z tym że w centrum miasta jest o 10% niższe.
Średnia temperatura i opady dla Warszawy | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
Rekordowo wysokie temperatury | 14 | 17 | 23 | 28 | 31 | 33 | 34 | 37 | 29 | 24 | 16 | 14 | 37 |
Średnie najwyższe temperatury | 0 | +1 | +6 | +12 | +18 | +21 | +22 | +22 | +17 | +12 | +5 | +2 | +11 |
Średnie najniższe temperatury | -4 | -4 | -1 | +3 | +8 | +11 | +13 | +12 | +8 | +4 | +1 | -3 | +3 |
Rekordowo niskie temperatury | -31 | -24 | -20 | -6 | -1 | 2 | 5 | 4 | -2 | -9 | -19 | -21 | -31 |
Opady | 2.8 | 2.6 | 3 | 3.8 | 5 | 6.6 | 7.6 | 7.1 | 4.6 | 4 | 3.8 | 3.6 | 54,9 |
Źródło: Weatherbase 2008-02-11 |
Demografia
Warszawa jest największym polskim miastem pod względem liczby ludności (1 720 398 zameldowanych mieszkańców wg stanu z 31 grudnia 2010 r.) i powierzchni (517,24 km²). Jest też jednym z najgęściej zaludnionych miast w Polsce (6. miejsce w 2008). Ludność Warszawy stanowi około 4,5% mieszkańców całego kraju. Liczba ludności systematycznie nieznacznie wzrasta, na co niewielki wpływ ma przyrost naturalny – w 2008 wynoszący 0,4‰, a w dużo większym stopniu dodatnie saldo migracji – 2,1‰.
45,96% mieszkańców miasta (789 106) stanowią mężczyźni, 54,04% (927 749) – kobiety. Warszawa jest jednym z najbardziej sfeminizowanych miast w kraju (11. miejsce w 2008).
Dużą część faktycznych mieszkańców stanowi ludność niezameldowana – szacowana całkowita liczba mieszkańców spędzająca noc w mieście wynosi w przybliżeniu 1,91–1,96 mln osób. Ponadto codziennie ok. 500 tys. osób dojeżdża do Warszawy do pracy, z czego najwięcej z Łodzi (ok. 150 tys.) i Radomia (ok. 50 tys.). Po uwzględnieniu tej liczby otrzymujemy szacunkową wielkość 2,41-2,46 mln osób przebywających w granicach miasta w ciągu dnia.
Warszawa poniosła duże straty ludnościowe w wyniku II wojny światowej z 1 289 000 mieszkańców w 1939 roku do 478 755 w 1946. Na początku lat 50. XX wieku przyrost ludności rocznie wynosił ok. 5-7% (ok. 45-60 000 osób wobec 41 000 nowych mieszkań w ramach Planu Sześcioletniego oddanych w latach 1950–1955), wprowadzono więc ograniczenia meldunkowe obowiązujące w Warszawie, w wyniku których spadło tempo migracji i w 1976 wyniosło ono 22 000 ludzi. W okresie ograniczeń meldunkowych po liberalizacji przepisów możliwe stało się meldowanie m.in. współmałżonków stałych mieszkańców miasta, wybitnych fachowców itp. Ograniczenia te wpłynęły na rozwój miejscowości podwarszawskich, gdzie osiedlali się ludzie przybywający z całej Polski i nie spełniający wymagań ustawowych. Usunięcie ograniczeń meldunkowych spowodowało ponowny niekontrolowany napływ ludności do miasta.
Rozwój demograficzny miasta
- Wykres liczby ludności miasta Warszawa na przestrzeni 3 ostatnich stuleci
Nazwa miasta
Nazwa pojawia się w XIV-wiecznych zapiskach jako Warseuiensis (1321), Varschewia (1342) i XV wieku jako Warschouia (1482). Średniowieczna nazwa brzmiała Warszewa, Warszowa. Najprawdopodobniej pochodzi ona od formy dzierżawczej imienia Warsz (skróconej formy popularnego wówczas staropolskiego imienia Warcisław, Wrocisław), używanego m.in. wśród przedstawicieli rodu Rawów (Rawiczów) herbu Rawa, właścicieli części terenów w dzisiejszym centrum miasta, np. Solca i Mariensztatu.
Zmiana nazwy na Warszawa wynikła z mazowieckiej wymowy dialektycznej. Do końca XV wieku samogłoska -a- przechodziła w -e- po spółgłoskach miękkich (-sz- była w tamtym okresie spółgłoską miękką). W XV wieku formy z wtórnym -e- zaczęły być postrzegane jako gwarowe. Dlatego też zastępowano -e- przez -a-. Taka zmiana nie była uzasadniona etymologicznie, więc takie formy nazywa się hiperpoprawnymi (np. siadlisko, królawski). Tak też nastąpiła zmiana nazwy z Warszewa na Warszawa, która upowszechniła się w XVI wieku.
Legendarna etymologia wywodzi nazwę od imion rybaka Warsa i jego żony Sawy.
Nazwa Warszawy w innych językach:
afr. Warskou | alb. Varshava | ang. Warsaw | arab. وارسو (Wārsū) | bask. Barsobia | biał. Варшава | bułg. Варшава | chiń. 华沙/華沙 (Huáshā) |
czes. Varšava | duń. Warszawa | esp. Varsovio | est. Varssavi | fin. Varsova | fran. Varsovie | grec. Βαρσοβία (Warsowia) | gruz. ვარშავა (Warszawa) |
hebr. ורשה (Warsza) | hiszp. Varsovia | irl. Vársá | isl. Varsjá | ind. Warsawa | jap. ワルシャワ (Warushawa) | jid. וואַרשע (Warsze) | kor. 바르샤바 (Baleusyaba) |
litew. Varšuva | łac. Varsovia | łot. Varšava | niem. Warschau | nider. Warschau | norw. Warszawa | port. Varsóvia | ros. Варшава |
rum. Varşovia | serb. Варшава | serbchor. Varšava | słow. Varšava | szw. Warszawa | tajsk. วอร์ซอ | tet. Varsóvia | turec. Varşova |
ukr. Варшава | węg. Varsó | włos. Varsavia |
Historia
Historia Warszawy sięga nawet IX wieku. Zasadniczy układ urbanistyczny dzisiejszej Warszawy ukształtował się podczas odbudowy ze znacznych zniszczeń po II wojnie światowej.
Urbanistyka i architektura Warszawy
Historyczna zabudowa Warszawy wielokrotnie była niszczona podczas wojen. Szczególnie ucierpiała podczas II wojny światowej. Miasto odbudowano dużym wysiłkiem społeczeństwa całego kraju. Za wzorcową uznaje się rekonstrukcję Starego Miasta, które 2 września 1980 roku zostało umieszczone na liście światowego dziedzictwa UNESCO jako wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji zespołu historycznego. Rekonstrukcję prowadziło Biuro Odbudowy Stolicy, którego akta (14.679 teczek) w 2011 wpisano na listę Pamięć Świata prowadzoną przez UNESCO.
Władze komunistyczne przyczyniły się jednak do dalszych zniszczeń – burzono całe kwartały zabudowy (rejon Pałacu Kultury i Nauki), wyburzano dobrze zachowane budynki z XIX i początków XX wieku, a elewacje pozbawiano zdobień, uznawanych za burżuazyjny przeżytek. Niejednokrotnie zniekształcano przedwojenny układ urbanistyczny. W późniejszym okresie kolejnym władzom brakowało wizji rozwoju przestrzennego miasta i konsekwencji w planowaniu przestrzennym. W efekcie zabudowa współczesnej Warszawy jest nieuporządkowana i chaotyczna, a miasto często oceniane przez mieszkańców i przyjezdnych jako brzydkie.
Dekret Bieruta
Dnia 26 października 1945 roku wydany został Dekret o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, znany jako Dekret Bieruta. Na mocy dekretu na własność gminy m.st. Warszawy przechodziły wszelkie grunty w przedwojennych granicach miasta (ok 14.146 ha). Dekret w założeniach miał ułatwić odbudowę stolicy. Dotychczasowi właściciele mogli składać wnioski o przyznanie wieczystej dzierżawy, jednak nie wszyscy zdołali złożyć takie wnioski, a niektórych wniosków nie rozpatrywano. W praktyce odebrano prywatnym właścicielom (według różnych źródeł) 20-40 tysięcy nieruchomości. Całość odebranego dekretem mienia szacowana jest na ok. 40 mld zł.
Po upadku PRL dekret Bieruta pozostał w mocy, nie przeprowadzono systemowej reprywatyzacji, poszczególne nieruchomości były i są zwracane po długotrwałych procesach sądowych. Wskutek braku ustawy reprywatyzacyjnej w Warszawie skupowano roszczenia od przedwojennych właścicieli. Obecnie ok. 2/3 gruntów w przedwojennych granicach miasta objęte są ujawnionymi lub potencjalnymi roszczeniami. Nieuregulowanie własności gruntów bardzo utrudnia procesy inwestycyjne i rozwój miasta. Wartość przewidywanych odszkodowań (przy wysokości 20% wartości utraconych nieruchomości) szacuje się obecnie na ok. 15 mld zł, co znacznie przekracza roczny budżet miasta. Do rozwiązania kwestii własnościowej niezbędne jest zaangażowanie władz państwowych i środków z budżetu państwa (dekret Bieruta był aktem prawa stanowionym przez ówczesną władzę ustawodawczą - prezydenta Krajowej Rady Narodowej).
Zabytki
Historyczne centrum Warszawy zostało w 1980 wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Do rejestru zabytków wpisano natomiast m.in. układy urbanistyczne i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody oraz zabytki archeologiczne. W rejestrze zabytków nieruchomych w 2006 wpisanych było ok. 1300 obiektów z obszaru Warszawy.
Większość zniszczonych podczas wojny zabytków odbudowano, choć niekiedy zmieniono ich wygląd względem przedwojennego. Do takich budynków należy m.in. Zamek Królewski. Istnieje jednak w stolicy wiele cennych budynków, które przetrwały wojnę bez większych zniszczeń, jak Pałac w Wilanowie, kościół Wizytek i kościół pokarmelicki pw. Wniebowzięcia NMP przy Krakowskim Przedmieściu czy Pałac Prezydencki.
Najwyższe budynki
W Warszawie znajduje się około 40 budynków mających ponad 65 m wysokości, a w dwóch przypadkach więcej niż 200 m. Warszawskie wieżowce to nie tylko największe budowle w Polsce, ale prezentują one również wysoką zabudowę w skali europejskiej: Warszawa jest jednym z najwyższych miast Europy po Moskwie, Paryżu, Frankfurcie nad Menem i Londynie. Najwyższym budynkiem jest wybudowany w 1955 Pałac Kultury i Nauki o 231 m wysokości. Dwa kolejne pod względem wysokości to Warsaw Trade Tower z 1999 (208 m) oraz Rondo 1 z 2006 (192 m). Historia wysokościowców w Warszawie sięga początku XX w., kiedy to postawiono wysoki na 51 m budynek PAST-y. W latach 30 XX w. dołączył do niego Prudential (Hotel Warszawa). Współczesne wysokościowce rozpoczęto budować w latach 60. i 70. XX w.
Gospodarka
Firmy mające siedzibę w Warszawie wytworzyły w 2008 13,2% PKB kraju czyli 168,84 mld złotych. W 2007 roku PKB na jednego mieszkańca Warszawy wyniosło 94185 złotych.
W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Warszawie obejmowała ok. 40,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 3,5% do aktywnych zawodowo. W marcu 2009 przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw – 4650,05 zł.
Budżet miasta
Dochody miasta w 2009 wyniosły 10,1 mld złotych, a wydatki – 11,3 mld złotych. Różnicę stanowi deficyt budżetowy wynoszący 1,2 mld złotych. Zadłużenie stolicy w 2010 wyniosło 50,9% czyli około 5,9 mld złotych. Dochody w budżecie gminy są jedne z najwyższych na 1 mieszkańca w Polsce (4. miejsce w 2008, wynosiły 6.005 zł). Największe dochody miasta pochodzą z podatku dochodowego od osób fizycznych i firm mających siedzibę w Warszawie (45,5%), z kredytów i obligacji (22,8%) oraz z podatków lokalnych płaconych przez mieszkańców (15,8%). Największe środki z budżetu miasta przeznacza się na transport i łączność (25,7% wydatków), oświatę i wychowanie (19,8%) oraz gospodarkę mieszkaniową (10,5%). 1 mld złotych ze swoich dochodów miasto oddaje dla biedniejszych gmin (tzw. janosikowe).
Agencja ratingowa Moody’s Investors Service w 2008 oceniła międzynarodowy rating miasta stołecznego Warszawy na poziomie A2 z perspektywą stabilną, a w 2009 i 2010 podtrzymała tę ocenę. Przesłankami dla nadania takiej oceny były pozytywne wskaźniki ekonomiczno-społeczne, dobre wskaźniki działalności bieżącej w ostatnich latach oraz niskie wskaźniki zadłużenia i obsługi długu.
Przedsiębiorstwa
Warszawa jest ośrodkiem gospodarczym, siedzibę ma tutaj co dwunaste przedsiębiorstwo działające w Polsce. W 2008 w mieście działało 324.282 podmiotów gospodarczych (zarejestrowanych w bazie REGON), w tym 319.579 w sektorze prywatnym. Zatrudnionych było 829 478 osób.
Handel
Warszawa jest drugim największym po Górnośląskim Okręgu Przemysłowym ośrodkiem miejsko-przemysłowym w kraju. Do największych centrów handlowo-rozrywkowych należą: Arkadia, Blue City, Galeria Mokotów, Promenada, Sadyba Best Mall, Wola Park oraz Złote Tarasy.
Przemysł
W Warszawie od XIV w. funkcjonowało rzemiosło, z którego w 2. połowie XVIII w. rozwinął się przemysł manufakturowy – przed rozbiorami istniało kilkadziesiąt manufaktur. Po upadku powstania kościuszkowskiego i rozbiorach ponowny rozwój przemysłu nastąpił w okresie Królestwa Polskiego, gdy do Warszawy przybyło wielu przedsiębiorców z zachodniej Europy, zaczęły też powstawać fabryki wyposażone w maszyny parowe, z częściowo zmechanizowanym procesem produkcyjnym. W strukturze przemysłu dominował przemysł włókienniczy, ponadto maszynowo-metalowy i spożywczy. Rozwój przemysłu ponownie zahamowały zniszczenia i represje celne po powstaniu listopadowym. W latach 60. XIX w. rozwinął się transport kolejowy, co umożliwiło zbyt towarów w całym Cesarstwie Rosyjskim, sukcesywnie zwiększało się zatrudnienie w przemyśle. Przed I wojną światową do największych zakładów należały Lilpop, Rau i Loewenstein, K. Rudzki i Spółka, Borman, Szwede i Spółka, Wulkan i Labor, istniało też bardzo wiele drobnych zakładów. Dominował przemysł maszynowo-metalowy (41% zatrudnionych). Największymi skupiskami przemysłu było Powiśle, Wola i Praga.
W okresie międzywojennym wybudowano wiele nowoczesnych zakładów. Do największych należały: Lilpop, Rau i Loewenstein, Państwowe Zakłady Tele- i Radiotechniczne, Fabryka Samochodów Osobowych i Półciężarowych Państwowych Zakładów Inżynierii, Państwowa Fabryka Karabinów oraz zakłady związane z lotnictwem. W 1938 w przemyśle Warszawy zatrudnionych było 108 tys. pracowników.
W obu wojnach światowych przemysł Warszawy poniósł olbrzymie straty – w I wojnie z powodu ewakuacji urządzeń produkcyjnych, w II wojnie wskutek bombardowań i wywozu urządzeń i materiałów przez okupanta.
Po II wojnie światowej władze komunistyczne przeprowadziły nacjonalizację przemysłu, w rękach prywatnych pozostały tylko zakłady rzemieślnicze. Produkcję skoncentrowano w wielkich fabrykach, z których największymi były Huta Warszawa w obecnej dzielnicy Bielany, ZPC Ursus oraz Fabryka Samochodów Osobowych (FSO) na Pradze Północ. Dużymi skupiskami przemysłu były też Wola i Służewiec. Do lat 80. XX w. dominował przemysł maszynowo-metalurgiczny.
Po 1989 rozpoczął się proces prywatyzacji przemysłu, niektóre zakłady upadły z powodu niekonkurencyjności wyrobów, inne rozwijały się dzięki inwestycjom kapitału zagranicznego (m.in. Huta ArcelorMittal, Danone, E. Wedel). Zatrudnienie w przemyśle zmniejszyło się, część terenów dawnych zakładów przemysłowych została przeznaczona na funkcje usługowe i mieszkaniowe.
Instytucje publiczne
Warszawa jako stolica administracyjna kraju, jest siedzibą większości centralnych organów władzy, ministerstw, urzędów i instytucji centralnych takich jak m.in.:
|
|
a także przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych.
Oświata i nauka
Do warszawskich placówek oświatowych – szkół i przedszkoli – uczęszcza 268 tysięcy dzieci i młodzieży. Co roku 14 tysięcy absolwentów kończy licea ogólnokształcące, tyle samo – średnie szkoły zawodowe, a kolejne 2 tysiące – zasadnicze szkoły zawodowe.
Stolica jest największym ośrodkiem akademickim w Polsce. Swoją siedzibę ma tu 66 uczelni. Do największych i najlepiej ocenianych w rankingach warszawskich uczelni należą:
|
|
Innymi znanymi uczelniami wyższymi o wieloletnim dorobku naukowym są: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, Akademia Sztuk Pięknych i Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina.
Ponadto rozwijają się szkoły wyższe zorientowane na kształcenie przyszłej kadry kierowniczej przedsiębiorstw MBA. Według corocznego rankingu studiów MBA przygotowywanego przez tygodnik Wprost do najlepszych prywatnych uczelni biznesowych w Warszawie należą Akademia Leona Koźmińskiego i Wyższa Szkoła Zarządzania – Polish Open University.
Transport
Po zniszczeniach II wojny światowej, powstania warszawskiego i powojennych rozbiórkach kamienic, w mieście poprowadzono i poszerzono kilka ciągów transportowych. Jednak przez kolejne dziesięciolecia, aż do lat 90. XX wieku inwestycje transportowe były daleko niewystarczające – Warszawa długo była jedną z nielicznych stolic europejskich pozbawioną metra, nadal brakuje kilku połączeń mostowych, miasto nie ma też obwodnic i ruch tranzytowy prowadzony jest przez centrum.
Jednym z głównych zadań miasta jest rozwój sieci transportu miejskiego, mogącego stać się alternatywą dla prywatnego transportu samochodowego, którego rola w centrum miasta będzie ograniczana. W 1999 powstała strefa płatnego parkowania w śródmieściu, w przyszłości rozważa się wprowadzenie opłat za wjazd do centrum. Jednocześnie od początku XXI w. prowadzone są działania mające na celu zintegrowanie różnych środków transportu: przy dużych węzłach przesiadkowych powstają parkingi typu Parkuj i Jedź (Park and Ride), uruchomiono wspólny bilet ZTM-KM rozszerzając następnie jego zasięg na kolejne gminy podwarszawskie, wydłużono sieć autobusów podmiejskich, na ciągach ulic pozbawionych transportu szynowego powstają wydzielone pasy dla autobusów, następuje też sukcesywna wymiana taboru i modernizacja linii tramwajowych i kolejowych.
Na podstawie anonimowych danych od 2006 o podróżach z urządzeń nawigacyjnych firmy TomTom producent w 2010 obliczył, że wśród 59 miast Europy Warszawa posiada największy po Brukseli udział głównych ulic (37,5%), na których prędkość poruszania bywa mniejsza niż 70% ograniczenia prędkości.
Tranzyt
Warszawa nie posiada obwodnicy, a większość ruchu na osi wschód-zachód odbywa się przez centrum miasta. Projektowany jest układ dwóch, a następnie trzech obwodnic – w okresie przejściowym funkcjonować będzie Obwodnica Etapowa Warszawy, z której docelowo ma powstać Obwodnica Miejska (przez most Północny i Siekierkowski) oraz Ekspresowa Obwodnica Warszawy prowadząca ruch tranzytowy z autostrady A2 (Berlin – Moskwa) i dróg ekspresowych S8 (Wrocław – Suwałki) i S17 (Warszawa – Lublin), przez most Grota i Południowy. Jej odcinek przez osiedla mieszkaniowe dzielnicy Ursynów zostanie poprowadzony w tunelu.
Mosty
Szeroka rzeka Wisła, nad którą leży Warszawa, jest wciąż dużą barierą transportową. Budowane tu w przeszłości przeprawy mostowe (pierwszy stały most w 1573) były wielokrotnie niszczone przez powodzie oraz podczas wojen – w obu wojnach światowych wszystkie istniejące mosty zostały zniszczone. Kilkadziesiąt lat później liczba przepraw i ich przepustowość jest wciąż niewystarczająca w stosunku do potrzeb. Obecnie jest w mieście osiem lub dziewięć mostów: Grota-Roweckiego, Gdański (często traktowany jako dwa oddzielne: kolejowy i drogowo-tramwajowy), Śląsko-Dąbrowski, Świętokrzyski, Średnicowy (kolejowy), Poniatowskiego, Łazienkowski, Siekierkowski. Od 2009 trwa budowa mostu Północnego. Władze miasta planują w przyszłości budowę kolejnych 4-6 mostów: w ciągu ulic: Krasińskiego i Budowlanej, Na Zaporze i Południowego oraz dwóch lokalnych – na przedłużeniu ul. Ratuszowej i Okrzei.
Lotniska
Międzynarodowe Lotnisko Chopina zlokalizowane jest zaledwie 10 km od ścisłego centrum miasta – w dzielnicy Włochy na osiedlu Okęcie. Jest to obecnie największy port lotniczy w Polsce, jego powierzchnia wynosi ok. 834 ha. Składa się z 4 terminali pasażerskich, dworca towarowego i wojskowego portu lotniczego.
Trwa przebudowa dawnego wojskowego lotniska Modlin w Nowym Dworze Mazowieckim, który ma być drugim lotniskiem dla Warszawy. Pierwsze rejsowe loty pasażerskie mają odbyć się w czerwcu 2012.
Istnieje także aktywnie używane lotnisko Warszawa-Babice na Bemowie. Korzysta z niego Aeroklub Warszawski, Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, a także wielu właścicieli mniejszych samolotów i śmigłowców prywatnych lotnictwa ogólnego.
Transport miejski
System transportu miejskiego w Warszawie składa się z linii autobusowych, tramwajowych, metra oraz Szybkiej Kolei Miejskiej. Wszystkie linie koordynowane są przez Zarząd Transportu Miejskiego. Do przejazdów środkami komunikacji miejskiej uprawniają bilety z paskiem magnetycznym i Warszawska Karta Miejska.
TramwajePierwszą linię tramwaju konnego otwarto w Warszawie 11 grudnia 1866. 26 marca 1908 wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny. W okresie międzywojennym tramwaje znacjonalizowano i wybudowano wiele nowych linii, które jednak uległy zniszczeniu w latach II wojny światowej. Po wojnie wiele z nich odbudowano, lecz później część uległa likwidacji, szczególnie w latach 70. XX wieku.
Obecnie sieć tramwajowa w Warszawie jest utrzymywana i zarządzana przez spółkę Tramwaje Warszawskie. Sieć liczy ponad 130 km torów (ok. 276,5 km toru pojedynczego). Ok. 25 linii tramwajowych obsługiwanych przez kilkaset pociągów. 70% torowisk jest wydzielonych, dzięki czemu ruchu tramwajowego nie paraliżują korki. Sieć tramwajowa i tabor są modernizowane przy udziale funduszy rozwojowych Unii Europejskiej.
MetroPierwsze plany budowy metra w Warszawie powstały w latach 20. XX wieku. Kilkakrotnie je zmieniano, rozpoczynano i przerywano prace.
Budowę istniejącej dziś kolei podziemnej rozpoczęto dopiero 15 kwietnia 1983 r. Pierwszy odcinek został otwarty 7 kwietnia 1995 r., a budowę całej pierwszej linii o przebiegu północ–południe i długości 23,1 km, z 23 stacjami, zakończono 25 października 2008 r. We wrześniu 2010 r. rozpoczęła się budowa II linii (docelowo 31 km, 28 stacji), której odcinek centralny ma powstać do 2013.
Metro jest obsługiwane przez 84 starsze wagony produkcji rosyjskiej z serii 81 oraz 108 wagonów Metropolis firmy ALSTOM. W każdym dniu roboczym z metra korzysta około 500 000 pasażerów.
AutobusyGłównym węzłem transportowym jest przystanek Dworzec Centralny, który jest też głównym punktem przesiadkowym miasta. ZTM prowadzi ok. 250 linii autobusowych. Okresowo uruchamiane są linie dodatkowe, np. linie cmentarne w okresie Wszystkich Świętych. Warszawskie autobusy obsługiwane są przez spółkę m.st. Warszawy Miejskie Zakłady Autobusowe oraz przez przewoźników prywatnych: ITS Michalczewski, Mobilis i PKS Grodzisk Mazowiecki.
TrolejbusyTransport trolejbusowy funkcjonował w Warszawie w okresach 1946-1973 i 1983-1995.
Kolej
Pierwszą linię kolejową w Warszawie otwarto w 1845 (Kolej warszawsko-wiedeńska). Zespół stacji i przystanków kolejowych tworzy Warszawski Węzeł Kolejowy.
Istnieje tu 6 dużych dworców kolejowych (Warszawa Centralna, Warszawa Gdańska, Warszawa Śródmieście, Warszawa Wileńska, Warszawa Wschodnia i Warszawa Zachodnia) oraz kilkadziesiąt mniejszych stacji i przystanków osobowych, z których korzystają pociągi Szybkiej Kolei Miejskiej i Kolei Mazowieckich.
Linia łącząca trzy największe dworce (Warszawa Centralna, Wschodnia i Zachodnia; tzw. linia średnicowa) prowadzi przez tzw. tunel średnicowy oraz most średnicowy na Wiśle.
Koleje dojazdoweNa terenie aglomeracji warszawskiej funkcjonowało w przeszłości kilka dojazdowych kolei wąskotorowych: Jabłonowsko-Karczewska, Piaseczyńsko-Wilanowska, Marecka i Łomiankowska, zlikwidowanych w latach 60. i 70. XX wieku. Obecnie funkcjonuje jedynie normalnotorowa Warszawska Kolej Dojazdowa (WKD) działająca od 1925, pierwotnie jako Elektryczna Kolej Dojazdowa. Wykonuje ona przewozy pasażerskie na trasie Warszawa Śródmieście – Podkowa Leśna – Grodzisk Mazowiecki z odgałęzieniem Podkowa Leśna – Milanówek.
Szybka Kolej MiejskaSzybka Kolej Miejska to naziemna sieć kolei łączącej centrum Warszawy z jej przedmieściami i sąsiednimi miejscowościami. Ma być uzupełnieniem metra i alternatywą dla transportu autobusowego. SKM kursuje po torach należących do PKP Polskich Linii Kolejowych. Pierwsza linia S1 ruszyła w 2005 na trasie do Falenicy. Obecnie kursują 3 linie: z Sulejówka Miłosnej, Pruszkowa, Otwocka i Wieliszewa. W 2012 roku ma zostać uruchomiona linia z lotniska Fryderyka Chopina na Okęciu do centrum.
Ścieżki i szlaki rowerowe
W Warszawie jest coraz więcej dróg rowerowych: w 2004 było ok. 100 km ścieżek i szlaków rowerowych, w 2010 – już 275 km (ich długość zwiększa się o ok. 20 km rocznie). Wskaźnik gęstości sieci rowerowej (0,54 km/km²) jest ponad dwukrotnie większy niż w Krakowie czy Gdańsku. Na najbardziej atrakcyjnych ścieżkach rowerowych natężenie ruchu przekracza 1000 rowerzystów dziennie. Funkcjonuje ponad 100 parkingów dla rowerów zorganizowanych przez urząd miasta, w tym 10 parkingów typu Bike and Ride (B+R) przy stacjach metra i miejscach dogodnych przesiadek. Planowane jest uruchomienie systemu roweru publicznego na wzór większych miast europejskich. Działają organizacje społeczne wspierające rozwój ruchu rowerowego, co miesiąc organizowana jest Warszawska Masa Krytyczna.
Kultura
Teatr
W Warszawie znajduje się ok. 30 większych stałych teatrów. Wśród nich największymi są Teatr Narodowy (założony w 1765) oraz Teatr Wielki – Opera Narodowa (założony w 1778). Szczególne uznanie zdobył TR Warszawa (dawniej Teatr Rozmaitości), który jest organizatorem eksperymentalnych przedstawień w scenerii miasta w ramach projektu Teren Warszawa.
Latem teatry w Warszawie są w większości zamknięte, w tym czasie jednak przez wiele lat organizowano Konkurs Teatrów Ogródkowych. Co roku na początku lipca odbywa się Międzynarodowy Festiwal Sztuka Ulicy.
Muzyka
W Warszawie mieści się Filharmonia Narodowa.
W mieście brak odpowiedniej hali koncertowej, stąd duże koncerty muzyczne urządza się głównie w Sali Kongresowej. Odbywały się także w hali Torwar na stadionach Gwardii i Legii na stadionie Skry na służewieckim torze wyścigów konnych czy na lotnisku na Bemowie, a mniejsze w teatrach np. w Teatrze Muzycznym Roma.
Festiwale i konkursy muzyczne w Warszawie:
- Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina
- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień"
- Jazz Jamboree
- Warsaw Summer Jazz Days
- Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki
- Festiwal Mozartowski
- Festiwal Muzyki Dawnej
Literatura
Co roku przyznawana jest Nagroda Literacka m. st. Warszawy.
Muzea i galerie
W Warszawie mieści się wiele muzeów i galerii sztuki – tak państwowych, jak i prywatnych. Największe galerie to Zachęta i Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, zaś największe warszawskie muzea to: Muzeum Narodowe, Zamek Królewski, Pałac w Wilanowie, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy i otwarte w 2004 Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzeum opiekuje się ponadstuletnim Fotoplastikonem Warszawskim w Al. Jerozolimskich – jedynym fotoplastykonem na świecie funkcjonującym od początku w miejscu powstania.
W marcu 2010, z okazji Roku Chopinowskiego zostało otwarte po pracach renowacyjnych Muzeum Fryderyka Chopina.
W najbliższych latach w rejonie pl. Na Rozdrożu ma powstać Muzeum Historii Polski, na Muranowie – Muzeum Historii Żydów Polskich, a w sąsiedztwie Pałacu Kultury i Nauki – Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Trwa budowa Muzeum Warszawskiej Pragi (oddziału Muzeum Historycznego m.st. Warszawy). Muzea te, mimo iż nie posiadają jeszcze własnych budynków, stale lub okresowo prezentują ekspozycje w innych lokalizacjach.
Warszawskie muzea i galerie uczestniczą w corocznej Nocy Muzeów.
Kina
Obecnie w Warszawie znajduje się 31 kin, w tym 14 multipleksów należących do pięciu sieci multikinowych Cinema City, Multikino, Silver Screen, Kinoplex, Novekino. Do roku 1939 istniało w Warszawie 54 kin i sal kinowych. W 2008 w stałych kinach warszawskich wyświetlono 248.011 seansów filmowych, a obejrzało je 6,8 mln widzów.
|
|
|
Biblioteki i mediateki
W Warszawie znajduje się wiele bibliotek, w tym Biblioteka Narodowa oraz Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy (ul. Koszykowa 26/28), utworzona w 1907, a stanowiąca dziś bibliotekę główną województwa mazowieckiego. W mieście działa ponadto wiele bibliotek wyższych uczelni, z największą – Biblioteką Uniwersytecką, oraz biblioteki specjalistyczne, jak np. Biblioteka Sejmowa i Centralna Biblioteka Wojskowa.
W stolicy funkcjonuje kilkadziesiąt bibliotek publicznych – dzielnicowych i osiedlowych – dla dzieci, młodzieży i dorosłych, z wypożyczalniami i czytelniami naukowymi. Nierzadko organizują one wystawy, konkursy i spotkania z autorami. Zbiory bibliotek publicznych liczą ok. 5,8 mln woluminów, korzysta z nich 370 tys. czytelników (stan na 2008 rok). Od niedawna tworzone są też mediateki z multicentrami, w których można wypożyczać płyty z muzyką, audiobooki i filmy.
Mediateki:
- Nautilus – ul. Pancera 18 (Białołęka) i MultiCentrum – ul. Porajów 14
- Przystanek Książka – ul. Grójecka 42 (Ochota)
- Start-Meta – ul. Szegedyńska 13 (Bielany)
Imprezy cykliczne
Warszawskie legendy
- Legenda o Warsie i Sawie – legenda o powstaniu Warszawy
- Legenda o syrenie – legenda o pochodzeniu herbu Warszawy, Warszawskiej Syrence
- Legenda o złotej kaczce – legenda związana z ulicą Tamka (Ordynacka)
- Legenda o bazyliszku – legenda o potworze, który zabijał wzrokiem w podziemiach kamienicy na Krzywym Kole
Warszawa w kulturze masowej
- Jeden z utworów Davida Bowiego pochodzący z płyty Low zatytułowany jest "Warszawa".
- Brytyjski zespół rockowy Joy Division początkowo nosił nazwę Warsaw (ang. Warszawa). W 2007 roku polscy artyści wydali tribute album Warszawa. Tribute to Joy Division.
- Istnieje duński zespół rockowy o nazwie Red Warszawa.
- Istnieje polski zespół Kapela ze Wsi Warszawa.
- Zespół Marduk na płycie "Plague Angel" ma utwór "Warschau" opowiadający o powstaniu warszawskim.
- W roku 2009 amerykańsko-brytyjska supergrupa Them Crooked Vultures zamieściła utwór Warsaw or the First Breath You Take After You Give Up na swoim debiutanckim albumie.
- W 2001 roku brytyjski zespół rockowy Porcupine Tree wydał album Warszawa.
- W 2001 roku powstała płyta Ireny Santor, zawierająca nagrania artystki z lat 1960-1980, poświęcone w całości stolicy (Halo Warszawo, Moja Warszawa, Warszawa, ja i ty).
- W roku 2005 Lady Pank wydało album Teraz, gdzie singlem promującym była piosenka Stacja Warszawa.
- W 2004 osiedle Chomiczówka w Warszawie stało się tematem piosenki Sidneya Polaka, który tam dorastał.
- W 2010 szwecka grupa Sabaton nagrała album Coat of Arms, na której ukazała się m.in. kompozycja pt. "Uprising" opowiadająca o powstaniu warszawskim z 1944 roku. Teledysk do tej piosenki z udziałem generała Waldemara Skrzypczaka oraz Petera Stormare został nakręcony w maju tego samego roku w Fabryce Norblina w Warszawie. Jego premiera odbyła się 1 sierpnia 2010 roku.
- Inne utwory: Piosenka o mojej Warszawie, Autobus czerwony (sł. Kazimierz Winkler, wyk. Andrzej Bogucki), Ja mam to co Ty (Wzgórze Ya-Pa 3).
- Albumy: Sen o Warszawie (Czesław Niemen).
Powstała znaczna liczba filmów o mieście – zarówno dokumentalnych, jak i fabularnych (np. Warszawa w reż. Dariusza Gajewskiego).
Media
Prasa
W Warszawie mieszczą się siedziby wydawców i redakcje większości największych polskich dzienników: "Gazety Wyborczej", "Faktu", "Super Expressu", "Rzeczpospolitej", "Dziennika Gazety Prawnej", tygodników: "Uważam Rze", "Polityka", "Newsweek Polska", "Wprost", "Gazeta Polska", "Przegląd". Tematyką lokalną zajmują się: "Życie Warszawy", dodatki lokalne do gazet ogólnopolskich (np. "Gazeta Stołeczna" – dodatek do "Gazety Wyborczej") i miesięczniki: "Stolica" (dawniej tygodnik) i "Kurier Warszawski". Wydawane są także bezpłatne: dziennik "Metro" i półtygodnik "Echo Miasta" oraz gazety dzielnicowe i osiedlowe.
Stacje radiowe
Warszawa jest siedzibą spółki Polskie Radio i redakcji jej programów ogólnopolskich oraz lokalnej rozgłośni Radio dla Ciebie. Ponadto nadaje stąd wiele stacji prywatnych: Antyradio, Radio Eska, Radio Jutrzenka, Radio Kampus, Radio Kolor, Radio Niepokalanów, Radio Plus, RMF MAXXX Mazowsze, Roxy FM, Radio Warszawa (dawniej: Radio Warszawa-Praga), VOX FM Warszawa (dawniej Radio Plus), Radio WAWA i Radio Złote Przeboje.
Stacje telewizyjne
W stolicy swą główną siedzibę, studia i redakcje anten ogólnopolskich ma Telewizja Polska. Nadawany jest stąd także lokalny program TVP Warszawa. Również w Warszawie znajdują się studia innych stacji telewizyjnych: ITV, Polsat, TVN, TVN Warszawa, TV 4, TV Puls, TV Trwam.
Sport i rekreacja
Obiekty sportowe
Największym stadionem sportowym w Warszawie był funkcjonujący w latach 1955-2007 Stadion Dziesięciolecia – obecnie w jego miejscu znajduje się Stadion Narodowy. Warszawa posiada także tor wyścigów konnych na Służewcu, kilka krytych lodowisk, tor łyżwiarski Stegny, kilkadziesiąt całorocznych basenów, kortów tenisowych oraz kilkaset mniejszych i większych hal sportowych.
Kluby sportowe
W Warszawie w 2010 roku były dwa kluby piłkarskie występujące w Ekstraklasie (Legia Warszawa i Polonia Warszawa). Na najwyższym poziomie rozgrywek występował klub koszykarski (Polonia Warszawa) i siatkarski (AZS Politechnika Warszawska).
Przykładowe kluby sportowe w których uprawia się różne dyscypliny sportowe:
- Legia Warszawa – piłka nożna, koszykówka, hokej na lodzie, siatkówka, lekkoatletyka, tenis ziemny, szermierka
- Polonia Warszawa – piłka nożna, koszykówka, szachy, pływanie, tenis stołowy, boks
- Gwardia Warszawa – piłka nożna, boks
- Warszawianka – piłka ręczna, pływanie, tenis ziemny
- DKS Targówek – akrobatyka
- AZS AWF Warszawa – siatkówka, rugby
- AZS Politechnika Warszawa – siatkówka
- MKS MDK Warszawa – siatkówka, szachy
- MKS MOS 2 Warszawa – wioślarstwo
- WKM Warszawa – żużel
- MOS Wola Warszawa – siatkówka
- MKS Sparta Warszawa – siatkówka
- Warsaw Eagles – futbol amerykański
- Skra Warszawa – rugby
- Ursus Warszawa – piłka nożna
- Drukarz Warszawa – piłka nożna
- Varsovia Warszawa – piłka nożna, tenis i piłka ręczna
- RKS Marymont Warszawa – łyżwiarstwo figurowe
- MUKS Euro6 Warszawa – łyżwiarstwo figurowe
- Hutnik Warszawa – piłka nożna
- UKS G-8 Bielany Warszawa – pięciobój nowoczesny, biathlon, triathlon, strzelectwo, taekwondo
- Polonez Warszawa – piłka nożna
- Olimpia Warszawa – piłka nożna
- KS Spójnia Warszawa - kajakarstwo klasyczne
Imprezy sportowe
Warszawa jest gospodarzem rozwijających się z roku na rok biegów masowych: Półmaratonu Warszawskiego (marzec), Maratonu Warszawskiego (wrzesień) i Run Warsaw (październik).
W 2008 Warszawa otrzymała tytuł Europejskiej Stolicy Sportu.
W 2012 stolica będzie jednym z miast, w których zostaną przeprowadzone Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej (Euro 2012).
Rekreacja
BasenyObecnie w Warszawie funkcjonuje pięć basenów odkrytych. Są to: Moczydło przy Górczewskiej na Woli, WOW Wisła Inflancka przy ul. Inflanckiej w Śródmieściu, Park Kultury w Powsinie przy ul. Maślaków na Ursynowie, Park Wodny (Warszawianka) przy ul. Merliniego na Mokotowie oraz Plaże nad Wisłą przy Wale Miedzeszyńskim na Pradze Południe. Nieczynne są obecnie kompleks basenów odkrytych przy ul. Namysłowskiej na Pradze Północ i na Szczęśliwicach na Ochocie. Oprócz tego działają w Warszawie liczne baseny kryte.
PlażeW Warszawie funkcjonują dwie plaże miejskie. Pierwsza działa od 2004 roku na wysokości ZOO, zaś druga od lipca 2008 na wysokości ulicy Krynicznej na Saskiej Kępie.
Inne miejsca kąpieliskoweObecnie w Warszawie, poza basenami, nie istnieją miejsca kąpieliskowe. Od wielu lat rzeka Wisła nie spełnia podstawowych wymogów sanitarnych. Najbliższe kąpieliska w okolicy Warszawy znajdują się nad Zalewem Zegrzyńskim. W 2006 możliwa była również kąpiel w Jeziorku Czerniakowskim, jednak zostały wykryte w nim bakterie cholery.
Administracja
Samorząd
Wraz z transformacją ustroju w kraju odrodził się warszawski samorząd. Po wielu publicznych dyskusjach 18 maja 1990 Sejm uchwalił ustawę o ustroju Warszawy. 27 maja w demokratycznych wyborach samorządowych mieszkańcy Warszawy wybrali swoich przedstawicieli do siedmiu gmin-dzielnic. Na prezydenta Rada m.st. Warszawy wybrała urbanistę Stanisława Wyganowskiego, który pełnił już tę funkcję od 27 stycznia 1990 na mocy decyzji premiera Tadeusza Mazowieckiego. Warszawa po 56-letniej przerwie uzyskała szansę rozwoju zgodnego z wolą swoich mieszkańców.
W dniu 25 marca 1994 Sejm uchwalił następną ustawę o ustroju miasta stołecznego, wprowadzającą w stolicy podział na 11 niezależnych gmin, a największa z nich – gmina Warszawa-Centrum – dzieliła się dodatkowo na 7 dzielnic. Władzę stanowiącą prawo i kontrolną stanowiło 19 rad: Rada Warszawy, 11 rad gmin i 7 rad dzielnic, do których wraz z wejściem w życie w 1999 reformy podziału administracyjnego kraju i utworzeniem powiatu warszawskiego doszła kolejna – rada powiatu.
Po kolejnej nowelizacji tzw. ustawy warszawskiej z 2002 Warszawa stała się jednolitą gminą na prawach powiatu, składającą się z 18 jednostek pomocniczych – dzielnic. Prezydent Warszawy jest odtąd wybierany nie przez Radę m.st. Warszawy, ale w wyborach bezpośrednich, przez mieszkańców. Pierwszym prezydentem wybranym w ten sposób i pełniącym tę funkcję w nowym ustroju miasta był Lech Kaczyński.
Zakres działania władz miasta, władz dzielnic i zasady gospodarki finansowej określa Statut m.st. Warszawy, przyjęty przez Radę Warszawy w dniu 10 stycznia 2008.
Warszawa jest członkiem Związku Miast Polskich.
Prezydent Warszawy
Prezydent m.st. Warszawy jest wybierany bezpośrednio przez mieszkańców stolicy na podstawie ustawy z dnia 20 czerwca 2002. Do prerogatyw prezydenta należy m.in. zarządzanie własnością miejską oraz nadzorowanie pracy wszystkich podległych mu samorządów dzielnicowych – zakres obowiązków określa tzw. Ustawa warszawska z 15 marca 2002.
- Prezydent Warszawy od 2 grudnia 2006
- Hanna Gronkiewicz-Waltz, PO
- Zastępcy Prezydenta od 5 grudnia 2006
- Jacek Wojciechowicz
- Jarosław Kochaniak
- Włodzimierz Paszyński
- Michał Olszewski od 13 października 2011,
- byli Zastępcy Prezydenta
- Jerzy Miller, od 5 grudnia 2006 do 29 listopada 2007
- Andrzej Jakubiak, od 5 grudnia 2006 do 12 października 2011
Rada Miasta Stołecznego Warszawy i rady dzielnic
Ustawa warszawska zniosła poprzednio istniejące gminy i ustanowiła w Warszawie jeden organizm miejski na prawach powiatu, z Radą Warszawy jako organem stanowiącym prawo i sprawującym kontrolę.
W Radzie m.st. Warszawy zasiada 60 radnych, którzy są wybierani w wyborach bezpośrednich i proporcjonalnych co 4 lata. W radzie utworzono kilkanaście komisji, których zadaniem jest nadzór nad poszczególnymi dziedzinami życia. Obecnie Przewodniczącą Rady Miasta Stołecznego Warszawy jest Ewa Malinowska-Grupińska.
Wszystkie decyzje rady podejmowane są zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady.
Każda z 18 dzielnic Warszawy posiada własną radę dzielnicy. Pełnią one funkcje stanowiące i kontrolne oraz zarządzają szkołami i własnością miejską na podległym im obszarze. Na czele rady dzielnicy stoi przewodniczący, ponadto wybiera ona burmistrza. Łącznie w radach warszawskich dzielnic i w Radzie m.st. Warszawy zasiada 469 radnych.
Młodzieżowa Rada m.st. Warszawy
Od 28 stycznia 2010 roku, Warszawa jest największym polskim miastem, w którym utworzono młodzieżową radę miasta – niezależny organ doradczo-konsultacyjny administracji samorządowej, reprezentujący młodych mieszkańców stolicy.
Młodzieżową Radę Warszawy tworzą przedstawiciele młodzieżowych rad z 18 dzielnic miasta, wybierani co 2 lata. Każdej z dzielnic przysługują 2 mandaty w Radzie, a swoich przedstawicieli deleguje także środowisko szkół specjalnych. Pracami Rady kieruje jej Przewodniczący.
Zgodnie z uprawnieniami nadanymi przez Radę m.st. Warszawy, Młodzieżowa Rada ma prawo przedkładania własnych opinii do projektów uchwał Rady Miasta dotyczących młodzieży.
Podział administracyjny
Podobnie jak przed wojną, Warszawa była, poczynając od 1945, miastem wydzielonym, czyli tzw. województwem miejskim; od początku lat 60. XX w. utrwalił się podział na 7 dzielnic (w randze powiatów: Mokotów, Ochota, Praga Południe, Praga Północ, Śródmieście, Wola i Żoliborz).
Po reformie administracyjnej w 1975 w Warszawie – podobnie jak w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu – zachowano podział na dzielnice. Po wydarzeniach czerwcowych do dzielnicy Ochota włączono w ramach represji zbuntowany Ursus.
Dzielnica | Ludność | Gęstość | Powierzchnia |
Mokotów | 225571 | 6338 | 35,42 |
Praga Płd. | 182588 | 8159 | 22,38 |
Ursynów | 148876 | 3400 | 43,79 |
Wola | 137692 | 7149 | 19,26 |
Bielany | 133778 | 4137 | 32,34 |
Śródmieście | 126143 | 8102 | 15,57 |
Targówek | 123214 | 5087 | 24,22 |
Bemowo | 113066 | 4532 | 24,95 |
Ochota | 89383 | 9196 | 9,72 |
Białołęka | 89324 | 1223 | 73,04 |
Praga Płn. | 71675 | 6276 | 11,42 |
Wawer | 69898 | 877 | 79,70 |
Ursus | 50355 | 5380 | 9,36 |
Żoliborz | 48060 | 5674 | 8,47 |
Włochy | 39690 | 1386 | 28,63 |
Rembertów | 23230 | 1204 | 19,30 |
Wesoła | 22757 | 992 | 22,94 |
Wilanów | 19146 | 521 | 36,73 |
Od kwietnia 1990 dotychczasowych 7 dzielnic warszawskich uzyskało status gmin miejskich i nowe nazwy, przy czym gminy te nie były osobnymi miastami, a łącznie tworzyły jedno miasto. W 1994 dokonano zmiany gmin-dzielnic 7 dotychczasowych zastępując 11.
W wyniku reform wprowadzonych przez tzw. ustawę warszawską z 2002 roku, Warszawa stanowi tylko jedną gminę na prawach powiatu. Dotychczasowe gminy mają obecnie status dzielnic posiadających ograniczone kompetencje samorządowe. Wiele tych kompetencji odpowiada kompetencjom powiatu (np. prowadzenie rejestracji pojazdów). Ponadto granice Warszawy poszerzyły się o niezależną wcześniej gminę Wesoła tworząc w sumie 18 dzielnic. Najgęściej zaludnioną dzielnicą jest Ochota (9196 osób/km²), a najmniejsza gęstość jest w – Wilanowie (521 osób/km²). Średnia dla całego miasta wynosi 3319 osób/km² (VI 2010).
Osoby związane z Warszawą
Honorowi obywatele
Religia
Kościoły i związki wyznaniowe
Warszawa jest siedzibą jednostek administracyjnych wielu Kościołów i związków wyznaniowych: archidiecezji warszawskiej (14 dekanatów z 86 parafiami w granicach miasta) i diecezji warszawsko-praskiej (6 dekanatów z 51 parafiami w granicach miasta) Kościoła rzymskokatolickiego, władz zwierzchnich oraz diecezji warszawskiej Kościoła Polskokatolickiego, kustodii warszawskiej Kościoła Katolickiego Mariawitów, metropolii warszawskiej i całej Polski oraz diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Z tego względu w stolicy jest 1 archikatedra, 5 katedr i 2 konkatedry. W Warszawie znajdują się także parafie i zbory innych wyznań katolickich i protestanckich, siedziby gmin żydowskich oraz innych związków wyznaniowych.
W stolicy działają również wspólnoty buddyjskie, m.in. Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu oraz Szkoła Zen Kwan Um w Polsce. Przy ulicy Wiertniczej znajduje się meczet oraz trwa budowa kolejnego w okolicach ronda Zesłańców Syberyjskich.
Religijność warszawiaków
Podczas badania sondażowego, przeprowadzonego w 2010 r. przez zespół socjologów z UKSW, 66% ankietowanych mieszkańców Warszawy zadeklarowało się jako osoby wierzące, a 6% jako osoby niewierzące. W samych tylko świątyniach katolickich Warszawy w każdą niedzielę odprawianych jest ponad 600 nabożeństw, a w dni powszednie – ponad 250 nabożeństw. Na msze te uczęszcza 32% wiernych archidiecezji warszawskiej, oraz 34% wiernych diecezji warszawsko-praskiej. Eucharystię przyjmuje około 15% wiernych.
Z Warszawy co roku wyrusza kilka pieszych pielgrzymek na Jasną Górę, w tym najbardziej znana i najliczniejsza w Polsce, 300-letnia Pielgrzymka warszawska oraz Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna i Praska pielgrzymka piesza.
W stolicy znajduje się kilka sanktuariów maryjnych – m.in. sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej z jej obrazem koronowanym w 1651 w obecności króla Jana Kazimierza (pierwsza koronacja obrazu maryjnego w Polsce). Matka Boska Łaskawa jest uznawana za główną patronkę Warszawy. Drugorzędnym patronem miasta jest bł. Władysław z Gielniowa, bernardyn z kościoła pw. św. Anny, zmarły w 1505 r. Patronem Warszawy ogłosił go papież Jan XXIII 19 grudnia 1962 r.
Przyroda
Około 200 km² miasta zajmują tereny zieleni: parki, lasy, zieleń uliczna oraz zieleń osiedlowa i zieleń wokół obiektów użyteczności publicznej. Znaczne obszary objęte są ochroną przyrody.
Obszary chronione
Na północny zachód od Warszawy rozciąga się Puszcza Kampinoska. Większość terenów puszczy zajmuje Kampinoski Park Narodowy, stanowiący od 2000 rezerwat biosfery UNESCO. Warszawa jest jedyną stolicą w Europie i jedną z dwóch w świecie graniczących bezpośrednio z parkiem narodowym. W granicach otuliny Kampinoskiego Parku Narodowego leży część dzielnicy Bielany.
Na terenie miasta istnieje wiele obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, objętych ochroną na mocy ustawy o ochronie przyrody:
- 13 rezerwatów przyrody (w tym dwa: Las Natoliński i Skarpa Ursynowska – objęte dodatkowo ochroną kulturową)
- 5 użytków ekologicznych
- 5 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych
- pomniki przyrody (w tym wiele drzew i zespołów drzew, z największą aleją lipową wzdłuż al. Żwirki i Wigury, oraz ponad 60 głazów narzutowych lub zespołów, z największym Głazem Ursynowskim przy ul. Nutki – 9,6 m obwodu)
Ponadto inne wartościowe tereny – dolina Wisły, Wilanówki, ciąg jezior oraz kompleksy leśne – weszły w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Część WOChK związana z doliną Wisły stanowi obecnie fragment sieci obszarów Natura 2000. Tereny leśne we wschodniej części Warszawy objęto granicami Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.
Lasy
W obrębie miasta znajduje się kilkanaście zwartych obszarów leśnych, obejmujących ponad 7200 ha, co stanowi prawie 14% powierzchni miasta (można to sobie wyobrazić jako położony wewnątrz miasta kwadrat o boku 8,5 km). Lasy te są w większości pozostałościami dawnej, rozległej Puszczy Mazowieckiej porastającej te obszary, ale w większości są silnie przekształcone przez gospodarkę. Większość lasów w obrębie Warszawy to bory sosnowe z domieszką brzóz i dębów. Wiele z tych środowisk służy Warszawiakom do rekreacji, niektóre mają dużą wartość przyrodniczą i chronione są w formie rezerwatów przyrody.
Największą część spośród obszarów leśnych zajmują lasy prywatne pod nadzorem Prezydenta m.st. Warszawy (44%), pozostałe to lasy miejskie (38%) (Lasy miejskie Warszawy) i lasy stanowiące własność Skarbu Państwa administrowane przez Lasy Państwowe (18%).
Największe zwarte obszary leśne Warszawy zlokalizowane są w obrębie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Składają się z kilku dużych kompleksów leśnych, częściowo od siebie izolowanych, leżących na południowo-wschodnim skraju miasta: w dzielnicach Wesoła i Wawer i częściowo w podwarszawskich gminach. W skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego wchodzą m.in. Rezerwat im Jana III Sobieskiego z pięknymi fragmentami dąbrów i Rezerwat torfowiskowy Bagno Jacka w Wesołej. Na północ od terenów Mazowieckiego Parku Krajobrazowego położone są rozległe Lasy Rembertowskie, częściowo zlokalizowane na terenach wojskowych. Na ich południowym skraju leży leśny rezerwat Kawęczyn, a blisko niego Rezerwat Olszynka Grochowska.
W lewobrzeżnej części Warszawy również znajduje się kilka rozległych obszarów leśnych, m.in.:
- Las Kabacki im. Stefana Starzyńskiego mający status rezerwatu krajobrazowego położony na południowym skraju dzielnicy Ursynów
- Las Bielański – rezerwat przyrody położony w północnej części Warszawy, na Bielanach.
- Las Młociński
- Park Leśny Bemowo
Te trzy ostatnie obszary łączą się wąskimi pasami zadrzewień ze znajdującym się tuż za granicami miasta Kampinoskim Parkiem Narodowym.
Są tu także mniejsze fragmenty zbiorowisk leśnych o charakterze leśno-parkowym
- Rezerwat przyrody Las Natoliński wchodzący w skład zespołu pałacowo-parkowego Park Natoliński
- Park Rezerwat Morysin
- Lasek na Kole
Obszary leśne Warszawy są bardzo cenne jako ostoje fauny i flory, zwłaszcza fragmenty rezerwatowe i ze względu na walory krajobrazowe.
Wody
Na terenie Warszawy znajduje się kilkadziesiąt zbiorników wodnych i cieków, niektóre z nich mają dużą wartość przyrodniczą i krajobrazową. W skład wód stojących wchodzi m.in. kilka zbiorników o charakterze jezior, będących dawnymi starorzeczami Wisły (Jezioro Wilanowskie, Jeziorko Czerniakowskie, Jeziorko Kamionkowskie, Jezioro Gocławskie, Łacha Potocka), kilka zbiorników torfowiskowych, kilkanaście stawów parkowych i sztuczne zbiorniki (przeważnie fosy) będące pozostałościami XIX-wiecznych fortyfikacji Warszawy, a także pozostałości po wyrobiskach gliny w formie glinianek (Park Szczęśliwicki, Glinianki Schneidra, Park Moczydło, Staw Koziorożca itd.)
Największym zbiornikiem Warszawy jest jezioro Czerniakowskie (19,7 ha) mające status rezerwatu. Inne duże zbiorniki (o powierzchni kilkunastu ha) to także Jezioro Powsinkowskie (bardzo cenne przyrodniczo: m.in. jako ostoja ptaków wodno-błotnych i ze względu na rzadkie gatunki bentosowych bezkręgowców) i Jezioro Wilanowskie. Na terenie dużych warszawskich parków znajduje się wiele stawów parkowych, tylko niektóre z nich mają charakter zbiorników trwałych (Park Moczydło, Szczęśliwice, Park Skaryszewski, Dolinka Służewiecka), z niektórych (np. Pole Mokotowskie, Park Ujazdowski, Łazienki) woda jest regularnie spuszczana, okresowo usuwane są rośliny i osady, co uniemożliwia występowanie w nich większości typowych przedstawicieli słodkowodnej fauny i flory. Na terenie Warszawy występują chronione prawem torfowiska, na których znajdują się malownicze zbiorniki wodne (m.in. Macierowe Bagno oraz Bagno Jacka w Wesołej i Biały Ług w Wawrze). Jeziorko Imielińskie na Ursynowie także objęte jest częściową ochroną prawną jako tzw. użytek ekologiczny.
Na terenie Warszawy znajduje się wiele sztucznych zbiorników wodnych będących pozostałościami po XIX-wiecznych fortyfikacjach miasta. Należą do nich m.in.:
- fosa Fortu Wawrzyszew – obecnie jeden z bardziej czystych zbiorników tej części Warszawy
- fosa Fortu Bema – dostępna dla zwiedzających wraz z parkiem utworzonym na terenie fortyfikacji, w ostatnich latach uregulowana i odnowiona łączenie z całym kompleksem
- Fosa Babicka wokół Fortu Babice – zbiornik niedostępny dla publiczności (zajęty przez Wojsko Polskie)
- fosa Fortu Blizne
- znajdująca się w rękach prywatnych fosa Fortu Okęcie
- publicznie dostępna, obfitująca w ryby i lubiana przez wędkarzy fosa Fortu Zbarż
- fosa Fortu Piłsudskiego
- fosa Fortu Czerniaków, obecnie Park im. Czesława Szczubełka
- Bernardyńska Woda.
Wiele fragmentów przepływającej przez Warszawę Wisły, zwłaszcza na wschodnim brzegu, jest bardzo cennych przyrodniczo, zarówno ze względu na gnieżdżące się tu ptaki (np. Rezerwat Wyspy Zawadowskie w Wilanowie i Wawrze), jak i liczne populacje ryb a także rzadkich bezkręgowców. Około 20 trwałych cieków i kanałów jest elementem środowiska przyrodniczego Warszawy, m.in. silnie zdegradowany, choć wciąż atrakcyjny przyrodniczo kilkunastokilometrowy Kanał Żerański (Królewski) łączący Wisłę z Jeziorem Zegrzyńskim i malownicza rzeka Wilanówka, płynąca fragmentami wśród wiejskiego i półnaturalnego krajobrazu. Wiele starych cieków wodnych zostało skanalizowanych jak rzeczki Rudawka (Żoliborz, Bielany) czy Żurawka (ul. Książęca).
Środowiska słodkowodne Warszawy i ich otoczenie to, jak w przypadku innych wielkich miast rezerwuary różnorodności biologicznej, podlegające niestety coraz silniejszej presji ze strony otaczających silnie zurbanizowanych obszarów (tzw. rozpełzanie się miasta).
Miasta partnerskie
Lista miast partnerskich Warszawy:
|
|
|
Zobacz też
Artykuły o całym mieście- Podział administracyjny Warszawy
- Aglomeracja warszawska
- Ludność Warszawy
- Historia Warszawy
- Zabytki Warszawy
- Urbanistyka i architektura Warszawy
- Garnizon Warszawa
- Gwara warszawska
- Warszawska Straż Ogniowa
- KL Warschau
- Plan Pabsta
- Chorągiew Stołeczna ZHP
- Mazowiecka Chorągiew Harcerzy ZHR
- Najstarszy cmentarz żydowski w Warszawie
- Cmentarz żydowski w Warszawie (Aleksandrów)
- Cmentarz żydowski w Warszawie (Wola)
- Cmentarz żydowski w Warszawie (Bródno)
- Cmentarz żydowski w Warszawie (Radość)
Kody pocztowe w gminie Warszawa (wyświetlono 50/3715)
Wyświetl pozostałe kody pocztowe w gminie Warszawa »
Wtyczki społecznościowe
Komentarze o Gminie Warszawa
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-19 13:55:34