Ząbki

Ząbki – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim położone w aglomeracji warszawskiej ok. 10 km od centrum Warszawy.

W latach 1952–1954 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Ząbki. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto liczy 28 644 mieszkańców.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 Ząbki mają obszar 11,13 km², w tym:

• użytki rolne: 31%
• użytki leśne: 30%

Miasto stanowi 1,16% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Według danych z roku 2007 średni dochód gminy na mieszkańca ogółem wynosił 2 073,05 zł.

Według danych GUS przedstawiających Miasta w Polsce o największym wzroście i spadku ludności, Ząbki zajęły drugie miejsce w Polsce pod względem najwyższego wzrostu w okresie ostatnich kilkunastu lat (1995–2007).

Edukacja

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Franciszka Kleeberga ul. Piłsudskiego 35
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Kochanowskiego ul. Batorego 11
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Małego Powstańca ul. Kościelna 2
• Prywatna Szkoła Podstawowa im Ks. Jerzego Popiełuszki

Gimnazja

• Gimnazjum Publiczne nr 1 ul. Harcerska 9
• Gimnazjum Publiczne nr 2 ul. Batorego 37

Zespół Publicznych Szkół Katolickich

• Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa ul. 11 listopada 4
• Publiczne Katolickie Gimnazjum

Historia

Pierwotna nazwa miejscowości brzmiała Wola Ząbkowska, jednak sama osada ma dzieje znacznie dłuższe, sięgające XVI wieku. Szesnastowieczne źródła podają, że wieś królewska Wola Ząbkowska leżała na piaszczystym i bagnistym gruncie na skraju Puszczy Słupskiej. Mieszkało tu 15 kmieci, którzy w pobliskim folwarku Bródno odrabiali w tygodniu 3 dni pańszczyzny, dawali dziesięcinę i mieli inne określone powinności.

Od roku 1580 Wola Ząbkowska zmieniła nazwę na Ząbki. Właścicielami miejscowości była rodzina Platerów. W 1635 roku Ząbki nawiedziła wielka powódź spowodowana wylewami Wisły.

Korzystniejsze warunki dla osadnictwa zaistniały w XVII i XVIII w. Przyczyniły się do tego poważne przemiany gospodarczo-społeczne w okresie oświecenia i szybki w tym czasie rozwój Warszawy. W 1795 roku w wyniku III rozbioru Polski Ząbki znalazły się w zaborze pruskim.

Dalszy rozwój miejscowości przypada na I połowę XIX w. Lepsza była również łączność komunikacyjna z Warszawą. Według danych z 1827 roku Ząbki liczyły 36 budynków i 206 mieszkańców. W latach osiemdziesiątych XIX w. liczba mieszkańców wzrosła do 600. Ząbki wchodziły wówczas w skład dóbr rodziny hrabiowskiej Ronikerów. W okresie powstania listopadowego na terenie wsi stacjonowało wiele jednostek polskich pod dowództwem generała Józefa Chłopickiego. Ząbki stanowiły wówczas przedpole bitwy pod Olszynką Grochowską. Miejsce bitwy upamiętnia pomnik.

Pod koniec XIX w. hrabia Roniker zbudował w Ząbkach dwie cegielnie i kolejkę wąskotorową w kierunku Bródna, co podniosło poziom zatrudnienia. W 1862 roku uruchomiona została kolej żelazna z Warszawy do Petersburga, która spowodowała napływ ludności i ożywienie gospodarcze. W tym również roku powstała pierwsza szkoła. W 1903 roku z inicjatywy Warszawskiego Towarzystwa Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nerwowo Chorymi, we wsi Drewnica utworzono Szpital Psychiatryczny, funkcjonujący do dziś.

W 1912 roku rozparcelowano część majątku hrabiego Ronikera wg projektu konkursowego prof. Tadeusza Tołwińskiego i rozpoczęto tworzenie miasta-ogrodu. Ta idea urbanistyczna została zrealizowana tylko częściowo. Po I wojnie światowej powstało Nadleśnictwo Drewnica.

W okresie międzywojennym ożywiło się budownictwo murowane w oparciu o miejscowe cegielnie. Do dziś zachowało się kilka obiektów o wartości zabytkowej. Zbudowano wille dla generałów Władysława Sikorskiego i Kazimierza Sosnkowskiego, wiceprezydenta Warszawy M. Jankowskiego i wielu innych osobistości, również ze świata kultury.

W 1918 roku zakończono budowę pierwszego drewnianego kościoła i utworzono parafię.

W 1920 roku w czasie wojny z bolszewikami na terenie Ząbek zorganizowano tymczasowy szpital dla rannych, uczestników bitwy pod Ossowem. Wielu żołnierzy zmarło z powodu odniesionych ran i zostało pochowanych na cmentarzu w Ząbkach. W przeddzień bitwy ksiądz Ignacy Skorupka odprawił mszę świętą na wzgórzu przed kościołem.

W 1927 roku powstał klub sportowy „Ząbkowia”. W związku z częstymi pożarami pustoszącymi Ząbki, w roku 1925 utworzono Ochotniczą Straż Pożarną. Pod koniec lat 30-tych Ząbki liczyły 3000 mieszkańców. W 1934 roku rozpoczęła działalność agencja pocztowa, a w 1935 roku doprowadzono do części Ząbek elektryczność.

II wojna światowa przerwała budowę szkoły i budowę kościoła parafialnego. Okupacja hitlerowska trwała od 14 września 1939 do 13 września 1944 roku.

W roku 1967 Ząbki otrzymały prawa miejskie.

Gospodarka

Drobny przemysł: włókienniczo-odzieżowy i rzemieślniczy. W mieście znajduje się też Praska Giełda Spożywcza.

Zabytki

• kościół Świętej Trójcy z 1935–1946
• zabudowa kompleksu szpitalnego „Drewnica” z 1903–1904
• willa „Alina” z 1919 roku – w latach dwudziestych właścicielem willi był generał Władysław Sikorski, obecnie siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury w Ząbkach

Ludzie związani z Ząbkami

• Marek Balicki
• Jacek Borkowski
• Małgorzata Dydek
• Henryk Goryszewski
• Jolanta Hibner
• Eugenia Kierbedź
• Henryk Niewiadomski
• Robert Perkowski
• Jerzy Popiełuszko
• Paulina Przybysz
• Jacek Romańczuk
• Michał Szubert
• Maciej Tataj

Struktury wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki

• Parafia pw. Świętej Trójcy
• Parafia pw. Miłosierdzia Bożego
• Parafia pw. Zesłania Ducha Świętego

Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

• Sala Królestwa

Organizacje pozarządowe

• Fundacja „Dzieci ulicy”
• Hufiec Związku Harcerstwa Polskiego
• Koło Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Pallotyńska Fundacja Misyjna SALVATTI.pl
• Skauci Europy
• Stowarzyszenie Rozwoju Przedsiębiorczości i Inicjatyw Lokalnych
• Stowarzyszenie EMPATIA
• Uczniowski Klub Sportowy „Jedynka”
• www.summorumpontificum.pl
• Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Koło nr 21 w Ząbkach
• Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej
• Towarzystwo Przyjaciół Ząbek
• Fundacja AND I AM UP
• Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek i Pielęgniarzy Psychiatrycznych

Transport i komunikacja

Przez Ząbki przechodzi linia kolejowa nr 21 prowadząca z dworca Warszawa Wileńska do Zielonki, na której prowadzony jest wyłącznie ruch podmiejski obsługiwany przez Koleje Mazowieckie.

W mieście krzyżują się też drogi wojewódzkie:

• 629 kierunek Warszawa – Ząbki – Marki,
• 631 kierunek Warszawa – Ząbki – Nowy Dwór Mazowiecki,
• 634 kierunek Warszawa – Ząbki – Tłuszcz.

Przez miasto prowadzą miejskie i podmiejskie linie autobusowe przewoźników prywatnych oraz linie autobusowe ZTM Warszawa 145 i 199.

Sport

W mieście działa I ligowy klub Dolcan Ząbki.

Sąsiednie gminy

Marki, m.st. Warszawa, Zielonka