Chamsk

Chamsk – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie żuromińskim, w gminie Żuromin. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.

Historia

Okoliczny teren od dawana był zamieszkały, świadczą o tym znalezione w okolicy urny ciałopalne z okresu 2000 roku p.n.e. obecnie znajdujące się w Muzeum Mazowieckiego w Płocku.

W XVI w. istniał tu, opisany przez Święcickiego, okazały dwór obronny Chamskich. Przedstawiciel rodu, Ścibor Chamski starając się o prawa miejskie dla Chamska, wyznaczył mu ulice w układzie miejskim. Jednak Chamsk pozostał wsią, a prawa miejskie otrzymało jednak w 1520 r.Poniatowo.

Od 1863 r. właścicielami dworu i majątku byli Bergowie, spokrewnieni z finansistami warszawskimi o tym samym nazwisku. Warszawscy Bergowie często w Chamsku bywali.

W 1920 r. staraniem Stanisława Berga – dziedzica oraz Stanisława Żelskiego, miejscowego nauczyciela założono w Chamsku Ochotniczą Straż Pożarną. Pierwszym jej naczelnikiem został Stanisław Berg. W okresie okupacji Stanisław Berg oraz Aleksander Folejewski nie przyjęli volkslisty i w konsekwencji trafili do obozu w Mauthausen, gdzie obaj zginęli. Oprócz nich, z Chamska zostało zamordowanych jeszcze 8 osób.

We wciąż jeszcze istniejącym parku (dawniej założonym w stylu angielskim) znajdują się drzewa – pomniki przyrody oraz dwór pochodzący z połowy XIX w., zbudowany w stylu późnego klasycyzmu. Gościł tu Henryk Sienkiewicz przed napisaniem „Krzyżaków” oraz wielu znanych przedstawicieli finansjery oraz aktorów, głównie z Warszawy, przyjeżdżających tu na bale oraz polowania na kaczki.

Zabytkowy dwór ze względu na zły stan, chciano rozebrać. Staraniem T. Łońszczaka udało się go zachować i wpisać do rejestru zabytków. W latach 1975-1985 poddano go kapitalnemu remontowi. Zachowany w znacznie lepszym stanie, pobliski spichlerz, niestety został rozebrany.

Parafia i kościół

Pierwszy drewniany kościół powstał w roku 1385. W niedługim czasie stał się kościołem parafialnym z filiami w Karniszynie i Poniatowie. Ks. bp. Jakub z Korzkwi potwierdził przynależność do parafii w Chamsku następujących miejscowości: Dębsk, Karniszyn, Łążek, Myślin, Kobyla Łąka, Olszewo, Franciszkowo i Poniatowo. Kościół stał się ważnym ośrodkiem życia religijnego na tym terenie.

W 1410 r. we wsi przebywał król Władysław Jagiełło. Według tradycji, w miejscowym kościele zatrzymał się na modlitwę a następnie przez Olszewo podążył pod Grunwald.

Kolejne kościoły budowano jeszcze kilkakrotnie, między innymi na przełomie XV i XVI wieku. Obecny drewniany kościół powstał w latach 1817-19 i pierwotnie wyposażony był w wieżę z 3 dzwonami. Poddano go remontowi w 1950 roku, a w roku 1966 zmieniono pokrycie dachu z dachówki na blaszane, unowocześniono wnętrze kościoła.

W 1797 roku proboszcz ks. Antoni Fiedorowicz przeniósł swą siedzibę z Chamska do Poniatowa, formalnie pozostawiając parafię w dotychczasowym miejscu. Dopiero w 1930 r. Chamsk stracił status parafii i stał się filią parafii w Poniatowie.

W 1976 roku Stanisław i Tadeusz Łońszczakowie zainicjowali i rozpoczęli starania o przywrócenie parafii w Chamsku. Inicjatywa zyskała akceptację i w 1986 roku ks. bp. Zygmunt Kamiński utworzył w Chamsku Samodzielny Ośrodek Duszpasterski. W 2003 roku ks. bp. S. Wielgus ponownie ustanowił samodzielną parafię pod wezwaniem św. Floriana w Chamsku. Proboszczem został ks. Zdzisław Witkowski. Jeszcze 1989 roku wyznaczył i zbudował cmentarz parafialny, przebudował kościół, a w latach 1999-2003 pobudował nową plebanię. W roku 2010 Chamsk obchodził 625-lecie kościoła i parafii.

Zawsze w pierwszą niedzielę po 4 maja, odbywa się w Chamsku uroczysty odpust św. Floriana – patrona strażaków. W przemarszu biorą udział miejscowa i okoliczne jednostki ochotniczych straży pożarnych z pocztami sztandarowymi i orkiestrą. Regionalnym tradycyjnym poczęstunkiem są pierogi stąd odpust ten, zaliczany do większych tego typu uroczystości na Mazowszu, często zwany jest "odpustem pierogowym".