Byczyna

Byczyna (pierwsze wzmianki jako łac. Bicina, Bicinium, niem. Pitschen) – miasto na Górnym Śląsku, w woj. opolskim, w powiecie kluczborskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Byczyna. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. opolskiego.

Według danych z 30 czerwca 2008 miasto liczyło 3655 mieszkańców. Według stanu na 31 grudnia 2010 miasto zamieszkiwało 3656 osób, w tym 1890 kobiet i 1766 mężczyn.

Miastem parnterskim jest Deidesheim w Niemczech.

Dane ogólne

Miasto leży na Wysoczyźnie Wieruszowskiej, około 15 km na północ od Kluczborka. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Drobny przemysł: materiałów budowlanych, drzewnego i odzieżowego. Miejsce dorocznych mistrzostw Polski oldboyów w piłce nożnej, plenerów malarskich i turniejów rycerskich.

Pochodzenie nazwy

Jednym z dominujących w okolicy pagórków jest położone na wschód od Byczyny tzw. Wzgórze Krzyżowe, nad którym od niepamiętnych czasów miały krzyżować się drogi handlowe. Legenda głosi, że w miejscu tym, z którego widok rozciąga się na wiele kilometrów, pewnego razu zatrzymali się wędrowcy, podróżujący wraz z dobytkiem. Tutaj czuli się bezpieczni, bowiem dzięki korzystnemu usytuowaniu wzgórza nie mogli być znienacka zaskoczeni przez wroga. Wówczas to byczek ze stada owych wędrowców, grzebiąc racicą w ziemi natrafił na naczynie wypełnione złotymi monetami. Wędrowcy, uznawszy to za dobry i szczęśliwy znak, postanowili się osiedlić w tej okolicy, a założoną osadę nazwać Byczyną. Inna legenda mówi, że w pobliżu Wzgórza Krzyżowego odbywały się wielkie targi mięsem wołowym, które wówczas nazywano bykowiną, i stąd pobliską osadę nazwano Byczyną.

Najprawdopodobniej, nazwa miasta wywodzi się od staropolskiego wyrazu byczyna, którym określano miejsce hodowli lub wypasu byków. Możliwe, że nazwa ta oznaczała również mięso z byka. Pierwszy znany zapis nazwy miasta Byscina pochodzi z 1228. W 1283 funkcjonował zapis Bitsina, w 1284 – Bichina, w 1294 – Bytschin. Ok. 1300 nazwę miasta zapisano również jako Pyczin, Pitczyna. W 1313 używano zapisu Bychzyna, w 1323 – Biczina, a w 1342 – Byczina. Od 1400 używano już niemieckiej nazwy Pitschen, a odnotowano ją po raz pierwszy w dokumencie handlowym książąt Ludwika II i Henryka IX z 31 maja 1400.

Historia

Jan Długosz wymieniał Byczynę w swej kronice jako miasto. Dokument biskupa Jana z Pomezanii, z 1433 potwierdza jego lokalizację. Kronikarze potwierdzają wiadomość, że przed 1054 miasto było przejściowo siedzibą biskupa wrocławskiego, gdyż za czasów Mieszka I sufragania biskupia miała znajdować się w Smogorzowie, skąd przeniesiona została do Byczyny, zaś dopiero później do Wrocławia..

Mimo dość licznie zachowanych dokumentów zawierających wzmianki o mieście, data nadania praw miejskich nie jest znana. Według niepewnych danych miał je nadać Henryk I Brodaty w 1228, z tego też roku zachował się dokument sporządzony zapewne na polecenie księcia, zawierający taki oto zapis na temat Byczyny, świadczący, że mogła ona być już wtedy miastem: ... i abyśmy nie musieli ściągać ciężkiej grzywny z kramów i szynków w Byczynie, mianowany opat ustąpił nam część dochodów pochodzących z kościoła w Zarzysku koło Olesna. Przyjmuje się, że Byczyna została lokowana na prawie zachodnim przed 1268.

Pierwotnie miasto należało do Księstwa Wrocławskiego. W 1293 w okresie walk o sukcesję po Henryku IV Probusie, zostało odebrane Henrykowi V Brzuchatemu przez księcia Henryka III głogowskiego. W latach 1341-1348 było we władaniu króla Kazimierza Wielkiego, który w 1356 wraz z Kluczborkiem wymienił je na Księstwo płockie, oddając Byczynę królowi czeskiemu Karolowi IV.

24 stycznia 1588 wojska Jana Zamoyskiego zwyciężyły nad armią arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego w bitwie pod Byczyną.

Po śmierci ostatniego księcia legnicko-brzeskiego Jerzego Wilhelma w 1675 r., Byczyna przeszła pod bezpośredni zarząd władców Austrii, a od 1742 znalazła się w granicach Prus. Miasto odgrywało również znaczącą rolę w handlu śląskim, bowiem do 1736 odbywały się tu trzy, a po tej dacie sześć jarmarków rocznie. W spisie z 1771 wymienia się w mieście 268 domów i 1191 mieszkańców. Rozwijało się też rzemiosło, zrzeszone było ono w siedmiu cechach: piekarskim, rzeźniczym, krawieckim, poszewniczym, szewskim, kuśnierskim i kowalsko-ślusarskim. Byczyna ulegała wielokrotnie pożarom, największe z nich odnotowano w latach: 1407, 1512, 1617, 1655, 1719, 13 lipca 1757. Klęski miastu niosły też zarazy i wojny. Dotkliwe straty zadali mu husyci w 1430, nie oszczędziła go także wojna trzydziestoletnia, ani II wojna światowa.

Okolice Byczyny, mimo długotrwałego braku łączności administracyjnej z państwem polskim, charakteryzowały się wysokim odsetkiem ludności polskojęzycznej.

Podczas plebiscytu w marcu 1921, na obszarze miasta z 2211 uprawnionych (w tym 985 niemieckich emigrantów), za Polską głosowało 59, zaś za Niemcami 2103 głosujących (5 głosów było niewżnych).

Od 1945 miasto należy do Polski. Byczyna jest określana jako jedno z najstarszych miast Śląska.

Zabytki

Miasto zachowało wiele ze swego pierwotnego wyglądu, dlatego też jest określane jako jedno z ciekawszych miast Opolszczyzny. Do jego najważniejszych zabytków należą:

• Mury średniowieczne miasta - Byczyna jest jednym z niewielu miast w Polsce w którym średniowieczne mury zachowały się niemal w całości, przypuszczalnie powstały na przełomie XV i XVI w., otaczają one miasto linią owalną, długość obwarowań wynosi 912,5 m., wykonane są z kamienia i cegły, na fundamentach z głazów narzutowych klinowanych piaskowcem, obwarowania składają się z jednego rzędu murów, dwóch wież i baszty, przeciętna wysokość murów wynosi 5,5-6 m., grubość 1,35-1,7 m.
• Wieża Bramna Zachodnia tzw. Niemiecka, XV w. - murowana z kamienia łamanego, wzniesiona przypuszczalnie do pierwotnej wysokości murów, w wyższej partii ceglana, założona na planie kwadratu, nakryta obecnie płaskim dachem, w przyziemiu znajduje się ostrołukowy przejazd przebity w końcu XIX w., ponad nim, w połowie wąskie okienka strzelnicze oraz po dwa w każdej elewacji półkoliście zamknięte okienka umieszczone w prostokątnych niszach, od północy przylegała do wieży brama przejazdowa
• Wieża Bramna Wschodnia tzw. Polska, XV w.
• Baszta Południowa tzw. Piaskowa, XVI w.
• Fosa - obecny kształt fosy pochodzi z 1940, od wielu lat w fosie hodowane są pstrągi, pierwotnie fosa miejska otaczała miasto wzdłuż linii obwarowań, zachowany fragment fosy łączy się z parkiem miejskim
• Kościół św. Mikołaja - od czasów probostwa ks. Alberta Opali w XVI wieku ewangelicki, XIV w., styl gotycki, po odnowieniu w 1888 wnętrze utrzymane w stylu neogotyckim; wewnątrz tablica epitafijna pastora Opali i jego rodziny z wizerunkiem chrztu Jezusa w Jordanie
• Kościół św. Trójcy - parafialny, 1767 rok, styl barokowy
• Ratusz - pierwotny ratusz z przełomu XV w. i XVI w., odrestaurowany w stylu barokowo-klasycystycznym w XVIII w. Całkowicie spłonął w 1945, pieczołowicie zrekonstruowany z zachowaniem dawnej stylistyki oddano do użytku 25 stycznia 1968r. - w 380 rocznicę pokonania arcyksięcia Maksymiliana. Zachowały się oryginalne zabytkowe piwnice i kartusz z 1709.
• Kaplica św. Jadwigi - cmentarna, XIV w. styl gotycki, przebudowana w XVII w.
• Spichlerz - XIX w., styl neogotycki
• Zabytkowe kamienice i domy - przy rynku ulicach starego miasta i jego bliższej zabudowy za murami szczególnie na ulicach: Floriańskiej i Okrężnej

Ponieważ odbyła się tu bitwa, nazywana zresztą bitwą pod Byczyną, znajduje się tu pomnik upamiętniający te wiekopomne i ważne dla naszego kraju wydarzenie.

Imprezy

Dwukrotnie każdego roku odbywa się w Byczynie Międzynarodowy Turniej Rycerski, we wrześniu 2007 r. towarzyszyło turniejowi otwarcie nowo wybudowanego grodu rycerskiego stylizowanego na średniowieczny Ostrów.

W tym mieście odbywają się zloty piłkarzy-weteranów. Wśród biorących udział w tych imprezach byli m.in.: Kazimierz Górski, Antoni Piechniczek, Grzegorz Lato

Od 2004 roku w sierpniu odbywa się w Byczynie Konwent Miłośników Fantasy Jaskini Behemota, w ramach którego ma miejsce turniej Areny Heroes of Might and Magic III.

Sport

Klubami sportowymi w mieście są:

• Hetman Byczyna- B-klasa grupa II Kluczbork
• GUKS Byczyna – tenis stołowy - IV liga opolska

Osobistości

• Piotr z Byczyny XIV-wieczny kronikarz książąt śląskich
• Mikołaj z Byczyny – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Maciej Dobracki znany też jako Maciej Gutthäter-Dobracki (ur. 1626(lub 1625) w Byczynie, zm. 20 czerwca 1681 w Brodnicy) - pisarz, tłumacz, pedagog, prawnik; autor podręczników do języka polskiego
• Jan Herbinius – duchowny ewangelicki, uczony, pedagog i filantrop
• Maria Cunitz zwana Śląską Ateną, ur. 1610 w Świdnicy, zm. 24 sierpnia 1664 w Byczynie, astronom śląska, poprawiła napisane przez Keplera Tablice Rudolfińskie
• Martin Wilhelm Kutta, ur. 1867, współautor algorytmu Rungego-Kutty

Transport

• w mieście krzyżują się droga krajowa z wojewódzką:
  • DK11: Kołobrzeg – Poznań – Byczyna – Lubliniec – Bytom
  • DW487: Byczyna – Gorzów Śląski – Olesno
• przez miasto przebiega linia kolejowa Poznań – Lubliniec

Religia

Parafia rzymskokatolicka

Parafia rzymsko-katolicka pw. Świętej Trójcy, ul. Kościelna 3, 46-220 Byczyna

Świadkowie Jehowy

• Sala Królestwa , ul. Dworcowa 9

Parafia ewangelicko-augsburska

Kościół pw. św. Mikołaja, Plac Wolności 1, 46-220 Byczyna, parafia jest filiałem parafii ewangelickiej w Wołczynie