Złotogłowice

Złotogłowice – (niem. Groß Neundorf) wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Nysa.

W latach 1945-54 siedziba gminy Złotogłowice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Złotogłowice wymieniane są w roku 1300 jako Jacobi villa (co oznacza "Wieś Jakubową"; przypuszczalnie nazwa wywodzi się od lokatora wsi). Według Księgi uposażeń Biskupstwa Wrocławskiego, wieś liczyła 70 małych hub, z których kościół posiadał 2, sołtys 2 wraz z karczmą. Duża liczba hub oraz nazwa miejscowości świadczy o założeniu wsi przez osadników z Niemiec. W czasie I wojny śląskiej w 1741 r. wieś poniosła duże straty spowodowane licznymi rekwizycjami poczynionymi tu przez pruskich żołnierzy. Wieś często nawiedzana była przez duże pożary; np. we wrześniu 1715 "w 2 godziny cała gmina wraz ze zmielonym ziarnem poległa w popiele". W czasie pomiędzy 1791 r. a 1839 r. nastąpiło 6 katastrofalnych pożarów.

Pewien dokument z 1335 r. wymienia katolicki kościół św. Katarzyny. W 1591 r. kościół został przyłączony do parafii św. Jakuba w Nysie i zarządzany przez jednego z kapłanów. Długi czas kościół był filią kościoła św. Jakuba; w 1921 powstała samodzielna parafia. Chór starego kościoła pochodził z końca średniowiecza, świątynia z drugiej poł. XVI w. została zburzona i w 1905 na miejscu dawnej wieży stanął nowy kościół. Podczas rozbiórki odkryto malarstwo ścienne "Maria w płaszczu łaski" - nad drzwiami do zakrystii, oraz stare sgraffito na ścianach zewnętrznych. Obraz z ołtarza głównego, znajdujący się wcześniej w posiadaniu nyskiego klasztoru Magdalenek, został przeniesiony do nowego kościoła. Dzwon z 1773 r. z barokowymi inskrypcjami został odlany w Kłodzku.

Nauczyciel jest wymieniany ok. 1625 r., dom nauczyciela zaś w 1784 r. Dawny, dwupiętrowy budynek szkoły pochodził z 1841 r.

Dawne sołectwo (54 ha) znajdowało się w posiadaniu rodziny Kinne, majątek ziemski (74 ha) od 1650 r. w posiadaniu rodziny Beier, poza tym we wsi znajdowało się wiele większych gospodarstw rolnych.

Liczba mieszkańców: 1784: 743 mieszkańców, 52 parcele 1845: 1152 mieszkańców (1 ewangelik), 184 domy, 1895: 1320 mieszkańców (15 ewangelików), 213 domów, 331 gospodarstw domowych, 1939L 1616 mieszkańców, 384 gospodarstw domowych.

W roku 1937 we wsi znajdowało się: 2 piekarzy, 4 rzeźników, fryzjer, 2 zakłady pielęgnacji ogrodów, 3 gospody,2 położne, fabryka maszyn, rymarz, 4 kowali, 2 krawców, kominiarz, 2 szewców, 3 kołodziejów, stolarz, odział banku.

Architektura wsi

Złotogłowice stanowią przykład wsi fryderycjańskiej, rozwiniętej w wyniku kolonizacji niemieckiej przeprowadzonej przez Fryderyka II bezpośrednio po wojnach śląskich w XVIII w. W zamian za zasługi wojenne przyznawano żyzną ziemię wraz z parcelą (z reguły przybierającą postać prostokąta) przeznaczoną do zabudowy mieszkalno-gospodarczej. Jeszcze do połowy XIX wieku większość domostw wzniesiona była w technice drewnianej, czy też szachulcowej. W drugiej poł. XIX wieku, w związku z licznymi uregulowaniami prawnymi w Prusach, dotyczącymi zakazu budowy drewnianych domów, charakter zabudowy wiejskiej uległ znacznej zmianie. Wznoszono wielokondygnacyjne, murowane domy wraz z przylegającymi do nich zabudowaniami gospodarczymi. Wiele domów zachowało do dnia dzisiejszego ciekawe motywy sztukatorskie (min. putta, ornamenty, ozdobne gzymsy). Niektóre domostwa posiadają oryginalną połać dachową; przykładem może być tutaj dom nr 178, gdzie pokrycie dachowe wykonane jest z dwukolorowego łupka w ukośny, geometryczny wzór. Ciekawym przykładem rezydencjonalnej architektury wiejskiej jest dom nr 174 - dawniej tzw. "Hof Kinne".

Źródła:

1. F.-Ch. Jarczyk, Die Dörfer des Kreises Neisse, Neisser Kultur - und Heimatbund e. V. Hildesheim, 1982, s. 103-104.

2. E. Wijas - Grocholska - Renowacje i zabytki, nr 3(35)/2010, s. 145.