Turawa

Turawa – wieś w województwie opolskim (powiat opolski), położona na północ od Opola, nad Małą Panwią i Jeziorem Turawskim. Siedziba gminy oraz nadleśnictwa. Administracyjnie Turawa obejmuje także przysiółek Marszałki.

Zabytki

• pałac z XVIII wieku z zespołem parkowym, obecnie Dom Dziecka,
• budynek młyna

Historia

Początki wsi nie są znane, według legendy bogate w zwierzynę lasy otaczające dzisiejszą Turawę były celem polowań książąt opolskich, którzy postanowili zbudować tutaj zameczek myśliwski. Pierwsze dokumenty zawierające wzmiankę o Turawie pochodzą z początku XVI wieku i wspominają o dwóch folwarkach noszących tą samą nazwę Kuchara, należących do wsi Kotórz Wielki. Jeden z nich położony był na terenie dzisiejszej Turawy, drugi znajdował się na terenie zajmowanym dziś przez Jezioro Turawskie. Prawdopodobnie w 1562 roku, ówczesny właściciel tych dóbr – Georg von Koenigsfeld nadał folwarkowi, który obrał sobie za siedzibę, nazwę Turawa. W urbarzu Księstwa Opolskiego Turawa wymieniona jest pod nazwą Byczyna, jednak nazwa ta nie znajduje potwierdzenia w innych zapiskach, istniał za to w Turawie przysiółek pod nazwą Łyczyna. Osada wraz z przysiółkami Marszałki i Łyczyna należała wtedy w dalszym ciągu do Kotorza Wielkiego, a samodzielną miejscowością stała się dopiero w XVIII w. Wtedy to, w 1712 roku, okoliczne dobra zostały sprzedane przez Franciszka Karola von Blankovsky i stały się własnością Martina Scholtza von Loewencron z Kamieńca i Wieszowy, który rozpoczął budowę obecnego pałacu obok drewnianego zameczku. Jego syn, Józef, zmarł bezdzietnie w 1759 i jego dobra przejęła wdowa, Anna Barbara von Garnier, która wyszła ponownie za mąż za Franciszka Adama hrabiego von Gaschin. Po jej śmierci w 1804 roku Turawa została własnością brata zmarłej, Franza Xawerego von Garnier. Od tej chwili aż do końca II wojny światowej właścicielami Turawy była rodzina von Garnier, która w 1841 otrzymała tytuł hrabiowski (hrabiowie nosili nazwisko von Garnier-Turawa). W tych czasach Turawa liczyła 581 mieszkańców. Ostatnim właścicielem Turawy był Hubertus hrabia von Garnier-Turawa, wieloletni deputowany do pruskiego Landtagu (w latach 1925-1932), zmarły w 1952 roku w Unterwössen w Bawarii.

Pod koniec XIX wieku zbudowano kaplicę i cmentarz na Łysej Górze, które miały być jedną z piękniejszych budowli sakralnych w Turawie, jednak po roku 1945 obiekt był systematycznie dewastowany, w 1965 roku wysadzono go w powietrze, a w 1976 zlikwidowano ruiny.

W latach 30. w Opolu powstał projekt budowy sztucznego zbiornika wodnego mającego z zadanie ochronę Opola przed powodzią. Hubertus von Garnier zaproponował w tym celu swoje ziemie na zachód od Turawy. By uzyskać zgodę na budowę w 1933 roku spotkał się w tej sprawie z Adolfem Hitlerem. W 1938 roku budowa zbiornika została ukończona. W wyniku budowy pod wodą znalazło się kilka wsi w tym Zamoście. Jezioro zajmuje 22 km² powierzchni.

Od 1945 roku, po przekazaniu przez władze radzieckie Śląska Opolskiego Polsce Turawa stała się siedzibą gminy, a pierwszym wójtem został Roch Stotko.

Pałac

Pierwszą budowlą tego typu w Turawie był zameczek myśliwski, który zbudowali książęta opolscy. Później właścicielką zamku była Katarzyna Kokorz von Kamenz, która sprzedała go rodowi Kochtitzki von Kochtitz w 1596 roku. Turawę od Kochtitzkich w 1629 roku nabył Jan Dombrowka z Jasieni. Kolejnym właścicielem był Jan von Blankovsky. W 1712 roku od Franciszka Blankovsky, dobra turawskie nabywa Martin Scholz von Loewenckron, który w 1730 roku rozpoczął budowę obecnego pałacu w Turawie według planów opolskiego architekta Adama Tentscherta. Budowa kolejnych skrzydeł pałacu była kontynuowana przez syna pierwszego właściciela, Józefa von Loewenkrona, który w 1751 roku zbudował kaplicę z wieżą zakończoną hełmem gontowym i z dzwonem. Kolejna rozbudowa miała miejsce w 1761 roku – zbudowano skrzydło od północy, oraz bramę wjazdową. W 1847 roku Karl hrabia von Garnier przeprowadza kolejną rozbudowę i remont nieco zaniedbanego już pałacu. W 1937 roku rodzina von Garnier przekazała pałac na sierociniec. Po II wojnie światowej, w 1949 roku, pałac oddano na siedzibę Domowi Dziecka w Turawie. Po pożarze budynku Urzędu Gminy do czasu budowy nowego budynku, w pałacu mieścił się Urząd Gminy Turawa. W latach 1964-1965 barokowy pałac z neorokokową dekoracją został przebudowany na potrzeby wychowanków Domu Dziecka. Do dziś zachowała się neorokokowa sala balowa ze złoconymi, rzeźbionymi, dębowymi drzwiami, neorenesansowy kredens, neorokokowe, marmurowe kominki, barokowe szafy biblioteczne, złocone dekoracje ścian, dekoracyjne piece kaflowe, stiuki w sali kredensowej. W parku otaczającym pałac znajdują się ciekawe zabytki przyrody – dąb szypułkowy o obwodzie 350 cm, dwa jesiony o obwodach 300 i 505 cm oraz lipa drobnolistna o obwodzie 450 cm.

Inne informacje

W Turawie znajduje się także elektrownia wodna (1,2 MW), gimnazjum, przedszkole, poczta, nadleśnictwo, szereg ośrodków wypoczynkowych i turystycznych nad Jeziorem Turawskim oraz stadnina koni. W pobliżu centrum wsi, znajduje się staw, powstały w wyniku wydobycia materiałów budowlanych.

Zobacz też

• Gmina Turawa
• Jeziora Turawskie
• von Garnier