Chrzelice

Chrzelice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schelitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w najbardziej wysuniętej na północ części obszaru gminy Biała na pograniczu Równiny Niemodlińskiej i Kotliny Raciborskiej, w międzyrzeczu Rzymkowskiego Rowu i rzeki Biała (lewy dopływ Osobłogi).

Trzecia co do wielkości osada gminy, położona na skraju drogi wojewódzkiej 414 relacji Opole–Prudnik, posiada dogodne powiązania komunikacyjne (do Opola – 31 km, do Prudnika 24 km, do Białej – 14 km). Chrzelice należą do parafii Łącznik.

Jej podstawową funkcją pozostaje rolnictwo. Na północnych krańcach jej gruntów zaczyna się największy kompleks leśny – "Bory Niemodlińskie", położony w granicach chronionego krajobrazu. Tam też znajdują się rezerwaty przyrody – "Jeleni Dwór" i "Blok". Na granicy gruntów z lasem znajduje się stacja radiowo-telewizyjna z masztem o wysokości 200 m.

Nazwa

Etymologia nazwy wsi jest trudna do ustalenia. Istnieje kilka wersji jej pochodzenia. Trzy z nich to tzw. wersje ludowe lub potoczne (nienaukowa etymologia oparta na przypadkowym podobieństwie brzmienia wyrazów, nadająca im uzasadnienie błędne z punktu widzenia naukowego), znane dzięki przekazom i wspomnieniom starych mieszkańców Chrzelic.

Według ustaleń językoznawców (por. S. Rospond, H. Borek) nazwa wsi wywodzi się od nazwy pierwotnej Chorzelice - od nazwy osiedla Chorzela, Chorzelice, Chorzelów, Chorzele, np. z Chrzelic – z Rzelycz? lub ze skrócenia tej nazwy na Chrzelice.

Jednakże biorąc pod uwagę, że nazwa wsi zalicza się do nazw patronimicznych (łac. patronimicum – imię rodowe) bardziej prawdopodobne jest pochodzeniem nazwy wsi od nazwiska (Chrzel-, Chrzela-, Chrziel-/Krzela-) jej pierwotnego założyciela lub właściciela, ewentualnie od nazwy innych miejscowości w Czechach założonych przez członków tego rodu, skąd któryś z nich przeniósł się w nasze strony zakładając tu osadę.

Za taką wersją przemawia fakt występowania takiego nazwiska i podobnych nazw wsi w pobliskich rejonach Czech:

• Křelovice, 12 km od Pelhřimova (Johan de Chrzielowicz 1411, Johannis dicti Hrzielowiecz de Hrzelowicz 1412, Wenceslai de Chrzelowicz 1414),
• Chrlice lokowanej w Czechach w odległości ok. 8 km od Brna (Kirlitz 1320, Kirlicz 1388, Chirlicz 1389, w Chrliczich 1452), także inaczej „dwór w lesie”.
• Křelina, Křelovice (pierwotnie Chřel; Chrzel 1351, Chrzelonis, Chrzelice, Krzelów, Hrelići) Křelovice, Křelowitz (pierwotnie Chřelovice) ok. 8 km od Bezdružic (Krzelowicz 1379, Crzelowycz 1390, Chrelovice 1483, Chrzelowicze 1540, Krzielowicze 1566).

Nazwa wsi od wieków zmieniła się bardzo nieznacznie, nie licząc okresu, gdy została zniemczona (Chrzelicz 1316, Chrzelicz 1388, Chrzelicz 1430, zu Chrzelicz 1443, Chrzelitze 1531, Krzelicz 1564, Krzelicz 1566, Chrzelicz, Chrzeliczen 1571, ex pago Chrzelice 1679, Chrzelitz 1736, z Chrzelic, Chrzelitz 1743, Chrzeliz 1784, aus Krzeliz 1791, in Krzelitz 1794 / 1795, Chrzelitz, Chrzelice 1845, Schelitz/Chrzelitze zamiennie od XIX wieku do 1945 r., Chrzelice od 1945. W gwarze Kšielice, w pisowni kiedyś często Krzelice). Niemiecka urzędowa nazwa Chrzelic - Schelitz do powszechnego użytku weszła dopiero w połowie XIX wieku.

Historia

Wieś powstała pod koniec XIII wieku i do dziś zachowała historyczny układ przestrzenny, na który składa się wieś kmiecia z folwarkiem oraz zamek gotycki z XIII wieku otoczony fosą, położony w XIX-wiecznym parku krajobrazowym.

W wiosce jest kilka zabytków, m.in. kapliczka-dzwonnica z 1774 roku, figura św. Floriana na kamiennym postumencie z początku XIX w. Całości historycznego obrazu dopełnia kilka budynków i zabudowań z połowy XIX w., w tym młyn wodny z XVI w. oraz karczma z XVIII wieku.

Z okazji Obchodów 700-rocznicy powstania corocznie w sierpniu od 2006 r. odbywają się tam Dni Chrzelic.

Ośrodki i centra

• Wiejskie Centrum Integracji
• Wiejskie Centrum Kultury i Rekreacji
• Ośrodek Szkolenia Monocyklistów "Ichirinsha"
• Centrum Jujutsu-Aikijujutsu "Kobudo Kenkyukai"

Organizacje

• Stowarzyszenie Odnowa Wsi Chrzelice
• Ochotnicza Straż Pożarna
• DFK – Deutscher Freundeskreis
• Koło Gospodyń Wiejskich
• Ludowy Zespół Sportowy (sekcje piłki nożnej i monocyklistów)
• Fundacja Ortus

Zespoły i grupy

• Chór "Zgoda"
• Zespół młodzieżowy "Ariam"
• Teatrzyk dziecięcy
• Redakcja gazetki "Chrzelice"

Galeria